ARV ေမ်ာက္ကိုက္၍ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးထိုးရျခင္း
Sun, Sep 29, 2013 at 1:16 PM
ကၽြန္ေတာ္ကို ၂၅၊ ၈၊ ၂ဝ၁၃ ရက္ေန႔က ေခြးတစ္ေကာင္ကိုက္သြားတယ္။ အိမ္နီးခ်င္းကလူေတြက အဲ့ဒါေခြးရူးဆိုျပီး ဝိုငး္သတ္လိုက္ၾကတယ္။ ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္းေနကိုဘဲ ကၽြန္ေတာ္ ဆရာဝန္နဲ႔ သြားေတြ႔ေတာ့ မကိုက္ခင္ထိုးရတဲ့ေဆးကို ထိုးေပးလိုက္တယ္။ ဆရာဝန္က ဒါလဲ safe ျဖစ္တယ္လို႔ေျပာျပီး ကၽြန္ေတာ္ က ေဆးကိုဘယ္လုိထိုးရမွာလဲဆိုေတာ့ ပထမတစ္လုံးထိုးျပီး ေနာက္တစ္ပတ္ကို ေနာက္တစ္လုံး ထိုးရမွာ လိုေျပာတယ္။ အဲ့ဒါ ကၽြန္ေတာ့စိတ္ထဲမွာ clear မျဖစ္ဘူး။ ေက်းဇူးျပဳျပီးေျဖေပးပါ။
ေဒလီမွာ ေမ်ာက္ေတြ ေပါပါသည္။ ေဒါင္းေတြလည္း ေနရာတကာမွာ ေတြ႔ရသည္။ လင္းတေတြကလည္း မ်ားလြန္းလွသည္။ ဆႏၵျပသူေတြ သူတို႔ျပတဲ့ သံရံုးေခါင္မိုးမွာ လင္းတ တအုပ္ နားေနတာေတြ႔ လို႔ ေက်နပ္အားရျပီး၊ ဓါတ္ပံုရိုက္ၾက၊ အတိိတ္-နိမိတ္ ေကာက္ၾကဘူးပါသည္။ ႏြားေတြ ကြ်ဲေတြဆိုတာ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံက လူေတြထက္ အလြတ္လပ္ၾကီး လြတ္လပ္ၾကပါသည္။
တေန႔က လူနာတဦး ေမ်ာက္ကိုက္ခံရလို႔ အစိုးရေဆးရံုသြားျပေတာ့ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆး အထိုးခိုင္းတယ္ လို႔ ေျပာျပီး ေဆးခန္းကို အနာလာျပ၊ ေမးျမန္း-ေဆြးေႏြးပါတယ္။ ေဆးခန္းမွာ အလုပ္ကူ-ပညာယူေနၾကတဲ့ (ေဗာ္လန္တီရာ) ဆရာမမ်ား အံ့ၾသေနၾကသည္။
“ဟုတ္တယ္ ေခြးရူးေရာဂါဆိုတာ ေခြးသာမက တျခား တိရစၧာန္ေတြကေနလည္း ကူးႏိုင္တယ္။” တိရစၧာန္ေတြဆိုတာ Domestic အိမ္ေမြးေရာ Wild ေတာေနပါ အေကာင္မွန္သမွ်ကေန ကူးႏိုင္တယ္။ တခါက မူၾကိဳတန္းတက္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသူေလး တေယာက္ ေက်ာင္းမွာ domestic animals, wild animals ဆိုတာေတြ သင္ရတယ္။ တေန႔မွာ သူ႔ကို ဧည့္သည္ ၾကိဳဘို႔ ေလဆိပ္သြားေတာ့ ေခၚသြားတယ္။ အျပင္ဗဟုသုတလည္း ရေအာင္ေပါ့။ “သမီး ဒါက domestic airport လို႔ ေခၚတယ္။ မွတ္ထား။။” ဒီေတာ့ ကေလးမက “ဒါဆိုရင္ wild airport က ဘယ္မွာလည္း” တဲ့။
ေခြးအျပင္ လင္းႏို႔၊ ေမ်ာက္၊ ေၾကာင္၊ ေျမေခြး၊ ဝံပုေလြ၊ ရက္ကြန္း-ဝံ၊ နံေစာ္-ဖ်ံ၊ ကိုင္အုတ္-ဝံပုေလြ၊ ေျမြပါ၊ အသားစား-ဖ်ံ၊ ဝက္ဝံ စတဲ့ အေကာင္ေတြကေနလည္း ေခြးရူးေရာဂါ ရေစႏိုင္တယ္။ လူ႔သြားရည္က လည္း ေခြးရူးကူးႏိုင္ေသးတယ္။ ကိုက္တဲ့သြားက အသားထဲ နစ္ဝင္ မသြားေတာင္မွ သြားရည္ အဝင္ခံရရင္ ကူးႏိုင္တယ္။
Rabies ဆိုတဲ့ စကားက (လက္တင္) ေရာ (သသၤကရုိက္) ဘာသာကပါ လာတာ။ ေနရာတကာမွာ ေရွးက တည္းက ရွိတဲ့သေဘာ ေဆာင္တယ္။ ကမၻာမွာ တႏွစ္ လူ ၅၅ဝဝဝ ေခြးရူးေၾကာင့္ ေသေနရတယ္။ ထံုးစံအတိုင္း အဆိုးေတြ စုေနတာ အာဖရိက နဲ႔ အာရွ။ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ နဲ႔ ပညာ-အသိနည္းပါး မႈ။ ေရာဂါဆိုးေတြ နဲ႔ စနစ္ဆိုးေတြ။
ေရာဂါရွိတဲ့ အေကာင္ရဲ႕ တံေတြးထဲမွာ ပါေနတဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးက အကိုက္ခံရသူရဲ႕ အာရံုေၾကာကတဆင့္ ဗဟို အာရံုေၾကာစနစ္ကို ေရာက္လာတာနဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပလာတယ္။ အဲဒီအဆင့္ ေရာက္ရင္ အခုထိေတာ့ ကုမရႏိုင္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေကာင္ကိုက္ခံရတာနဲ႕ ကာကြယ္ေဆးကိုသာ အားကိုးႏိုင္ပါတယ္။ တိရစၧာန္ေတြ အိမ္မွာ ေမြးရင္ ပံုမွန္ ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးေပးပါ။
ေခြးရူးကို Hydrophobia လို႔လဲ လူသိမ်ားတယ္။ “ေရေၾကာက္” ေရာဂါေပါ့။ Chickenpox “ေရေက်ာက္” ဆိုတာက တမ်ိဳးပါ။ ေရကို ေၾကာက္တယ္ ဆိုတာက ေရကို မၾကိဳက္တာ၊ မုန္းတာ မဟုတ္ဘူး။ ေရကို တအားေသာက္ခ်င္ရွာလြန္းလို႔ ေရျမင္တာနဲ႔ ျမိဳခ်ဘို႔ ျပင္လိုက္ရင္ အာေခါင္နဲ႔ လည္ေခ်ာင္းမွာ အတင္း မခံမရပ္ႏိုင္ နာက်င္တာ ခံစားလာရတာကို ေျပာတာပါ။ ေရျမင္ရင္ တက္ခ်င္ လာမယ္။
တခ်ိန္တံုးက ျမိဳ႕နယ္ေကာင္စီ ဥကၠ႒ ေဆးရံုကို ေရာက္လာတယ္။ ေဆးရံုနဲ႔ သူတို႔ အိမ္ကလည္း မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္။ ဥကၠ႒ ဗိုလ္မွဴးက စိတ္သေဘာေကာင္းလို႔ လူခ်စ္လူခင္ မ်ားတယ္။ “ဆရာ ကြ်န္ေတာ့္ ဇနီး ႕႕႕ ျခံထဲ ေလ်ာက္ျပီး၊ အပင္ေတြ ကိုင္ပံုရပါတယ္၊ တကိုယ္လံုး ယားေနတယ္”။ ဥကၠ႒ရဲ႕ ဇနီးဟာ သူတို႔ သားသမီးေတြအျပင္ တိရစၧာန္ေတြကိုလဲ ခ်စ္တာ ကြ်န္ေတာ္ သိတယ္။ လူနာကို အကဲခတ္ ၾကည့္တယ္။ အင္ျပင္ ေခၚတဲ့ (အလာဂ်ီ) ရလို႔ ယားတာမ်ိဳး မေတြ႔ရပါ။ ေရ အေသာက္ခိုင္းၾကည့္ေတာ့ သိပါျပီ။ လူၾကီး၊ မိတ္ေဆြၾကီး တဦးရဲ႕ဇနီး ျဖစ္ေနတာမို႔ ပိုေသျခာေအာင္ ခရိုင္ေဆးရံုၾကီး ပို႔လႊတ္ျပီး၊ သမားေတာ္ရဲ႕ အဆံုးအျဖတ္ကို ယူေစရတယ္။ သမားေတာ္ကလည္း ကြ်န္ေတာ့္ ထင္ျမင္ခ်က္ကို အတည္ျပဳေပးတယ္။ လူနာကို ျပန္ေခၚလာျပီး၊ တတ္စြမ္းသ၍ ကုသျပဳစုမႈေတြကို ဗိုလ္မွဴးကေတာ္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုး ရက္ေတြမွာ အစြမ္းကုန္ လုပ္ေပးၾကရပါတယ္။
ယားယံတာကို ေခြးရုးေရာဂါ လကၡဏာေတြထဲမွာ တခ်ိဳ႕က ထည့္တာ မေတြ႕ရပါ။ ေရာဂါအေၾကာင္း စံုေအာင္ ေရးတာထက္ ကာကြယ္မႈက ပိုအက်ိဳးရွိမယ္ ထင္တယ္။ ေခြးကိုက္ခံရရင္ ေရနဲ႔ဆပ္ျပာသံုးျပီး၊ က်က်နန ေဆးပါ။ ကိုက္တဲ့ ေခြးကို ၇ ရက္ တိတိ ေစာင့္ၾကည့္ပါ။ ေခြးကို စိတ္ဆိုးျပီး သတ္မျပစ္သင့္ပါ။ တပါတ္ၾကာလို႔ ေခြးက ေသသြားတယ္ဆိုရင္ ေသျခာျပီ ေခြးရုး။ မေသျခာရင္ ကံတရား သိပ္အားကိုး မေနပါနဲ႔၊ Risk မယူပါနဲ႔။ ကာကြယ္ေဆး ထိုးပါ။ တႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၁ဝ သန္းမက ကာကြယ္ေဆး ထိုးေနၾကရတယ္။ အရင္က ခ်က္တဝိႈက္မွာ ၁၄ ခါ ထိုးရတာ။ နာမွ နာ။ ထိုးေပးရသူကပါ အားနာရတယ္။ အခုေပၚ ေဆးေတြက အဲေလာက္ မၾကာ၊ အဲေလာက္ မနာေတာ့ပါ။ အမ်ိဳးအစား ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ Nerve tissue vaccine နဲ႔ Cell culture vaccine ေတြပါ။ ပဌမအမ်ိဳးက ေစ်းခ်ိဳတယ္။ ေစ်းခ်ိဳေတာ့ အေကာင္း နည္းတာေပါ့။ အခု စာေရးခ်ိန္ကာလ အိႏၵိယမွာ ၅ ခါထိုးရမဲ့ ARV ေဆးကိုသာ ဆိုင္တင္ခိုင္းတယ္။ ၁ လံုးကို ၃၇ဝ ရူးပီး ေစ်းႏံႈးလို႔ ရုိက္ထားတယ္။ ဝယ္တတ္ရင္ ၃၂ဝ ဒါမွ မဟုတ္ ဒီထက္ ေစ်းေလ်ာ့မယ္။
တိရစၧာန္မွန္သမွ် အကိုက္ခံရရင္ အနာကို ဘယ္ေလာက္ ျပဲထြက္ေနေန ခ်ဳပ္မေပးရပါ။ သက္ရွိ တေကာင္ေကာင္ရဲ႕ သြားရည္ဟာ အကိုက္ခံရသူ ေသြးထဲဝင္ရင္ မတည့္ပါ။ အနာကို ပိုးသန္႔ေအာင္လုပ္၊ အသားႏု ေကာင္းေကာင္း တက္လာေအာင္ ေစာင့္ျပီး၊ ေနာက္မွာ အနာရြတ္ ေသးခ်င္ရင္ အနာသစ္လုပ္ျပီးမွ လွလွေလး ျပန္ခ်ဳပ္ေပးရပါတယ္။
လူကိုက္ခံရရင္လဲ အဲလိုဘဲ။ နယ္တခုမွာ တာဝန္က်တံုးက လူႏွစ္ေယာက္ ရန္ျဖစ္ၾကတယ္။ တေယာက္က ကိုက္လိုက္လို႔ တေယာက္မွာ ႏွာေခါင္းျပတ္သြားတယ္။ ႏွာေခါင္းေပါက္ကို ဖံုးထားတဲ့ ညာဘက္က ခံုးခံုးေလးေနတဲ့ ေနရာ ပါသြားတယ္။ ခႏၶာေဗဒမွာ Ala Nasi လို႔ ေခၚတဲ့ေနရာေပါ့။ အနာက်က္ေတာ့လဲ ရုပ္ဆိုးေနတာေပါ့။ ေယာက္်ားေလး၊ ခပ္ရြယ္ရြယ္ ရွိေသးတာ။
(ဂ်န္ဂယ္လ္-ဆရာဝန္) ဆင္ႀကံႀကံပါေတာ့တယ္။ အေရျပား အစားထိုးယံုနဲ႔ မရႏိုင္။ အရိုးႏု ပါရမယ္။ ခပ္ခံုခံုးလည္း ျဖစ္ရမယ္။ စားလဲ ဒီစိတ္။ သြားလဲ ဒီစိတ္။ ဆရာဝန္မွာ ငယ္ငယ္က ဆရာကေတာ္ကို ရည္းစားထားခဲ့တံုးကလိုမ်ိဳး ျဖစ္ေနရွာတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ လူနာရဲ႕ နားရြက္ တေနရာကို ပံုက်ေအာင္ လွီးျဖတ္ယူျပီး၊ ျပတ္သြားတဲ့ ႏွာေခါင္းထိပ္မွာ အစားထိုး ခ်ဳပ္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ေနာက္တႏွစ္မွာ ကြ်န္ေတာ့္လူနာ မိန္းမရသြားပါတယ္။
• ARV ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး
http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/08/arv.html
Dr. တင့္ေဆြ
၆-၅-၂ဝ၁ဝ
