Suicide prevention ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသျခင္း...
ကြ်န္မက ႕႕႕႕႕ ဂ်ာနယ္ကပါ။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြ အရင္ကထက္ ပိုေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒိလို အျဖစ္ေတြက depression ေၾကာင့္ / ျမိဳ႕ျပရဲ့တိုးတက္လာတဲ့ လူေနမႈပံုစံေၾကာင့္ ဆိုျပီး ေျပာၾကပါတယ္ရွင့္။ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြအေပၚ ေဒါက္တာရဲ့အျမင္၊ ဆရာဝန္တစ္ေယာက္ရဲ့ သံုးသပ္ခ်က္ ေလးကို လက္ရွိ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ အေျခအေနနဲ႔ယွဥ္ျပီး ေျပာေပးေစခ်င္ပါတယ္။
• ႏွစ္စဥ္ စက္တဘၤာလ (၁ဝ) ရက္ေန႔ဟာ World Suicide Prevention Day “ကမာၻ႔ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ ေသျခင္းေန႔” ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသျခင္း ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႔ကေန ဦးစီးက်င္းပ ပါတယ္။
• တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ Suicide Prevention Week ရက္သတၲပါတ္တခုကို ေရြးျပီး ပညာေပးတယ္။
• တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ကာကြယ္ေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ကူညီၾကတယ္။ အေမရိကားမွာ ဆိုရင္ က်န္းမာေရးဌာနတခုကေန မဟာဗ်ဴဟာထုတ္ျပန္ခ်က္တခုကို ၂ဝဝ၁ တံုးက ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။
• တကယ္သတ္ေသခ်င္သူဆိုတာ အကူအညီေတာင္းေလ့မရွိပါ။
• ကာကြယ္ေရးမွာ ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ (၁) အေျခခံအေၾကာင္းတရားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးနည္းနဲ႔ (၂) စိတ္ ေဆးပညာ ကုသနည္းေတြ ပါတယ္။
• ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ေကာက္ခ်က္အရ ႏွစ္စဥ္ လူေပါင္း ၁ သန္း သတ္ေသေနၾကတယ္လို႔ ဆိုပါ တယ္။
• သတ္ေသသူႏွဳန္း လူ ၁ သိန္းမွာ ၁၆ ေယာက္ရွိတယ္။ စကၠန္႔ ၄ဝ မွာ ၁ ေယာက္ သတ္ေသေနၾကတယ္။
• လြန္ခဲ့တဲ့ ၄၅ ႏွစ္အတြင္း သတ္ေသမႈ ၆ဝ% တိုးလာတယ္။
• အသက္ ၁၅-၁၉ ႏွစ္ၾကားလူငယ္ေတြမွာ ေသဆံုးရျခင္းအေၾကာင္း ၅ ခုေျမာက္ျဖစ္ေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံ ေတြမွာ ေရွ႕ပိုေရာက္တယ္။
• ၁၅-၄၅ ႏွစ္ၾကားလူေတြထဲမွာ သတ္ေသသူအေရအတြက္ဟာ ေသဆံုးမႈအားလံုးထဲမွာ တတိယလိုက္ တယ္။ အသက္ ၁ဝ-၂၄ ႏွစ္ၾကား လူရြယ္ေတြက ဒုတိယေနရာလိုက္တယ္။
• ဘာလို႔အဲလို ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသတ္ေသခ်င္သလဲဆိုေတာ့ ဒုကၡေဝဒနာကို လြန္ေျမာက္ခ်င္လို႔ ေဆာက္ တည္ရာမရ ဒီနည္းက အေကာင္းဆံုးလို႔ ထင္ျမင္မွတ္ယူရာကေန သတ္ေသတာျဖစ္တယ္။ ေမွ်ာလင့္ခ်က္ ကင္းမဲ့မႈ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အသံုးမက်ဘူး၊ မထူးဘူးလို႔ထင္မွတ္မႈ၊ အထီးက်န္မႈ၊ စတာေတြကိုသာ ထင္ျမင္ ေနမယ္။
• စိတ္ေရာဂါသည္ထဲက ၁ဝ% ေလာက္မွာ အဲလိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္က်ေရာဂါကအမ်ားဆံုးျဖစ္ရတယ္။ တရားမဝင္ေဆး သံုးစြဲသူေတြမွာလဲ ျဖစ္တာမနည္းပါ။
• အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ စိတ္ေဝဒနာေတြထဲမွာ စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ အရက္သမားေတြ ျဖစ္တယ္။ အာရွတိုက္ မွာေတာ့ ျဗံဳးစားၾကီး သတ္ေသသူပိုမ်ားတာ ေတြ႔ရတယ္။
• Lithium ေဆးသံုးကုသတာက အျဖစ္နည္းတာေတြ႔ရတယ္။
• ေယာက္်ားေတြက သိသိသာသာပိုမ်ားတယ္။ ၾကိးေလပိုမ်ားေလျဖစ္တယ္။ က်ားမ အခ်ိဳးခ်ရင္ ၂၂ း ၅၊ ၃ဝ း ၆၊ ၄၂ း ၁ဝ နဲ႔ ၅ဝ း ၁၆ ရွိတယ္။
• ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသတာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ခိုင္မာတဲ့ကိန္းဂဏန္း မရွိေသးပါ။ WHO စာရင္း ဇယားထဲမွာလဲ တလံုးတပါဒမွ မပါပါ။
လက္ရွိ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ အေျခအေနနဲ႔ယွဥ္ျပီးေျပာရရင္ ေသဆံုးမႈ ကိန္းဂဏန္းသာ မရွိတာ၊ ျမန္မာျပည္မွာ ကိုယ့္ကိုယ္ သတ္ေသေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းခံေတြက မ်ားလြန္းပါတယ္။
• စိတ္ဓါတ္က်မႈဆိုတာ စီးပြါးေရး၊ လူမႈေရးကို အေျခခံတယ္။ စီးပြါးေရးနဲ႔ လူမႈေရးမွာ ေသာကမ်ားစရာေတြကေန ဆိုးေစတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စီးပြါးေရး ေကာင္းေနသူ အေရအတြက္ထက္ မေကာင္းသူအေရအတြက္က အဆေပါင္း အလြန္မ်ားေနတယ္။
• လူမႈေရးမွာ ျမိဳ႕ျပျဖစ္စဥ္အရ ျမိဳ႕ကိုတက္ျပီး အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း ရွာလာၾကေတာ့ ျမိဳ႕ျပယဥ္ ေက်းမႈနဲ႔ အထာမက်သူေတြမွာ စိတ္ဆင္းရဲၾကရတယ္။ ေခတ္သေဘာအရ အျပင္ကေနလာတဲ့ ယဥ္ေက်း မႈ၊ အတုျမင္ အတတ္သင္၊ လူသံုးကုန္ပစၥည္း၊ ေဖ်ာ္ေျဖေရးနည္းသစ္ေတြကေန လူငယ္ေတြကို လႊမ္းမိုးေစ တယ္။ သားသမီး လူငယ္လူရြယ္ေတြကို ထိန္းမရတာေၾကာင့္လဲ မိဘအရြယ္ေတြမွာ စိတ္ေဝဒနာရေစ တယ္။
• ဒုတိယအေၾကာင္းခံျဖစ္တဲ့ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆးဟာလဲ ျမန္မာျပည္မွာ စံတင္ေလာက္ေအာင္ မ်ားျပား၊ လြယ္ကူျပီး၊ ေသာက္သံုးသူနဲ႔ စြဲေနသူအေရအတြက္ဟာ ရင္ေလးစရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ ဆိုးဝါးတယ္။
• ပညာေရးမွာလဲ စာရိတၲကိုပါ ထည့္သင့္တယ္။ စီးပြါးေရးတိုးတက္ဘို႔လုပ္ရာမွာ လူအမ်ားစုကို ၾကည့္သင့္ တယ္။ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြထဲမွာ ေပၚပင္ NGO အၾကိဳက္ လိုက္ေနတာေတြကေန လူအမ်ားကို အက်ိဳးျပဳ တာမ်ိဳး လုပ္သင့္ၾကပါတယ္။ ဘာသာေရးမွာလဲ တမလြန္နဲ႔ သံသရာအက်ိဳးနဲ႔အတူ ပစုပၸန္ဒုကၡကိုပါ တည့္ မတ္ထိန္းေၾကာင္း ေပးသင့္တယ္လို႔ ထင္ျမင္ပါတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ