Epididymitis and Orchitis က်ား အေစ့-အေၾကာေရာင္ျခင္း (+18)
ေယာက္်ားတေယာက္မွာ Scrotum ေခၚတဲ့ ကပ္ပယ္အိတ္၊ ဒါမွမဟုတ္ Testicle ေခၚတဲ့ ေဝွးေစ့မွာ နာရင္ Epididymitis (အပီဒီမိုက္တစ္) က်ား အေၾကာေရာင္တာ နဲ႔ Orchitis (ေအာ္ခိုက္တစ္) က်ား အေစ့ေရာင္ တာ တခုျဖစ္ျဖစ္၊ ႏွစ္ခုတြဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဝွးေစ့ကေန သုက္ပိုး Sperm နဲ႔ ေဟာ္မုန္းေတြ ထုတ္ေပး တယ္။
(အပီဒီမိုက္တစ္) ဆိုတာ သုတ္ပိုးေတြကို က်ားအစိေတြကေန Vas deferens သုတ္လႊတ္ေက်ာဆီကို သယ္ေဆာင္ေပးတဲ့ အေစ့အထက္က ေခြေနတဲ့ အေၾကာေရာင္တာ ျဖစ္တယ္။ (အပီဒီမိုက္တစ္) က (ေအာ္ခိုက္တစ္) ထက္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဖ်ားတာ၊ နာတာ၊ ေရာင္တာေတြ ရွိလာမယ္။ ဆီးေအာင့္တာနဲ႔ တြဲလာေသးတယ္။ ခ်က္ခ်င္းနဲ႔ နာတာရွည္ ႏွစ္မ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ရက္တိုဆိုတာ ေဆးကုတာနဲ႔ ေပ်ာက္ သြားမယ္။ နာတာရွည္ကေတာ့ ခပ္ေျဖးေျဖး ျဖစ္လာျပီး၊ ေဆးကုရင္ သက္သာလာေပမဲ့ ေပ်ာက္ဘို႔ ၾကာတတ္တယ္။ ငယ္သူေတြထက္ အရြယ္ေရာက္သူေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ (ေအာ္ခိုက္တစ္) ဆိုတာကို ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၊ ကုရင္ ခ်က္ခ်င္းေပ်ာက္တယ္။ ဆီးျခဴေပးတာကေနလည္း ဒီေနရာမွာ လာေရာင္တတ္တယ္။
ရက္တို (အပီဒီမိုက္တစ္) ေရာဂါက ဗက္တီးရီးယား ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာပါ။ ကေလးေတြမွာဆိုရင္ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးအိမ္ ကေန ပိုးေရာက္လာလို႔ ျဖစ္တယ္။ လူပ်ိဳေဘာ္ဝင္ေတြမွာ ၃ ပံု ၁ ပံုက Mumps orchitis ပါးခ်ိတ္ေရာင္နာကေန ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးေတြကို MMR ေခၚ ကာကြယ္ေဆး အထိုးခိုင္းတာျဖစ္တယ္။ အရြယ္ေရာက္ ေယာက္်ားေတြမွာ အမ်ားစုက (STD) ေခၚ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ ေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ Gonorrhea ဂႏိုးရီးယား နဲ႔ Chlamydia (ကလာမိုင္ဒီးယား) ေတြပါ။ စျဖစ္ေတာ့ ဆီးထြက္ေပါက္မွာ၊ ေနာက္မွ အေစ့ဆီေရာက္လာတယ္။ အသက္ နဲနဲပိုၾကီးသူေတြဆိုရင္ ဆီးလမ္းပိုးဝင္ရာကေန လာတယ္။ အသက္မ်ားမ်ား ၾကီးသူေတြ ၾကေတာ့ BPH ေခၚတဲ့ ဆီးကိ်တ္ ၾကီးတာကေန လာတယ္။ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာ၊ ျပန္ျဖစ္ရာကေန နာတာရွည္ ျဖစ္လာေစတယ္။
ရက္တို (အပီဒီမိုက္တစ္) ျဖစ္ရာကေန ပိုးက အေစ့ဆီေရာက္လာရင္ Epididymo-orchitits ႏွစ္ခုလံုးေရာင္ တာ ျဖစ္လာေရာ။ ဘယ္ေနရာကေနစစ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေရာဂါျဖစ္သူမွာ က်ားအဂၤါေနရာ တခုထဲမွာ နာတာ၊ ေရာင္တာသာမက ပိုးစရွိေနတဲ့ ေနရာေတြမွာလည္း ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိေနလိမ့္ မယ္။ ဆီးထြက္ေပါက္၊ ဆီးအိမ္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးၾကိတ္ ေနရာေတြ။ ဆီးပူ၊ ဆီးေအာင့္၊ ဆီးမသြားႏိုင္၊ ပါးခ်ိတ္ေရာင္၊ မုတ္ၾကီးတာ၊ ဖ်ားတာ၊ ရွားရွားပါးပါး TB ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။
နာတာရွည္ျဖစ္ရင္ နာတာ၊ ေရာင္တာ၊ နီတာ၊ ၾကီးတာေတြ သိပ္မသိသာဘူး။ ဆီးစစ္ရင္ ပိုးေတြ႔ခ်င္မွ ေတြ႔ေတာ့မယ္။ ရုတ္တရက္ ျဖစ္ရင္ေတာ့ လကၡဏာေတြ အကုန္ေလာက္ ရွိေနႏိုင္တယ္။
ရက္တိုသမားေတြကို ေဆးကုရတာကေတာ့ ပဋိဇီဝေဆး ၂ ပါတ္ၾကာ ေပးသင့္တယ္။ Azithromycin နဲ႔ Cefixime ေတြက Gonorrhoeae နဲ႔ Chlamydia ဆိုတဲ့ STD ပိုးေတြကိုႏိုင္တယ္။ Doxycycline, Ofloxacin, Ciprofloxacin, Levofloxacin, Tetracycline နဲ႔ Trimethoprim-sulfamethoxazole ကိုလည္း သံုးႏိုင္တယ္။ TB ေၾကာင့္ဆိုရင္ တီဘီ ေဆးေတြ ေပးတယ္။ အနာေပ်ာက္ေဆး Ibuprofen or Naproxen ေတြက နာတာသာမက ေရာင္တာကိုပါ သက္သာေစတယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက သိပ္နာလြန္း-ေရာင္လြန္း လို႔ ေဆးရံုတက္ ကုေစရတယ္။ အပူကပ္ေပးတာ လိုခ်င္လိုမယ္။ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို အခုအခံနဲ႔ ထားရတယ္။ လႈတ္ရွားရင္၊ လမ္းသြားရင္နာသူေတြကို အိပ္ရာထဲ ေနေစရတယ္။ လိုအပ္ရင္ေတာ့ Orchiectomy ခြဲစိတ္ျပီး Epididymis ကို ထုတ္ျပစ္ရတယ္။
နာတာရွည္သမားေတြ ေဆးအၾကာၾကီး ေသာက္ရမယ္။ လေတြအထိ ၾကာႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုး လိုရင္ Epididymectomy ခြဲထုတ္လိုက္ရတတ္တယ္။ အေစ့ကို ခ်န္ထားႏိုင္လို႔ က်ားေဟာ္မုန္း ဆက္ထြက္ေနမွာ ပါ။
ခပ္ဆင္ဆင္ ေရာဂါေတြရွိတယ္။ Varicocele ဆိုတာ အဲဒီေနရာက ေသြးျပန္ေၾကာေတြ ထံုးေနတာ။ Cyst အရည္အိတ္ ျဖစ္တာ။ Testicular torsion ဆိုတာ ရုတ္တရက္ Spermatic cord အေၾကာလိမ္ျပီး နာလာ တာ။ အေစ့ကို ေသြး မေလွ်ာက္တာ ျဖစ္ေစတယ္။ Spermatocele ဆိုတာက သုက္ပိုးေတြ စုေဝးေနတဲ့ အိတ္ျဖစ္လာတာ။ အရြယ္အစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မနာဘူး။ ေဝွးေစ့ကင္ဆာလဲရွိတယ္။ ေယာက္်ား မွာ ဒီေရာဂါရွိေနရင္ သူ႔ျဖစ္ရတာက STD ဆိုရင္ေတာ့ သူ႔အေဖၚ အမ်ိဳးသမီးကို ကူးႏိုင္တယ္။ ႏွစ္ေယာက္ လံုး တျပိဳင္တည္း ေဆးကုရမယ္။ ျဖစ္တာက ပါးခ်ိတ္ေရာင္တာနဲ႔ တီဘီေၾကာင့္ဆိုရင္ ကေလးရႏိုင္စြမ္းကို လာထိခိုက္တယ္။ ကင္ဆာကို မျဖစ္ေစပါ။
• Azithromycin (အဇစ္သရိုမိုင္စင္) ေဆးျပား
1 g တခါတည္းေသာက္ရမယ္။ Ceftriaxone 400 mg တခါတည္းနဲ႔တြဲေသာက္ရင္ (ဂႏိုးရီးယား) အတြက္ ေကာင္းမယ္။
• Doxycycline ေဒါက္ဆီဆိုက္ကလင္းေဆးေတာင့္
Syphilis (ဆစ္ဖလစ္) အစပိုင္းျဖစ္တာအတြက္ တခါေသာက္ 100 mg ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၂ ပါတ္ေသာက္ပါ။ တကယ္လို႔ျဖစ္ေနတာက ၁ ႏွစ္ေလာက္ရွိေနသူဆိုရင္ ၄ ပါတ္ၾကာေသာက္ပါ။ (ဆစ္ဖလစ္) ေနာက္ပိုင္းျဖစ္ေနရင္ တခါေသာက္ 100 mg ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ပါတ္ေသာက္ပါ။
Chronic Epididymitis နာတာရွည္ ေယာက္်ားအေၾကာေရာင္ျခင္း
http://dts-medicaleducation-adult.blogspot.in/2013/05/chronic-epididymitis.html
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၁-၇-၂ဝ၁ဝ
၁၂-၈-၂ဝ၁၃
၂၇-၉-၂ဝ၁၃