အပူဒဏ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတတ္ေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာျပႆနာမ်ား
ေႏြရာသီေရာက္တယ္ဆိုရံုနဲ႔ပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံေနရာအႏွံ႔အျပား အပူဒဏ္ကိုခံစားရမႈက သိသိသာသာ ကို ျမင့္မားလာပါတယ္။ အပူဒဏ္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားရတဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာျပႆနာမ်ားလည္း မၾကာခဏ ၾကားသိေနရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အပူဒဏ္ျမင့္မားမႈေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ပြားရတဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား အေၾကာင္း စုစည္းတင္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
အပူဒဏ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ားဟာ ျမင့္မားတဲ့အပူခ်ိန္နဲ႔ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ အနည္း ငယ္မွ် အေတာအတြင္းမွာကိုပဲ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါတယ္။ အပူဒဏ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ားဟာ သိပ္မျပင္းထန္တဲ့အေျခအေနေတြကေန အသက္အႏၱရာယ္ျခိမ္းေျခာက္ႏိုင္တဲ့အေရးေပၚ အေျခအေနေတြ ထိတိုင္ေအာင္ ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ အပူဒဏ္ေၾကာင့္အဓိကျဖစ္ပြားရတဲ့ က်န္းမေရးျပႆ နာေတြျဖစ္တဲ့ အပူရွပ္ျခင္း၊ ေရဓါတ္ဆံုးရွံဳးျခင္း၊ အပူေၾကာင့္ ၾကြက္တတ္ျခင္း၊ ရုတ္တရက္သတိလစ္ျခင္း၊ မိတ္ထြက္ျခင္းတို႔အေၾကာင္းကို တင္ျပပါမယ္။
လူသားေတြဟာ ေသြးေႏြးသတၱ၀ါေတြျဖစ္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္အပူအခ်ိန္ တစ္သမတ္တည္းရွိတဲ့ သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ ပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ထိန္းထားတဲ့ အပူခ်ိန္ထိန္းတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြက ျမင့္တက္လာတဲ့အျပင္အပူခ်ိန္နဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ လိုက္ျပီး မထိန္းညွိႏိုင္ေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြျဖစ္ပြား လာရတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ပူျပင္းျပီး စိုထိုင္းစမ်ားတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာပိုျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္။ စိုထို္င္းစမ်ားေနတဲ့အေျခအေနမွာ ခႏၶာကိုယ္က အပူခ်ိန္ကိုထိန္းတဲ့ ေခၽြးထြက္တဲ့လုပ္ငန္းစဥ္က်ဆင္းလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အလြန္ျမင့္မားတဲ့ အပူခ်ိန္ဟာ ဦးေႏွာက္အပါအ၀င္ အေရးပါတဲ့ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို ထိခိုက္ႏိုင္တဲ့အျပင္ အပူရွိန္ေၾကာင့္ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ ေရဓါတ္ႏွင့္ အျခားဓါတ္မ်ားဆံုးရွံဳးမႈကို မျဖည့္တင္းျခင္းေၾကာင့္လည္း က်န္းမာေရးျပႆနာေတြျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္။ အပူေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတဲ့ ျပႆနာေတြဟာ အဓိက အားျဖင့္ေတာ့ အသက္ ၄ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္မ်ား၊ အသက္ ၆၅ႏွစ္အထက္ လူၾကီးမ်ား၊ အ၀လြန္သူ မ်ား၊ ျပင္းထန္ေသာ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈျပဳလုပ္သူမ်ား၊ စိတ္ေရာဂါရွိသူ မ်ား၊ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးတိုးေရာဂါရွိ သူမ်ား၊ အရက္ေသာက္သံုးထားသူမ်ားမွာ ပိုမိုျဖစ္ပြားေစႏုိင္ပါတယ္။
အပူရွပ္ျခင္း (Heat Stroke)
ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ - အပူရွပ္ျခင္းဟာ ေဆးပညာအရ အေရးေပၚ အေျခအေနတစ္ခုျဖစ္ျပီး အေရးေပၚ ကုသမႈခံယူရမယ့္ အေျခအေနတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အပူေၾကာင့္ျဖစ္ပြားေစေသာ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား အနက္ အဆိုးရြားဆံုးျဖစ္ျပီး ေသဆံုးတဲ့အထိ ဒါမွမဟုတ္ တစ္သက္လံုး ဒုကၡိတျဖစ္သြားေစႏိုင္တဲ့ အထိ ျဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အပူခ်ိန္ညွိမႈ ပ်က္ယြင္းသြားတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ ရတာပါ။ အပူရွိန္တအားတက္လာတဲ့အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕အပူခ်ိန္ဟာ ၁၀၅ ဖာရင္ဟိုက္(၄၀ ဒႆမ ၅ ဆဲလ္စီးယပ္စ္) အထိေရာက္လာတဲ့အခါ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကိုပါ ထိခိုက္ေစပါေတာ့ တယ္။ အပူရွပ္ျခင္းႏွစ္မ်ိဳးရွိျပီး တစ္မ်ိဳးကေတာ့ ေနပူထဲျပင္းထန္တဲ့လႈပ္ရွားမႈေတြျပဳလုပ္တဲ့ လူငယ္မ်ား မွာ ျဖစ္ပြားတတ္ျပီး ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ လႈပ္ရွားမႈသိပ္မျပဳတဲ့ အသက္ၾကီးတဲ့သူမ်ား၊ ကေလးငယ္ မ်ားႏွင့္ ကာလၾကာရွည္ ေနမေကာင္းျဖစ္ေနတဲ့သူေတြမွာ ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။
ဘာေတြျဖစ္မလဲ - ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္အလြန္အမင္းတက္လာျခင္း (၁၀၄ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ သို႔မဟုတ္ ၄၀ ဒီဂရီဆဲလ္စီးယပ္စ္ထက္ပိုမ်ားမယ္)၊ အေရျပားဟာ ပူျပီးနီေနမယ္ ေခၽြးေတြနဲ႔စိုစြတ္ေနမယ္ ဒါမွမဟုတ္ ေျခာက္ေသြ႔ေနမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းျမန္ေနမယ္၊ အသက္ရႈရၾကပ္ေနမယ္၊ ေခါင္းကိုက္ ေခါင္းမူး ပ်ိဳ႕အန္ျဖစ္မယ္၊ အာရံုေထြျပားေနျပီး ဂဏာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ အရမ္းဆိုးလြန္းရင္ တက္မယ္၊ သတိလစ္ျပီး ကိုမာထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဘာေတြလုပ္မလဲ - လူတစ္ေယာက္မွာအထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့လကၡဏာေတြေတြ႔ျပီဆိုရင္ ထိုလူကို ေအး တဲ့ေနရာတစ္ခုခုကို ခ်က္ျခင္းေခၚသြားပါ။ အ၀တ္အစားေတြခၽြတ္ပစ္ပါ။ အျမန္ဆံုးေအးသြားေစမယ့္ ရရွိႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းကို အသံုးျပဳပါ။ ေရကန္ထဲ စိမ္ထားျခင္းကစလို႔ ေရပန္းျဖင့္ ေအးေအာင္လုပ္ျခင္း၊ ပန္ကာမ်ား အဲယားကြန္းမ်ားအသံုးျပဳျပီး ေအးေအာင္လုပ္ျခင္း၊ ေရခဲထုပ္မ်ားကပ္ထားျခင္းစတဲ့ နည္းလမ္း အကုန္သံုးလို႔ရပါတယ္။ သတိရေနေသးရင္ ေအးတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္၊ ေရ အစရွိတာေတြတိုက္ေကၽြးပါ။ အရက္နဲ႔ဆက္စပ္အရာမ်ားကိုေတာ့ တိုက္ေကၽြးျခင္းမျပဳပါနဲ႔။
အပူဒဏ္ေၾကာင့္ ေရႏွင့္ ဆားဓါတ္ဆံုးရွံဳးမႈမ်ားျခင္း (Heat exhaustion)
ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ - ျမင့္မားတဲ့ခႏၶာကိုယ္အပူရွိန္ကို ေအးေအာင္လုပ္ဖို႔အတြက္ ခႏၶာကိုယ္က ေခၽြး ထြက္ေပးရပါတယ္။ အလြန္အမင္းေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အခါမွာ ေခၽြးနဲ႔အတူ ခႏၶာကိုယ္ထဲက ဆားဓါတ္ေတြပါ ဆံုးရွံဳးရပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ ပူတဲ့ေနရာမွာ အျပင္းအထန္လႈပ္ရွားမႈျပဳတဲ့အခါ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘာေတြျဖစ္မလဲ - ဒီအေျခအေနမွာေတာ့ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ဒါမွမဟုတ္ အနည္းငယ္ တက္ေန တတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အပူရွပ္တာလိုမ်ိဳး အရမ္းအျမင့္ၾကီးေတာ့ျဖစ္မေနပါ ဘူး။ ေခၽြးထြက္အရမ္းမ်ား မယ္၊ ျဖဴပတ္ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနမယ္၊ ၾကြက္သားေတြနာက်င္မယ္ ၾကြက္တက္မယ္၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ေန မယ္၊ ေခါင္းမူး ေခါင္းကိုက္မယ္။ အေရျပားဟာ ေအးျပီး စိုစြတ္ေနမယ္။ ေသြးခုန္ႏႈန္းအရမ္းျမန္ျပီး အားေလ်ာ့ေနမယ္။ ဒီအေျခအေနမွာ ကုသမႈမရွိဘူးဆိုရင္ အပူရွပ္တဲ့အဆင့္ထိေရာက္သြားႏုိင္ပါတယ္။
ဘာေတြလုပ္မလဲ - ေရအပါအ၀င္ အလ္ကိုေဟာမပါတဲ့ ေအးတဲ့အေဖ်ာ္ယမကာမ်ား ေသာက္သံုးပါ၊ ဓါတ္ဆားရည္ေသာက္ပါ၊ ေအးျမတဲ့ေနရာမွာ နားခိုပါ၊ ေရခ်ိဳးပါ၊ အပူခ်ိန္ညွိမႈကို တားဆီးေနတဲ့ အ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ပါ။
အပူဒဏ္ေၾကာင့္ ၾကြက္တက္ျခင္း (Heat Cramps)
ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ - ဒီျပႆနာဟာလည္း ေခၽြးထြက္မ်ားတာေၾကာင့္ျဖစ္တာပါပဲ။ ေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္က ဆားဓါတ္ေတြ နည္းေလ်ာ့နည္းသြားတယ္။ ေန႔စဥ္ေကာင္းမြန္စြာရွင္သန္ေနထို္င္ရန္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ဟာ ဆားဓါတ္မ်ားကို ညီမွ်ေအာင္ထိန္းသိမ္းထားရပါတယ္။ အဲဒီဓါတ္ေတြ မညီမွ်မႈေတြျဖစ္လာရင္ေတာ့ ျပႆနာေတြျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အတြက္ ဆားဓါတ္ေတြနည္းပါးျခင္းက ၾကြက္သားေတြကို နာက်င္ေစပါတယ္။
ဘာေတြျဖစ္မလဲ - လႈပ္ရွားေနတဲ့အခ်ိန္ ၾကြက္သားေတြေတာင့္တင္းျပီး နာက်င္ေနပါမယ္(အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ဗုိက္သား၊ လက္ေမာင္းနဲ႔ ေျခေထာက္ေတြမွာပါ)။
ဘာေတြလုပ္မလဲ - လႈပ္ရွားမႈျပဳေနတာေတြကို ရပ္တန္႔ပစ္လိုက္ပါ။ ေအးတဲ့ေနရာတစ္ခုမွာ အနားယူပါ။ ေရ၊ အေဖ်ာ္ယမကာ၊ ဓါတ္ဆား အစရွိတာေတြေသာက္ပါ။ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို အေၾကာေလွ်ာ့ပါ။ ၾကြက္တက္ျပီးေနာက္ အပူရွပ္ျခင္းနဲ႔ ေရႏွင့္ ဓါတ္ဆားဓါတ္မ်ား အလြန္အမင္းဆံုးရွံဳးျခင္းတို႔ ထပ္မံျဖစ္ေပၚႏိုင္တဲ့အတြက္ ျဖစ္ျပီးေနာက္ထပ္နာရီအနည္းငယ္အထိ ျပင္းထန္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ။
အပူဒဏ္ေၾကာင့္ မူးမိုက္လဲျခင္း (Heat Syncope)
ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ - ေနပူထဲမွာ အခ်ိန္အၾကာၾကီးရပ္ေနတာ ဒါမွမဟုတ္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေနတာ၊ အိပ္ေနရာကေန ရုတ္တရက္ထလိုက္တာ၊ ထိုင္လိုက္တာမ်ိဳးေတြမွာ မူးမိုက္ျပီး လဲက်သြားတာမ်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ အပူဒဏ္ကိုခံစားေနက်မဟုတ္တဲ့သူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ သူကလည္း ေရဓါတ္ဆံုးရွံဳးမႈေၾကာင့္ပဲျဖစ္ေပၚပါတယ္။
ဘယ္လိုျဖစ္မလဲ - ေခါင္းမူး ေခါင္းကိုက္ျဖစ္မယ္၊ မူးမိုက္ျခင္း၊ မ်က္လံုးျပာေ၀သြားျခင္းတို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဘာေတြလုပ္မလဲ - ေအးျမျပီး အရိပ္ရတဲ့ေနရာတစ္ခုမွာ နားေနပါ၊ လူနာကို လွဲခိုင္းထားျပီး ေျခေထာက္ကို မေပးထားပါ။ ေရအပါအ၀င္ အလ္ကိုေဟာမပါတဲ့ အေဖ်ာ္ယမကာ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္။
အပူမိတ္ထြက္ျခင္း (Heat Rash)
ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ - အပူမိတ္ဟာ ပူအိုက္ျပီး စိုစြတ္တဲ့ရာသီေတြမွာ အေရျပားဓါတ္မတည့္ျဖစ္ျခင္းပါ။ ေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အတြက္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အခါ ေခၽြးေပါက္လမ္းေၾကာင္းမ်ား ပိတ္ဆို႔မႈျဖစ္ပြားတဲ့အတြက္ အဖုေလးေတြလုိမ်ိဳးျဖစ္လာျပီး ယားယံလာရပါတယ္။ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာမဆိုျဖစ္ႏုိင္ေပမယ့္ အသက္ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ပိုျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
ဘာေတြျဖစ္မလဲ - အပူမိတ္ေတြဟာ အနီေရာင္အဖုငယ္ေလးမ်ား သို႔မဟုတ္ အရည္ၾကည္ဖုေလးမ်ား အစုလိုက္ျဖစ္ေပၚပါတယ္။ ယားယံႏိုင္ပါတယ္။ လည္ပင္း၊ ရင္ဘက္အေပၚပိုင္း၊ ေပါင္ၾကားမ်ားမွာ အဓိကျဖစ္ေပၚပါတယ္။
ဘာေတြလုပ္မလဲ - အေကာင္းဆံုးကေတာ့ အပူရွိန္ကေန တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ေနပါ။ မိတ္ထြက္ေနတဲ့ေနရာေတြကို ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္ထားပါ။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးရွိတဲ့ အ၀တ္အစားမ်ား ၀တ္ဆင္ပါ။ ေနသာထိုင္သာရွိေအာင္ ေပါင္ဒါအသံုးျပဳလို႔ရပါတယ္ ဒါေပမယ့္ အဆီမ်ားႏွင့္ ခရမ္မ်ားအသံုးျပဳျခင္းကေတာ့ အပူမိတ္ကို ပိုဆိုးေစႏိုင္တဲ့အတြက္ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ ကုတ္ဖဲ့မႈမျပဳဘဲ ပြတ္သတ္မႈသာ ျပဳလုပ္ေပးပါ။ ကုတ္ဖဲ့ျခင္းက ပိုး၀င္ျပီး ျပည္တည္ေယာင္ရမ္းမႈေတြပိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့အတြက္ ကေလးငယ္မ်ားရဲ႕ လက္သည္းမ်ားကို ညွပ္ေပးထားပါ။ အေရျပားပိုး၀င္ေယာင္ရမ္းေနျပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ကုသမႈခံယူရပါလိမ့္မယ္။
အပူဒဏ္ကာကြယ္ေရး
၁။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ေရကိုမဆာလည္းဘဲ ေသာက္ေပးပါ။ အရက္ႏွင့္ ကဖိန္းပါတဲ့အေဖ်ာ္ယမကာမ်ားကိုေတာ့ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
၂။ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ ဆားဓါတ္ႏွင့္ သထၳဳဓါတ္မ်ား ျပန္လည္ျဖည့္တင္းပါ။ ဓါတ္ဆားရည္ေသာက္ျခင္း၊ ေရဆူေဆးျပားေသာက္ျခင္းတို႔ျဖင့္ ျပန္လည္ျဖည့္တင္းႏိုင္ပါတယ္။
၃။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးရွိတဲ့ အ၀တ္အစားမ်ား၊ အေရာင္ေဖ်ာ့ေသာ အ၀တ္အစားမ်ားကို ၀တ္ဆင္ပါ။ ထီးေဆာင္းပါ။ ဦးထုပ္ေဆာင္းပါ။ ေနေလာင္ခံခရမ္အသံုးျပဳပါ။
၄။ တတ္ႏိုင္သမွ် ေအးျမေသာ အရိပ္ထဲမွာေနပါ။ ပူေလာင္ေသာ အစားအစာမ်ားကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ။ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အပူေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ေပၚလာပါက ခ်က္ျခင္း ကုသမႈခံယူပါ။
Thurein Hlaing Win
က်န္းမာေရးနွင့္ အလွအပဂ်ာနယ္