Melanoma မွဲ႔ကင္ဆာ
မွဲ႔ကင္ဆာအေၾကာင္း ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ေရးေပးပါဆရာ။
မွဲ႔ကင္ဆာကိုျဖစ္ေစတာမွာ ေနေရာင္နဲ႔ထိေတြ႔တာ၊ အေရျပား အမ်ိဳးအစား အျပင္ မိသားစုရာဇဝင္ကလဲ အေရးၾကီးတယ္။ ၃ဝ-၃-၂ဝ၁၄ ေန႔ထြက္တဲ့ က်န္းမာေရးသတင္းမွာ သုေတသနသစ္အရ မ်ိဳးဗီဇမွာ (ျမဴေတးရွင္း) ေခၚတဲ့ အသြင္ေျပာင္းလဲျခင္းကေန အေရျပားကင္ဆာျဖစ္တာကို သိလာရတယ္။ အဲဒီ မ်ိဳးဗီဇကို POT1 ေခၚတယ္။ သူက (ခရိုမိုဇုန္း) ထဲက (ဒီအင္န္ေအ) ပ်က္စီးမွာကို အကာကြယ္ေပးေနတယ္။ အဲတာက (ျမဴေတးရွင္း) ျဖစ္လာရင္ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တျခားေျပာင္းလဲမႈေတြလဲရွိမွာျဖစ္ေပမဲ့ ခုထိ မသိၾကရေသးပါ။
(ကင္ဆာ) ဆိုတာ ေနရာတကာမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အေရျပားမွာ ျဖစ္တာထဲက ရွားေပမဲ့ အဆိုးဆံုးက Melanoma မွဲ႔ကင္ဆာ။ မွဲ႔ဟာ အေရာင္၊ အရြယ္၊ ပံုသဏၭာန္၊ အေျပာ့-အမာ ေျပာင္းတာနဲ႔ (ကင္ဆာ) ျဖစ္ဘို႔ စလာတယ္။ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရတာက မဲနက္-မဲျပာ အေရာင္ေတြပါ။ နဂိုက မွဲ႔ရွိမေနဘဲ အသစ္လဲ ျဖစ္လာႏိုင္ေသးတယ္။
ၾကည့္လိုက္ရင္ ညီညီညာညာ မရွိဘူး။ နခမ္းသားကလဲ မတိမက်-မလွမပရွိတယ္။ အေရာင္ကလဲ တညီထဲ မဟုတ္ဘူး။ ၾကာေလ ၾကီးလာေလ။ ဆိုးေပမဲ့ ေစာေစာသိ ေစာေစာကုရင္ရတယ္။ ၾကာေလေလ အထဲေရာက္ ေလေလ ကူးသြားမယ္။
Melanocytes ဆိုတဲ့ အေရျပားကို အေရာင္ျဖစ္ေစတဲ့ (ဆဲလ္) ေတြမွာ (ကင္ဆာ) လာျဖစ္တာပါ။ အေရျပားမဟုတ္ဘဲ အူ နဲ႔ မ်က္စိမွလဲ ဒီေရာဂါမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက ပိုမ်ားတယ္။ တႏွစ္မွာ လူနာသစ္ ၁၆ဝဝဝဝ ေတြ႔ေနရတယ္။ ေသဆံုးရသူေပါင္း တႏွစ္ ၄၈ဝဝဝ ေယာက္ရွိတယ္။ အမ်ိဳးအစားခြဲေပါင္း ၁၃ ခုရွိတယ္။
အေသအျခာ ေလ့လာလို႔ သိရတာက အလင္းေရာင္ထဲက UV photon ကေန အေရျပားထဲက အေရာင္ကို ျဖစ္ေစတဲ့ Chromophore ဆိုတာကို လာထိခိုက္ရာကေန ျဖစ္ရတာတဲ့။ ဒိေနာက္မွာ DNA ဆိုတာ ထိခိုက္ေစတယ္။ DNA Replication ဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ ပံုမွန္မဟုတ္ရင္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေနေရာင္ထိမွသာ အေရျပား-မွဲ႔ (ကင္ဆာ) ျဖစ္ရတာ မဟုတ္ပါ။
လကၡဏာေတြကို ABCDE ဆိုျပီး မွတ္လို႔လြယ္ေအာင္ လုပ္ထားတယ္။
• A ညီတူဘာတူ မဟုတ္ဘူး၊
• B နခမ္းသားေတြ မညီဘူး၊
• C အေရာင္တမ်ိဳးထဲ မဟုတ္ဘူး၊
• D အခ်င္းမ်ဥ္း ၁ လကၼရဲ႕ ၄ ပံု ၁ ပံုေက်ာ္တယ္၊
• E အခ်ိန္နဲ႔ အတူေျပာင္းလဲေနတယ္။
ဒါ့ျပင္ -
• အေရျပားမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ၾကြတက္ေနရင္၊
• ထိၾကည့္ရင္ တင္းေနရင္ နဲ႔
• ၾကီးသထက္ၾကီးလာတယ္ဆိုရင္ ပိုဆိုးတဲ့အမ်ိဳးအစားျဖစ္မယ္။
ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္သိေအာင္ မ်က္စိ-လက္နဲ႔စမ္းတာေတြအျပင္ အသားစျဖတ္ယူ မွန္ဘီလူးနဲ႔စစ္တယ္။ Lactate dehydrogenase (LDH) စမ္းသပ္နည္းလဲ လုပ္တယ္။
အဆင့္ေတြ ခြဲထားတာမွာ -
1. အဆင့္ (ဝ) ဆိုရင္ 99.9% အသက္ရွင္မယ္၊
2. အဆင့္ (၁) Invasive Melanoma ဆိုရင္ Survival ရွင္ႏံႈး 85-99% ရွိတယ္၊
3. အဆင့္ (၂) High Risk Melanoma ဆိုရင္ Survival ရွင္ႏံႈး 40-85% ရွိတယ္၊
4. အဆင့္ (၃) Regional Metastasis ဆိုရင္ Survival ရွင္ႏံႈး 25-60% ရွိတယ္၊
5. အဆင့္ (၄) Distant Metastasis ဆိုရင္ Survival ရွင္ႏံႈး 9-15% ရွိတယ္။
ေနေရာင္ထဲက Ultraviolet radiation ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဟာ လက္ညွိဳးထိုးရမဲ့ တရားခံ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ေပၚ ေနကာ Sunscreen ေတြမွာ Avobenzone, Zinc and Titanium ေတြပါလို႔ UVA နဲ႔ UVB ဒီေရာင္ျခည္ေတြ ရန္ကေန အေတာ္ ထိေရာက္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လို႔ ယံုၾကည္ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ Sunscreen ကေန Melanoma ကိုပါ ကာကြယ္ႏိုင္မလား မေသျခာေသးပါ။ အသားအေရညိဳေစေအာင္ Tanning လုပ္တာဟာ အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္မွာ နည္းေစမယ္လို႔ ထင္ရေပမဲ့ Melanomas ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
“အရိပ္တိုခ်ိန္ ေနပူမထြက္နဲ႔” ဆိုတာ ဥပေဒသ ျဖစ္တယ္။ မနက္ ၉ နာရီကေန ညေန ၃ နာရီအတြက္ ေနထဲထြက္ရင္ မွဲ႔-အေရျပား ကင္ဆာျဖစ္ဘို႔ အဆိုးဆံုးကာလေတြ ျဖစ္တယ္။
ကုသဘို႔ ခြဲစိတ္တာနဲ႔စတယ္။
• “အနာကို ေဘး ၁-၂ စတင္တီမီတာ အေရျပား အေကာင္းကိုပါ လွီးထုတ္မယ္၊ မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ေဆးမယ္၊ ေရတို-ေရရွည္ ဆက္ၾကည့္ေနမယ္” ဆိုတာ မလြဲတမ္း လုပ္ရတဲ့ ကုသနည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ႏုေသးရင္ အေရျပာအေကာင္း နဲနဲသာ လွီးျဖတ္ဘို႔ လိုမယ္။
• Melanoma-in-situ အေစာဆံုးအဆင့္မွာ ခြဲရရင္ ေပ်ာက္ႏွဳန္း ၇၇-၉၈% အထိရွိတယ္။ တက္ေစ့ေတြပါ ထုတ္ေပမဲ့ သိပ္အက်ိဳးမမ်ားလွတာ ေတြ႔ရတယ္။
• High risk melanomas ဆိုတာကို Adjuvant treatment ေခၚတဲ့ ကုသနည္းမွာ High-dose Interferon ေဆး ၁ ႏွစ္ ၾကာေပးတယ္။
• ျပန္႔ေနတဲ့အဆင့္ Metastatic melanomas ကို X-rays, CT scans, MRIs, PET and PET/CTs, Ultrasound, LDH testing and Photoacoustic detection နည္းေတြနဲ႔ စစ္ေဆးမယ္။
• Chemotherapy ေဆးဝါးနည္းမွာ သံုးတာက Dacarbazine (DTIC) နဲ႔ immunotherapy ကုသနည္းမွာ သံုးတာက
• Interleukin-2 (IL-2) ဒါမွမဟုတ္ Interferon (IFN) ေတြျဖစ္တယ္။
• Radiation therapy ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကင္ ကုသနည္း၊
• Cell and Targeted Therapies နည္းလဲရွိပါေသးတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂၄-၁-၂ဝ၁၁
၃ဝ-၃-၂ဝ၁၄