ထူးမျခားနားမွ ေနာက္တစ္ဆင့္- လူမႈဖူလုံေရး မ်က္ႏွာစာသစ္
က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရး အာမခံခ်က္မ်ား ပါဝင္သည့္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္သစ္ ဧၿပီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္သစ္တြင္ အာမခံစနစ္ ေျခာက္မ်ဳိး ရွိသည့္အနက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ မိသားစု ေထာက္ပံ့မႈ၊ အလုပ္တြင္ ထိခိုက္မႈ အက်ဳိးခံစားခြင့္ အာမခံစနစ္ သုံးခုကို စတင္ က်င့္သုံးမည္ ျဖစ္သည္။ က်န္အာမခံစနစ္မ်ားကို တစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ ဆက္လက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း လူမႈဖူလုံေရး အဖြဲ႔ထံမွ သိရွိရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္ကို ၁၉၅၆ ခုႏွစ္မွ စတင္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၅၇ ႏွစ္ေက်ာ္ က်င့္သုံးခဲ့ေသာ္လည္း အကာအကြယ္ ေပးမႈတြင္ ထိေရာက္မႈ အားနည္းသျဖင့္ စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းပါးေၾကာင္း အလုပ္သမားမ်ားက ေျပာဆိုၾကသည္။
“ခြင့္လိုခ်င္တဲ့ သူေလာက္ပဲ လူမႈဖူလုံေရး ေဆးခန္းကို သြားတယ္။တကယ္ ေနမေကာင္းတဲ့ သူေတြကေတာ့ ပုဂၢလိက ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းေတြ သြားတယ္” ဟု လိႈင္သာယာၿမဳိ႕နယ္ရွိ New Way ဖိနပ္စက္႐ုံ အေျခခံ အလုပ္သမား အဖြဲ႕အစည္း ဥကၠ႒ ဦးသိန္းေက်ာ္ဦးက ေျပာၾကားသည္။
မ်က္ႏွာစာသစ္
လက္ရွိ က်င့္သုံးေနဆဲ ျဖစ္သည့္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္တြင္ အေထြေထြ အာမခံစနစ္ (က်န္းမာေရး၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မႈ၊ မီးဖြားမႈ၊ အသုဘစရိတ္)၊ အလုပ္တြင္ ဒဏ္ရာရမႈ အာမခံစနစ္ ႏွစ္မ်ဳိးကို က်င့္သုံးခဲ့သည္။ စနစ္သစ္တြင္မူ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အာမခံစနစ္၊ မိသားစု ေထာက္ပံ့မႈ အာမခံစနစ္၊ အလုပ္ လုပ္ကိုင္ႏိုင္စြမ္း မရွိမႈ အက်ဳိးခံစားခြင့္၊ သက္ျပည့္အၿငိမ္းစား အက်ဳိးခံစားခြင့္ႏွင့္ က်န္ရစ္သူ အက်ဳိးခံစားခြင့္ အာမခံစနစ္၊ အလုပ္လက္မဲ့ အက်ဳိးခံစားခြင့္စနစ္၊ အလုပ္တြင္ ထိခိုက္မႈ အက်ဳိးခံစားခြင့္ အာမခံစနစ္၊ အျခားလူမႈဖူလုံေရး အာမခံစနစ္ (အိမ္ရာစီမံကိန္း) တို႔ ပါဝင္သည္။ ယင္းစနစ္သစ္ကို က်င့္သုံးရန္ လူမႈဖူလုံေရး ဥပေဒသစ္ကို ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၃၁ ရက္ေန႔က ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတ လက္မွတ္ ေရးထိုးခဲ့သည္။
လူမႈဖူလုံေရး စနစ္သစ္တြင္ အာမခံ အမ်ဳိးအစား ေလးခု ထပ္တိုးထားၿပီး ခံစားခြင့္ ႏႈန္းထားမ်ားကို တိုးျမႇင့္ထားၿပီး စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး အႏၲရာယ္ ရင္ဆိုင္ေနရသူ၊ အကာအကြယ္ ကင္းမဲ့ေနသည့္ လုပ္သားမ်ားကို အကာအကြယ္ ေပးရန္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း လူမႈဖူလုံေရးအဖြဲ႔ ႐ုံးခ်ဳပ္မွ ညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဦးယုလြင္ေအာင္က ဆိုသည္။
“လက္လႈပ္မွ ပါးစပ္လႈပ္ရတဲ့ လူတန္းစားေတြမွာ သူတို႔ရတဲ့ လစာဟာ စားဝတ္မွာပဲ ကုန္သြားတာ မ်ားတယ္။ အေတာ္ၿခိဳးၿခံမွ ေနဖို႔ရတယ္။ ေနသာ မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ေသခ်ာေပါက္ ဒုကၡေရာက္ၿပီ။ ဒါေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ လုပ္တာ” ဟု ၎က ေျပာဆိုသည္။
လူမႈဖူလုံေရး စနစ္သစ္တြင္ အက်ဳိးခံစားခြင့္မ်ားကို တိုးျမႇင့္ထားသည့္ အျခား တစ္ဖက္တြင္လည္း အာမခံ ထည့္ဝင္ေၾကး ႏႈန္းထားမ်ားကို အနည္းငယ္ တိုးျမႇင့္ထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။
လက္ရွိ က်င့္သုံးေနဆဲ စနစ္တြင္ အလုပ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ေသဆုံးသည့္ လုပ္သားတစ္ဦးကို က်န္ရစ္သူ အက်ဳိးခံစားခြင့္ အျဖစ္ လုပ္အားခ၏ ၆၆ ဒသမ ၆၇ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ခံစားခြင့္ ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။
ယင္းအာမခံကို လစာက်ပ္ ၃၁,၀၀၀ ထိ အျမင့္ဆုံး သတ္မွတ္ကာ ယင္းလုပ္ခ၏ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကို အလုပ္ရွင္က ထည့္ဝင္ေၾကး ေပးရသည္။ လစာ က်ပ္သုံးေသာင္းကို အေျခခံ တြက္ခ်က္ပါက အလုပ္သမား တစ္ဦး ေသဆုံးလွ်င္ လူမႈဖူလုံေရး အာမခံေၾကး က်ပ္ ၂၀,၆၆၆ ရရွိမည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း က်န္ရစ္သူ မုဆိုးမ တစ္ဦးတည္း ဆိုပါက က်ပ္ရွစ္ေထာင္ေက်ာ္ ရရွိမည္ ျဖစ္ၿပီး ကေလးတစ္ဦး ရွိပါက က်ပ္ ၄၀၀၀ ေက်ာ္ (ကေလး သုံးဦးအထိ ခံစားခြင့္ ရွိသည္) ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။
“မိန္းမ တစ္ေယာက္နဲ႔ ကေလးသုံးေယာက္ ရွိမွ က်ပ္ ၂၀,၆၆၆ ရမယ္ဆိုေတာ့ အလုပ္သမားေတြက လူမႈဖူလုံေရးကို စိတ္မဝင္စားဘူး။ အလုပ္ရွင္က ေလ်ာ္မယ့္ ေလ်ာ္ေၾကးကိုပဲ လိုခ်င္ၾကတယ္” ဟု ဦးယုလြင္ေအာင္က ဆိုသည္။
စနစ္သစ္တြင္မူ လုပ္သားတစ္ဦး ေသဆုံးပါက ၎လူမႈဖူလုံေရး ထည့္ဝင္ေၾကး ငါးႏွစ္ေအာက္ ေပးသြင္းထားလွ်င္ လုပ္အားခ၏ အဆ ၃၀၊ အျမင္ဆုံး ႏႈန္းျဖစ္သည့္ ထည့္ဝင္ေၾကး ႏွစ္ ၂၀ ႏွင့္ အထက္ သြင္းထားပါက လုပ္အားခ၏ အဆ ၈၀ ကို ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။
က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္တြင္လည္း လူမႈဖူလုံေရး ထည့္ဝင္ထားသည့္ လုပ္သားမ်ားသည္ လူမႈဖူလုံေရး ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းမ်ားအျပင္ ပုဂၢလိက ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းမ်ားတြင္ အလြယ္တကူ ကုသႏိုင္ရန္ ကြန္ပ်ဴတာ ပ႐ိုဂရမ္ စနစ္ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ေနၿပီး လုပ္ကိုင္ရန္ ကမ္းလွမ္းထားသည့္ ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္း ၁၉ ခု ရွိေနၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးယုလြင္ေအာင္က ရွင္းျပသည္။
“ပုဂၢလိက ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းနဲ႔ လုပ္မယ့္ကိစၥကို ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္” ဟု ၎ကဆိုသည္။
စနစ္သစ္ စတင္ က်င့္သုံးပါက ကြန္ပ်ဴတာစနစ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ စမတ္ကတ္မ်ားကို ေျပာင္းလဲ အသုံးျပဳမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း လူမႈဖူလုံေရး အဖြဲ႔ထံမွ သိရွိရသည္။
စိန္ေခၚမႈ
ႏွစ္ေပါင္း ဆယ္ႏွင့္ခ်ီ လုပ္သားထု စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းပါးခဲ့သည့္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္ကို မူဝါဒမ်ား ေျပာင္းကာ အသြင္သစ္ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္မည္ ဆိုေသာ္လည္း ေျဖရွင္းရမည့္ ကိစၥမ်ားက ဒုႏွင့္ေဒး။
လူမႈဖူလုံေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ လုပ္သားမ်ား နားမလည္ျခင္း၊ အလုပ္ရွင္က မလုပ္ေပး၍ လုပ္သားအမ်ားစု လူမႈဖူလုံေရးကတ္ မရရွိျခင္း၊ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္ကို လုပ္သားမ်ား ယုံၾကည္မႈ နည္းပါးျခင္း စသည့္ လုပ္သား၊ အလုပ္ရွင္၊ လူမႈဖူလုံေရး အုပ္စု သုံးခုလုံးတြင္ အားနည္းခ်က္မ်ား ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။
လူမႈဖူလုံေရး စနစ္၏ အေရးပါမႈ၊ အက်ဳိးရွိမ်ားကို အလုပ္သမား အမ်ားစု ထဲထဲဝင္ဝင္ သိရွိမႈ နည္းပါးေနသျဖင့္ အသိပညာေပးမႈမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္ေပးသင့္ၿပီး စနစ္ေကာင္းေသာ္လည္း လုပ္သားမ်ား စိတ္ဝင္စားမႈ မရွိပါက ေအာင္ျမင္မည္ မဟုတ္ေၾကာင္း လူမႈဖူလုံေရး အဖြဲ႔ဝင္ အလုပ္သမား ကိုယ္စားလွယ္ ဦးေက်ာ္ေဇယ်က သုံးသပ္သည္။
“လူမႈဖူလုံေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သိတဲ့သူ ေတာ္ေတာ္နည္းတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ ဖူလုံေရးေၾကး ဘာလို႔ ထည့္ေနတယ္ ဆိုတာကိုေတာင္ မသိၾကဘူး” ဟု ၎ကဆိုသည္။
တစ္ဖက္တြင္လည္း လူမႈဖူလုံေရး ေဆးခန္း နည္းပါးမႈ၊ ေဆးဝါးႏွင့္ အေထာက္အကူျပဳပစၥည္း မလုံေလာက္မႈ၊ ဆရာဝန္၊ သူနာျပဳမ်ား မလုံေလာက္မႈ စသည့္ ျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ လုပ္သား အမ်ားစုသည္ လူမႈဖူလုံေရး ေဆးခန္းမ်ား ကို အသုံးျပဳျခင္း နည္းပါးၿပီး ပုဂၢလိက ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းမ်ား ကိုသာ အဓိကထား အားကိုးေနရေၾကာင္း လုပ္သား အသိုင္းအဝိုင္းမွ သိရွိရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူမႈဖူလုံေရး ေဆး႐ုံ သုံးခုရွိၿပီး ေဆးခန္း ၉၂ ခုရွိရာ ေဆးခန္း ၂၂ ခုတြင္ ဆရာဝန္ မရွိေခ်။ လူမႈဖူလုံေရး ေဆးလက္မွတ္ ျပပါက အလုပ္ရွင္က ခြင့္ေပးသည့္ အတြက္သာ လူမႈဖူလုံေရး ေဆးခန္းမ်ားကို အားကိုးၾကေၾကာင္း၊ လူမႈဖူလုံေရး၏ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း၊ လူမႈဖူလုံေရး ဝန္ထမ္းမ်ား၊ ဆရာဝန္၊ သူနာျပဳမ်ား၏ ဆက္ဆံေရး၊ ဝန္ေဆာင္မႈ အခန္းက႑မ်ားကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲႏိုင္မွသာ လုပ္သားမ်ား၏ ယုံၾကည္ အားကိုးမႈကို ရရွိမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း လုပ္သားမ်ားထံမွ သိရွိရသည္။
“ေဆးထိုးဖို႔ အပ္မရွိလို႔ ေဆးမထိုးဘဲ ျပန္လာရတာေတြ ရွိတယ္။ ေဆးဝါးမစုံဘူး။ လူနာေတြကိုလည္း ေသခ်ာ စစ္ေဆးတာ မရွိဘူး” ဟု ဦးသိန္းေက်ာ္ဦးက ေျပာၾကားသည္။
ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းမ်ားကို ႐ုပ္အဆင္း အသြင္အျပင္ အေဆာက္အအုံမ်ားကို ျပင္ဆင္ရန္ အစီအစဥ္ရွိၿပီး လူမႈဖူလုံေရး စနစ္အေပၚ အလုပ္သမားမ်ား အားကိုးယုံၾကည္မႈ ရွိလာေစရန္ က်န္းမာေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို အဆင့္ျမင့္သြားမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးယုလြင္ေအာင္ ဆိုသည္။
လုပ္သားမ်ားကို အလုပ္ရွင္က လူမႈဖူလုံေရး မလုပ္ေပးျခင္း၊ လူမႈဖူလုံေရး လုပ္ရာတြင္ လုပ္သား အင္အား ေလွ်ာ့ျပျခင္း၊ လုပ္အားခကို ေလွ်ာ့ျပကာ ထည့္ဝင္ေၾကးႏႈန္း ထား ေပးသြင္းျခင္းမ်ားလည္း ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။
“လစာ သုံးေထာင္ပဲ ရပါတယ္လို႔ ေၾကညာၿပီး သြင္းေနတဲ့ အလုပ္သမား ၅၇၆ (အလုပ္ရွင္က ေပးသြင္း မႈ) ေယာက္ ရွိေသးတယ္။ လုပ္ခေလွ်ာ့ခ်ၿပီး သြင္းေနတဲ့ အလုပ္ရွင္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေသးတယ္” ဟု ဦးယုလြင္ေအာင္က ရွင္းျပသည္။
အားသာခ်က္
လူမႈဖူလုံေရး စနစ္သစ္တြင္ အလုပ္လက္မဲ့ အက်ဳိးခံစားခြင့္၊ ပင္စင္၊ အိမ္ရာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ စသည့္ အက်ဳိးခံစားခြင့္မ်ား ပါလာမည္ ျဖစ္သည္။ လက္ရွိ က်င့္သုံးေနဆဲ ျဖစ္သည့္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္တြင္ လစာအနည္းဆုံး က်ပ္သုံးေထာင္မွ အျမင့္ဆုံး က်ပ္ ၃၁,၀၀၀ အေပၚ သတ္မွတ္ကာ ရာခိုင္ႏႈန္း တစ္ရပ္ျဖင့္ ထည့္ဝင္ေၾကး ေကာက္ယူေနၿပီး စနစ္သစ္တြင္ အစိုးရ ဝန္ထမ္းမ်ား ရရွိေနသည့္ အနိမ့္ဆုံး ရရွိသည့္ လစာမွ အျမင့္ဆုံး က်ပ္သုံးသိန္းဝန္းက်င္ အေပၚ မူတည္ကာ ရာခိုင္ႏႈန္း တစ္ရပ္ျဖင့္ ထည့္ဝင္ေၾကး ႏႈန္းထားမ်ား ေကာက္ယူမည္ ျဖစ္သျဖင့္ အက်ဳိးခံစားခြင့္ ေကာင္းမြန္လာမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း လူမႈဖူလုံေရး အဖြဲ႔ထံမွ သိရွိရသည္။
မိမိသေဘာဆႏၵ မပါဘဲ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္လွ်င္ အလုပ္လက္မဲ့ အက်ဳိးခံစားခြင့္အရ အက်ိဳးခံစားခြင့္ ရရွိမည္ ျဖစ္ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ လူမႈဖူလုံေရး ထည့္ဝင္ေၾကး ထည့္သြင္းခဲ့သည့္ လုပ္သားမ်ားကို အၿငိမ္းစား ပင္စင္ ေပးသြားမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယင္းအဖြဲ႔ထံမွ သိရွိရသည္။
လူစိတ္ဝင္စားမႈ မ်ားျပားႏိုင္သည့္ လူမႈဖူလုံေရး အိမ္ရာစီမံကိန္း အေသးစိတ္ ေဆြးေႏြးေနဆဲ ျဖစ္ၿပီး ၂၅ ႏွစ္ႏွင့္ အထက္ ထည့္ဝင္ေၾကး ေပးသြင္းထားလွ်င္ လူမႈဖူလုံေရး အိမ္ရာစီမံကိန္းတြင္ ေနထိုင္ခြင့္ ရရွိမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထည့္ဝင္ေၾကး ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ျပည့္မီပါက ေနထိုင္ခြင့္ ရရွိရန္ အလုပ္သမားအေရး လႈပ္ရွားသူမ်ားက ေတာင္းဆိုထားေၾကာင္း ဦးယုလြင္ေအာင္က ဆိုသည္။
“အိမ္ငွားေနခလည္း ေပးရမယ္။ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းလည္း သြင္းေနရမယ္ ဆိုရင္ သူတို႔မွာ စားစရာ မရွိေတာ့ဘူး။ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္း သြင္းၿပီးရင္ တက္ေနလို႔ ရေအာင္ ႀကဳိးစားေပးသြားမယ္” ဟု ၎က ဆိုသည္။
အလုပ္ရွင္မ်ားက လုပ္သားမ်ားအတြက္ ထည့္ဝင္ေၾကး ေပးသြင္းရမည့္ နည္းတူ အကာအကြယ္ မ်ားလည္း ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာဆိုရေသာ္ လူမႈဖူလုံေရးေၾကး ထည့္သြင္း ေပးထားသည့္ အလုပ္ရွင္မ်ားသည္ ေသဆုံးမႈ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရရွိမႈ ေလ်ာ္ေၾကး၊ အလုပ္ထုတ္မႈ ေလ်ာ္ေၾကးစသည့္ အလုပ္သမားေလ်ာ္ေၾကး ဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို ကင္းလြတ္ခြင့္ ရွိမည္ျဖစ္ၿပီး အလုပ္ရွင္ကိုယ္စား လူမႈဖူလုံေရး အဖြဲ႔ကသာ တာဝန္ယူ ေပးေလ်ာ္ရမည္ ျဖစ္သည္။
လူမႈဖူလုံေရးသည္ အလုပ္သမားမ်ား၏ အခြင့္အေရးအတြက္ သာမက အလုပ္ရွင္မ်ားအတြက္လည္း အကာအကြယ္ ျဖစ္သျဖင့္ ထည့္ဝင္ေၾကးမ်ားကို မျဖစ္မေန ထည့္သြင္းရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း အထည္ခ်ဳပ္ လုပ္ငန္းရွင္ တစ္ဦးက ေျပာဆိုသည္။
အက်ဳိးခံစားခြင့္မ်ား ေကာင္းမြန္ၿပီး လုပ္သားထုအတြက္ ဘဝအာမခံခ်က္ ခိုင္မာလာမည္ ဆိုေသာ္လည္း ႏွစ္ေပါင္း ဆယ္ႏွင့္ခ်ီ ယုံၾကည္မႈ မဲ့ေနသည့္ လူမႈဖူလုံေရး စနစ္ကို ထူးမျခားနား အေနအထားမွ ေနာက္တစ္ဆင့္ တက္ရန္ လိုေနသည္။
“လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ အပိုင္းမွာ အားနည္းေနရင္ ထူးျခားလာမွာ မဟုတ္ဘူး။ စနစ္ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း လူေတြ ယုံၾကည္လာၿပီး ထဲထဲဝင္ဝင္ ပါဝင္လာဦးမွာ မဟုတ္ဘူး” ဟု ဦးေက်ာ္ေဇယ်က ယတိျပတ္ ေျပာဆိုသည္။
The Voice Weekly