GERD အခ်ဥ္ရည္ အထက္ဆန္ျခင္း
ေဒလီျမိ့ဳေတာ္နားက ဗုဒၶတကၠသိုလ္မွာ ပညာသင္ေနတဲ့ ျမန္မာရဟန္းေတာ္ေတြကေန စာသင္ဘက္ ဗီယက္နမ္က သီလရွင္တပါးကို ေခၚလာျပီးေရာဂါျပပါတယ္။ ေဆးစစ္ခ်က္ေတြအရ ေရာဂါနာမည္က GERD ျဖစ္ေနတယ္။
Gastroesophageal reflux disease (GERD) ဆိုတာ အစာအိမ္-အစာျမိဳျပြန္ အဆက္ေနရာကေန အစာေျခရည္ေတြ အထက္ဆန္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ လူအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ အစာအိမ္နဲ႔ အစာျမိဳျပြန္ဆက္တဲ့ ေနရာမွာရွိတဲ့ အထိန္းက အလိုအေလွ်ာက္ ပြင့္တဲ့အခါ ျဖစ္တယ္။ သူပြင့္လို႔ အစာအိမ္ထဲက အစာနဲ႔ ေရ-အရည္ေတြဟာ အထက္က အစာျမိဳျပြန္ဆီကို တက္လာတယ္။ တက္ေတာ့ ေျပာသလိုေတြျဖစ္ေရာ။
Acid reflux or Acid regurgitation လို႔လဲ ေခၚတယ္။ အစာအိမ္ထဲက အစာေျခအရည္ဆိုတာက (အက္စစ္) ျဖစ္လို႔ပါ။ အဲလိုျဖစ္လာရင္ ပါးစပ္မွာ အဲဒီအရသာကို သိလာေစတယ္။ ဒါကို အစာျမိဳျပြန္က မခံႏိုင္ဘူး။ ေလာင္သလို ျဖစ္ေစတယ္။ ပူေလာင္သလို ခံစားရတာကို Heartburn လို႔ေခၚတယ္။ တခါတလက အေၾကာင္းမဟုတ္ေပမဲ့ တပါတ္မွာ ႏွစ္ခါထက္ပိုျဖစ္တာ ေရာဂါ။ အရြယ္သိပ္မေရြးဘူး။ ငယ္သူေတြျဖစ္ရင္ ရင္ပူတာသိပ္မခံစားရတတ္ဘူး။ ပန္းနာလိုလို ေခ်ာင္းဆိုးတယ္၊ အျမိဳရခက္တာမ်ိဳးလဲ ခံစားရမယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္လဲ သိပ္မသိေသးဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ Hiatal hernia အစာအိမ္ထိပ္ပိုင္းက အစာျမိဳျပြန္ဝင္တဲ့ေနရာ က်ဥ္းက်ဥ္းေလး ေဘးကေန အထက္ဘက္ ကြ်ံတက္လာတဲ့ေရာဂါနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္။ ျဖစ္လာတိုင္း ေဆးကုစရာ ထူးမလိုပါ။ ကြ်ံတာက ေသြးမေလွ်ာက္သလို ပိတ္တာဆိုရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
ေရာဂါေသျခာေအာင္
• Barium swallow radiograph X rays ေဆးမ်ိဳျပီး ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ Hiatal hernia ရွိတာ၊ အနာရွိတာသိမယ္။
• Upper endoscopy ကရိယာထည့္ၾကည္တာက ပိုေသျခာတယ္။ တခါထဲ Biopsy အသားစ ျဖတ္ယူ စစ္ေဆးတာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။
• pH monitoring examination စစ္ေဆးနည္း၊
ကုသနည္း
၁။ ေနတာ-စားတာ ေျပာင္းရပါမယ္။ ဝေနရင္ ေလွ်ာ့ပါ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ေလွ်ာ့ပါ-ျဖတ္ပါ။ အခ်ဥ္၊ ေခ်ာ့ကလက္၊ ေကာ္ဖီ၊ အရက္၊ အဆီမ်ားတဲ့အစာ၊ ခ်င္း၊ ၾကက္သြန္၊ အစပ္၊ ခရမ္းခ်ဥ္၊ စတာေတြနဲ႔လဲ ပိုျဖစ္တာေတြ႔ရတယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးတာ၊ အန္တာ၊ အေလးအပင္မတာမ်ိဳးေတြကေန အစာအိမ္ကြ်ံတာ ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ အဝလြန္တာ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာေတြကေနလဲ ေစ့ေဆာင္ႏိုင္တယ္။
တခ်ိဳ႕အစားအေသာက္ေတြကေနလဲ ျဖစ္ေစႏုိင္တာသတိထားေရွာင္က်ဥ္ပါ။ အေနအထိုင္ေၾကာင့္လဲ ဆိုးေစတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ မတ္မတ္ရပ္ေနရင္ သက္သာတယ္။ ေခ်ာကလက္၊ အဆီမ်ားတဲ့ အစားအစာ၊ စပ္တာ၊ ေက်ာ္တာ၊ ေကာ္ဖီ ေတြကေန ပိုဆိုးတတ္တယ္။ အခ်ဥ္ရည္၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီးေတြကေနလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ တခါစားရင္ နည္းနည္းျခင္း စားသင့္တယ္။ ညစာစားျပီး ၂-၃ နာရီေနမွအိပ္-လွဲသင့္တယ္။ အိပ္ယာ-ကုတင္ကို ေခါင္းရင္းက ျမႇင့္ေပးထားတာ သက္သာတယ္။ ေခါင္းအံုးျမႇင့္ရတာ မဟုတ္ပါ။
ဆရာေလးက အသားမစားတဲ့ျပင္ ေသြးအားကလဲ နည္းေနတယ္။ အစားအေသာက္ညႊန္ရတာ ခက္တယ္။ သူမ်ားတိုင္းျပည္မွာ ပညာသင္ရသူတိုင္းေတြ႔ရတတ္တဲ့ အခက္အခဲေတြလဲရွိတယ္။
၂။ ေဆးေတြက သက္ေရာက္ေစတာေတြ မတူၾကလို႔ ေဆးေတြကို တြဲေပးရတယ္။
• Antacids = Alka-Seltzer, Maalox, Mylanta, Rolaids, and Riopan ေဆးေတြ အေသအျခာေပးမယ္။ Magnesium, Calcium, Aluminum ေတြနဲ႔ လုပ္ထားတာေတြ ျဖစ္တယ္။ Magnesium salt ေတြက ဝမ္းေလွ်ာ ေစတယ္။ Aluminum salt ေတြက ဝမ္းခ်ဳပ္ေစတယ္။ Calcium carbonate antacids ေဆးကို ဒီေနရာမွာ သာမက (ကယ္လ္စီယမ္) လိုတာ ျဖည့္ဘို႔ အေနနဲ႔လဲ ေပးႏိုင္တယ္။ Antacids ေဆးေတြကို တာရွည္သံုးျပန္ရင္လဲ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးသတိထားရမယ္။ ဝမ္းေလွ်ာတာ၊ (ကယ္လ္စီယမ္) ဓါတ္ နည္းတာေတြျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ (မက္ဂနီဆီယမ္) မ်ားလာမယ္။ အဲဒါဆိုရင္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ (အင္းတစစ္) ေဆးကို ၂ ပါတ္ေသာက္ျပီး နားထားသင့္တယ္။
• Foaming agents (Gaviscon) ေဆးကေတာ့ (ကာဗာ) အကာကြယ္လို သေဘာလုပ္ေပးတယ္။
• H2 blockers အုပ္စုဝင္ေဆးေတြကို နာတာရွည္သမားေတြ ေပးတယ္။ Cimetidine (Tagamet HB), Famotidine (Pepcid AC), nizatidine (Axid AR), and Ranitidine (Zantac 75) ေဆးေတြက အက္စစ္ဓါတ္ ထြက္တာ နည္းေစအာင္ လုပ္ေပးတယ္။
• Proton pump inhibitors ေဆးအမ်ိဳးအစားလဲ သံုးတယ္။ Omeprazole (Prilosec, Zegerid), Lansoprazole (Prevacid), Pantoprazole (Protonix), Rabeprazole (Aciphex), Esomeprazole (Nexium) ေဆးေတြကေတာ့ လကၡဏာေတြ သက္သာေစတယ္။ အနာလဲ က်က္ေစတယ္။
• Prokinetics ေဆးေတြကေတာ့ အစာအိမ္ထဲက အစာေတြကို ျမန္ျမန္ ေအာက္ဆင္းေစတယ္။ Bethanechol (Urecholine) နဲ႔ Metoclopramide (Reglan) ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးေတြက အားယုတ္သလို ခံစားရမယ္၊ အိပ္ျခင္မယ္၊ စိတ္က်တတ္တယ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ ဝင္တတ္တယ္။
၃။ ခြဲစိတ္ကုသနည္းေတြ ရွိတယ္။
လူနည္းနည္းေလာက္သာခြဲစိတ္ကုသဘို႔လိုတယ္။ Fundoplication ခြဲစိတ္နည္း ဆိုတာ အစာအိမ္အထက္ေနရာကို အားေကာင္းေအာင္၊ လံုေအာင္ လုပ္ေပးနည္း ျဖစ္တယ္။ Hiatal hernia ရွိရင္လဲ ျပင္ေပးမယ္။ Nissen fundoplication နည္းကို Laparoscope ကရိယာနဲ႔ ခြဲတယ္။ Endoscopic techniques နည္းေတြလဲ ရွိေသးတယ္။
နာတာရွည္ျဖစ္ေန၊ ေဆးလဲ ေသျခာမကုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ ျဖစ္လာမယ္။ Esophagitis ေရာင္တာ၊ ေသြးယိုတာနဲ႔ အနာျဖစ္တာေတြျဖစ္တယ္။ အမာရြတ္ျဖစ္ျပီး က်ဥ္းတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အေနအစားဆင္ျခင္ရင္ အသက္မတိုပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
၁၂-၂-၂ဝ၁၄