Rheumatism ေလးဘက္နာ
(၁) သမီးမွာ ေလးဖက္နာေရာဂါအတြက္ Asprinနဲ႔ ွPrednisolone ကို ေသာက္ေနရတာ ၃ လေက်ာ္ေနပါၿပီ။ASO က ၁၆ဝ ပဲရွိေပမယ့္ ဒူးဆစ္ေရာင္တာက မသက္သာေသးပါဘူး။ အဲဒီေဆးေတြ ႀကာရွည္ေသာက္လ်ွင္ ေနာက္ဆက္တဲြ ဘာၿဖစ္နိုင္ပါသလဲဆရာ။ ဆရာဝန္ေၿပာင္းသင့္ပါသလား။ ၿပန္ၿဖစ္ခါစ ASO က ၅ဝဝ ေက်ာ္ပါတယ္။ အေထြေထြေရာဂါကု ပါေမာကၡႀကီး တစ္ဦးနဲ႔ၿပေနတာပါဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။
(၂) သမီးမွာ RA positive ၿဖစ္ေနပါတယ္။ မည္သည့္ အစားအစာမ်ားကို ေရွာင္ရမလဲ။ RA သည္ ေလးဘက္နာႏွင္႔ အတူတူဘဲလား။ အဆစ္ေတြအားလံုး နာေနပါတယ္။ နံက္အိပ္ရာထခ်ိန္ အဆိုးဆံုးပါ။
(၃) ကၽြန္မက ေလးဖက္နာေၾကာင့္ Penicillin V ေသာက္ေနတာ ေလးႏွစ္ေက်ာ္ပါၿပီ။ အခုကေလးယူမယ္ဆိုေတာ့ ဒီေဆးကို ဆက္ေသာက္သင့္၊ မသင့္လည္း သိခ်င္ပါတယ္။ ပိုးသတ္ေဆးဆိုေတာ့ ကေလးရလာခဲ့ရင္ ကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္သလား ဆိုတာလည္း သိခ်င္ပါတယ္။
Rheumatoid factor test စမ္းသပ္နည္းကို Rheumatoid arthritis (ရူမက္တစ္) အဆစ္နာသူေတြကို လုပ္တယ္။ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ျဖစ္တယ္။ လူနာအေတာ္မ်ား ၇ဝ-၈ဝ% မွာ RA ရွိေနတယ္။ တျခား (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) ေရာဂါ ရွိေနသူေတြမွာလဲ ဒီဟာရွိတယ္။ ေျခႏွစ္ဘက္၊ လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းနာလို႔ “ေလးဘက္နာ” လို႔ ဗမာေတြက ေျပာၾကတယ္။ ဟိုအဆစ္-ဒီအဆစ္ ေျပာင္းနာတာမို႔ “ဟိုသြား-ဒီသြား အဆစ္နာ” လို႔ ေဆးစာမွာလာတယ္။ အနီးစပ္ဆံုးက Rheumatism ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီထဲမွာ (ရူမက္တစ္) အဆစ္နာ၊ (ရူမက္တစ္) အဖ်ား၊ (ရူမက္တစ္) ႏွလံုးေရာဂါ၊ စတာေတြကို ျခံဳေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအသံုးက နဲနဲေတာ့ေခတ္ေနာက္က်သြားပါျပီ။
အဆစ္နာတာနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါ တြဲေနတတ္တာက အေရးပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ငယ္ငယ္-ရြယ္ရြယ္၊ ၅-၁၆ ႏွစ္ေတြမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ (ရူမက္တစ္) အဖ်ားရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္တယ္။ Group A Streptococcus ဆိုတဲ့ (ဗက္တီးရီးယား) ေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ Strep throat ဆိုတဲ့ လည္ပင္းနာနဲ႔ Scarlet fever အဝါေရာင္ အဖ်ားေရာဂါေတြကို လက္ညွိဳးထိုးရတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ ဆိုတာကလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေသးတယ္။ ေလးဘက္နာနဲ႔ ဆိုင္တာက အဆို႔ရွင္ေရာဂါေတြပါ။ MS က်ဥ္းတာ၊ MI က်ယ္တာ။
အဆစ္နာ အမ်ိဳးအစားေပါင္းက ရာေက်ာ္ရွိတယ္။ ေရာဂါရာဇဝင္ နဲ႔ ဆရာဝန္ကေန စစ္ေဆးတာနဲ႔ စမယ္။ စစ္ေဆးရင္ အဆစ္ေနရာမွာ နီေနမယ္၊ ေရာင္ေနမယ္၊ နာေန၊ တင္းေနမယ္၊ အဆစ္ထဲမွာ အရည္ပိုျဖစ္လာလို႔ ေရာင္ေနမယ္၊ အလံုးလို-အက်ိတ္လို ျဖစ္လာမယ္၊ တဖက္ထဲလဲ ျဖစ္ႏိုင္၊ ဘယ္-ညာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ လႈတ္ရွားရတာ အရင္ေလာက္မရ ျဖစ္လာမယ္၊ ကိုယ္ပူႏိုင္တယ္၊ အားယုတ္ေနမယ္။
ခဏခဏ အဆစ္နာရင္ အလုပ္အကိုင္ပါ ပ်က္မယ္။ ၾကာလာရင္ အထူးသျဖင့္ လက္ဆစ္ေတြက ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားလို႔ ၾကည့္မေကာင္း ျဖစ္လာတတ္တယ္။ အမ်ိဳးအေဆြထဲမွာ လူနာရွိရင္ “စိတ္ေတာ့ မပ်က္ပါနဲ႔” လို႔ အရင္ေျပာထားပါရေစ။ ရိုးရိုးသားသား ဝန္ခံရရင္ လံုးဝေပ်ာက္သြားေစရမယ္လို႔ ဆရာဝန္မ်ားက အာမမခံပါ။ ေဆးကုတာရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္က နာေနတာေတြ သက္သာေအာင္၊ အထိခိုက္နည္းေအာင္၊ ဒုကၡိတျဖစ္မသြားေအာင္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါရွိတာကို ေစာေစာ သိဘို႔လိုတယ္။
ေသျခာေအာင္ ASO Test, Complete blood count, ECG, ESR စမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ရတယ္။ ASO ဆိုတာ Antistreptolysin-O ေသြးစစ္တာေခၚတယ္။ Group A streptococci ကို ခုခံေပးမဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ျဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွန္ 160 Todd units/mil တနည္းေျပာရရင္ လူၾကီးဆို 200 ေအာက္၊ ကေလးဆို 300 ေအာက္ရွိတယ္။ (ေရးထားပါတယ္။)
Rheumatoid arthritis (RA) ရူမတြိဳက္ အဆစ္နာဆိုတာ (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) ေရာဂါအုပ္စုမွာ ပါတယ္။ “သူ႔လူနဲ႔ ကိုယ့္လူ မခြဲျခားတတ္ဘဲ၊ လူမွားျပီး၊ (ေအာ္တို-အင္ျမဴး) ေရာဂါျဖစ္လာရတယ္။” အဲဒီထဲက တခုကေတာ့ (ရူမတြိဳက္) အဆစ္နာပါ။ ဒါကို ေလးဘက္နာလို႔ ေျပာတာမွန္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ေလးဘက္မကပါ၊ အဆစ္အမ်ားၾကီးမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ အဆစ္ အေသးစားေရာ အၾကီးစားပါ ျဖစ္တာ။ AIDS နဲ႔ မဆိုင္ပါ။ သူ႔ေအာက္မွာလည္း ေရာဂါမ်ိဳးစံုပါတယ္။ မတည့္တာ ဝင္လာရင္ ခႏၶာကုိယ္က ခုခံ တိုက္ထုတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိတယ္။
အမ်ားအားျဖင့္ ေျခ၊ လက္၊ လည္ပင္း၊ ခါး၊ အဆစ္မွန္သမွ် ဒုကၡေပးတယ္။ အဆစ္နာအျပင္ အရြတ္နာ၊ အဆစ္ဖံုးနာ၊ အရြတ္ေၾကာနာ။ အမ်ားဆံုး ထိတာက အဆစ္ဖံုးလႊာ ေရာင္တာပါ။ ၾကြက္သားမွာျဖစ္ရင္ ဝတ္ေနၾက အဝတ္ေတာင္ အတင္မခံႏိုင္ဘူး။
လူ ၁ဝဝဝ မွာ ၆ ေယာက္မွာ RA ရွိတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက ၂-၃ ဆ ပိုတယ္။ အဆစ္မွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ က်န္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကိုျဖစ္တာ ၁၅-၂၅% ရွိတယ္။ အဆုပ္မွာ ခဲေနတယ္။ ေက်ာက္ကပ္မွာ ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္တမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ႏွလံုးနဲ႔ေသြးေၾကာမွာ ေသြးလႊတ္ေၾကာမာ-က်ဥ္းလို႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးအဖံုးလႊာ ေရာင္တာ၊ ႏွလံုးၾကြက္သားေရာင္တာ၊ ဘယ္ဘက္ေအာက္ခန္းအလုပ္မႏိုင္တာ၊ အဆို႔ရွင္ေတြေရာင္တာစတဲ့ ႏွလံုးေရာဂါေတြကိုလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အာရံုေၾကာ၊ မ်က္စိ၊ အသဲ၊ ထိခိုက္မႈနဳ႔ေသြးအားနည္းတာေတြလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Rheumatoid factor (RF) (ရူမတြိဳက္ ဖက္တာ) ေခၚတဲ့ (ေအာ္တိုအင္တီေဘာ္ဒီ) ၇ဝ-၈ဝ% မွာ ရွိေနမယ္။
• ESR ျမင့္ေနမယ္။
• C-reactive Protein (CRP) အသင့္ကေန မ်ားေနမယ္။
• Anti-cyclic Citrullinated Peptide Antibody Test (anti-CCP) အသင့္ကေန မ်ားေနမယ္။
• Antinuclear Antibodies (ANA) အသင့္ကေန မ်ားေနမယ္။ SLE ျဖစ္ေနရင္ ၉၅% ေသျခာတယ္။
• Scleroderma ျဖစ္ေနရင္ ၆ဝ-၈ဝ% ေသျခာတယ္။ Sjogren’s syndrome ျဖစ္ေနရင္ ၄ဝ-၇ဝ% ေသျခာတယ္။ Rheumatoid arthritis ဆုိရင္ ၃ဝ-၅ဝ% ေသျခာတယ္။
• White blood cell ေသြးျဖဴဥ မ်ားေနႏိုင္တယ္။
• Human Leukocyte Antigens (HLA) တခ်ိဳ႕မွာ ရွိတယ္။
• Uric Acid ေဂါက္ျဖစ္ေနသူေတြမွာ မ်ားေနရင္ေသျခာတယ္။
• ဓါတ္မွန္ နဲ႔ MRI လဲလုပ္ႏိုင္တယ္။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
လံုးဝမေပ်ာက္သြားမွာေတာ့မဟုတ္ပါ။ ခံစားေနရတာသက္ေသာေစေအာင္၊ ဆက္မဆိုးေအာင္၊ လုပ္ႏိုင္ကိုင္ႏိုင္ ရွိေအာင္ ပန္းတိုင္ထားျပီး ကုသမႈေပးရတယ္။ လူေနမႈပံုစံေျပာင္းရမယ္။ ခြဲစိတ္ကုသမႈလိုသူေတြကို လုပ္ေပးမယ္။ အစားအေသာက္ဆင္ျခင္တာကလဲ အက်ိဳးမ်ားတာေတြ႔ရတယ္။ ဟာဘယ္နည္းေတြကေန အက်ိဳးရွိတာလဲေတြ႔ရတယ္။ (ဖီဇီယို သာရာပီ)၊ လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ (သာရာပီ)၊ အစာအာဟာရနည္းေတြလုပ္ရမယ္။ ေဆးထဲမွာ အနာသက္သာေဆး၊ ေရာင္တာသက္သာေဆး၊ (စတီရြိဳက္) ေဆးေတြကိုသံုးတယ္။ သိထားဘို႔က ဒီနည္းေတြကေန အဆစ္ပ်က္စီးတာကိုရပ္ေစမွာမဟုတ္ပါ။ (DMARDs) ေဆးအမ်ိဳးအစားလဲ သံုးတယ္။ သူကေန ေရာဂါျဖစ္စဥ္ကိုေျပာင္းေစမယ္။
လူက သိပ္ဝေနရင္ အရိုး-အဆစ္ကို ဒဏ္မပိေစဘို႔ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ ထိန္းေပးရတယ္။ နားခိုင္းတယ္။ လိုအပ္ရင္ တုတ္ေကာက္၊ ဂ်ိဳင္းေထာက္ သံုးရမယ္။ (ဖီဇီယို) ပညာရွင္တို႔ အလုပ္ျပန္လုပ္ႏိုင္ေအာင္ ကူညီသင္ၾကားေပးတဲ့ ပညာရွင္တို႔နဲ႔ ကုသရတယ္။ ဆိုးရင္ အဆစ္ထဲ (စတီရြိဳက္) ေဆးထိုး ေပးရတတ္တယ္။ အဆစ္လႈတ္ရႈားမႈကို ထိခိုက္လာရင္ ခြဲစိတ္ရတယ္။
(ရူမက္တစ္) အဖ်ားျဖစ္ရင္ ခ်က္ခ်င္း ပဋိဇီဝေဆး Penicillin, Amoxicillin, Sulfadiazine, Erythromycin တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပးတယ္။ လကၡဏာေတြ သက္သက္သာအံုးေတာ့ ၁ဝ ရက္အျပည့္ ေပးတယ္။ နာတာသက္သာေအာင္ Aspirin ေပးတယ္။ ေရာင္တာသက္သာေအာင္ (စတီရြိဳက္) ေဆး ေပးတယ္။ ပါးစပ္-လည္ပင္းနဲ႔ဆိုင္ရင္ ဆားရည္နဲ႔ ပလုပ္က်င္းရတယ္။ Throat lozenges ငံုရတယ္။ သူမ်ားကို ကူးေစႏိုင္လို႔ ၂-၃ ရက္ ေက်ာင္းမတက္ဘဲေန၊ လူၾကား-သူၾကားလဲ မသြားေစနဲ႔။
ဆိုးဝါးတဲ့ ႏွလံုးေရာဂါ ရမလာေအာင္ တာရွည္ခံ (ပနယ္စလင္) ထိုးရတယ္။ Benzathine Penicillin G 1.2 ဆိုတာ ျဖစ္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ၁ လ တခါ၊ ၆ လၾကာ၊ ထိုးေလ့ရွိတယ္။ အဖ်ား ျပန္ေပၚလာတတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ပဋိဇီဝေဆး နည္းနည္းကို ၃-၅ ႏွစ္ၾကာ ေပးတတ္တယ္။
ဆရာဝန္မလိုတဲ့ ေဆးနည္းေတြလဲ ရွိတယ္။ အာလူးရည္ကို အစာမစားခင္၊ လက္ဘက္ရည္ဇြန္း ၁-၂ ဇြန္း ေသာက္ပါ။ အားလူးကို အခြံမခြါတာ ပ်င္းလို႔လည္း ဟုတ္တယ္။ အခြံကလည္း ဒီအတြက္ ေကာင္းသတဲ့။ အာလူးခြံကို က်က်နန ေရေဆး၊ ၃ဝ ဂရမ္ကို ေရ လီတာဝက္နဲ႔ ထက္ဝက္က်သြားေအာင္ ျပဳတ္ျပီး ေသာက္ပါ။ ဘူးခါး အရည္ကို ပ်ားရည္နဲ႔ေရာ ေသာက္ပါ။ တရုတ္နံနံအၾကီး အေစ့ကို အရည္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ ၅-၁ဝ စက္ကို ေရေႏြးထဲ ထည့္ေသာက္။ သံပုရာရည္ တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ေသာက္။ အသား-ငါး၊ သၾကား၊ ေလ်ာ့စားပါ။ အရက္၊ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဘက္ရည္၊ ေလ်ာ့ေသာက္ပါ။
Randomized Controlled Trial (RCT) လို႔ေခၚတဲ့ ေဆးကုသနည္းေတြရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို စနစ္တက် ေလ့လာမႈ ျပဳျပီးထြက္လာတဲ့ ရလဒ္ေတြအရ သိရတာေတြကေတာ့ -
(၁) ထိေရာက္တဲ့ ေဆးေတြ
- Disease Modifying Anti-Rheumatic Drugs (DMARDs) = Adalimumab, Azathioprine, Chloroquine and Hydroxychloroquine, Ciclosporin (Cyclosporin A), D-penicillamine, Etanercept, Golimumab, Gold salts (sodium aurothiomalate, auranofin), Infliximab, Leflunomide, Methotrexate (MTX), Minocycline, Rituximab, Sulfasalazine (SSZ) ေဆးေတြ ေစာေစာေပးတာ သက္သာေစတယ္။
- Anti-Malarial drugs (Chloroquine and Hydroxychloroquine) ငွက္ဖ်ာေဆးေတြေပးတာ သက္သာတယ္။
- Methotrexate (ကင္ဆာေဆး) ေပးတာ သက္သာေစတယ္။
- Minocycline ေပးတာ သက္သာေစတယ္။
- Sulfasalazine ေပးတာ သက္သာေစတယ္။
- Corticosteroid ရက္တိုနဲ႔ နည္းနည္း ေပးတာ သက္သာေစတယ္။
(၂) ေကာင္းေစႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆတဲ့ ေဆးေတြ
Auranofin ေဆးဟာ (DMARDs) ေဆးေတြေလာက္ေတာ့ မထိေရာက္ဘူး။ မဆိုးပါ။
Leflunomide ေဆးကလဲ သက္သာေလာက္မယ္လို႔ ထင္ရတယ္။ ေရရွည္ေပးတာေတာ့ မေသျခာပါ။
(DMARDs) ေဆးေတြကို တမ်ိဳးနဲ႔တမ်ိဳးတြဲေပးတာလဲ ေကာင္းႏိုင္တယ္။
(၃) မသံုးသင့္ေတာ့တဲ့ ေဆးေတြ
- Azathioprine
- Ciclosporin
- Cyclophosphamide
- Corticosteroid lone term use
- Parenteral gold
- Penicillamine
တခါျဖစ္ဘူးသူဟာ ထပ္ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကာကြယ္ေနရတယ္။ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ ကာကြယ္ေနရမလဲ (၁) အရင္က ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ား ခံထားရသလဲ၊ (၂) ေနာက္ထပ္ ေရာဂါပိုး ဝင္ႏိုင္ေျခ၊ လူနာရဲ႕ အသက္၊ ႏွလံုးကို ထိခိုက္မႈ ရွိ-မရွိ၊ ဆိုတာေတြ အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ Penicillin V ပနယ္စလင္စားေဆးကို (ရူမက္တစ္) အဖ်ားေရာဂါ ကာကြယ္ဘို႔ သံုးတယ္။ ကာကြယ္ေရးမွာလဲ (ပနယ္စလင္) က အေကာင္းဆံုး။ မတည့္ရင္ Sulfadiazine, Macrolide နဲ႔ Azithromycin, Clarithromycin ေဆးေတြ ေပးႏိုင္တယ္။
ကုသဘို႔ အေကာင္းဆံုးေဆးက Penicillin ျဖစ္တယ္။ Penicillin V စားေဆးေရာ Benzathine penicillin ထိုးေဆးပါ ေကာင္းတယ္။ ေစ်းလဲမၾကီးဘူး၊ ဒီပိုးမ်ိဳး သန္႔သန္႔ကိုႏိုင္တယ္၊ ေရရွည္ထိေရာက္တာကို သိထားျပီးျဖစ္တယ္။ ဒီပိုးက ဒီေဆးကို ယဥ္တာမ်ိဳးလဲမျဖစ္ဘူး။ (ပနယ္စလင္) ေဆးဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကိုသံုးတာ အႏၲရာယ္မရွိပါ။ မိခင္ႏို႔ထဲမွာ နည္းနည္း ပါေနႏိုင္ေပမဲ့ ႏို႔စို႔ကေလးကုိ မထိခိုက္ေစပါ။
(ပနယ္စလင္) မတည့္သူေတြကို Cephalosporin နဲ႔ Clindamycin စားေဆး ဒါမွမဟုတ္ Azithromycin, Clarithromycin, Dirithromycin, Erythromycin, Roxithromycin, Telithromycin, Carbomycin A, Josamycin, Kitasamycin, Midecamycin, Oleandomycin, Solithromycin, Spiramycin နဲ႔ Troleandomycin စားေဆးေတြ ေပးႏိုင္တယ္။
Arthritis အဆစ္နာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/06/arthritis_08.html
ASO ဆိုတာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/aso.html
Dr. တင့္ေဆြ
၁၇-၁-၂ဝ၁၂ ၂ဝ-၂-၂ဝ၁၄