ကမာၻႀကီး ပူေႏြးမႈကို တြက္ခ်က္ျခင္း

ဟန္လင္းေအာင္

ကမာၻႀကီး ပူေႏြးမႈတြင္ လူသားေၾကာင့္ မည္မွ်ျဖစ္သည္၊ သဘာ၀တရားေၾကာင့္ မည္မွ်ျဖစ္သည္ကို ခြဲျခားတြက္ခ်က္ရေသာ အလုပ္သည္ အလြန္ ခက္ခဲေသာ ဟာက်ဴလီ အလုပ္ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္သည္။

လူသားမ်ားေၾကာင့္ႏွင့္ သဘာ၀တရားေၾကာင့္ ကမာၻႀကီး ပူေႏြးမႈ မည္မွ် ျဖစ္ပြားသည္ကို တြက္ခ်က္ ရသည္မွာ ခက္ခဲေသာ အလုပ္ျဖစ္ သည့္တိုင္ စိန္ေခၚမႈလည္း ျပင္းထန္ေသာ အလုပ္ျဖစ္ရာ ကမာၻ တစ္၀န္း ပညာရွင္အမ်ဳိးမ်ဳိးသည္ နည္းလမ္း မ်ဳိးစံုျဖင့္ အေျဖကို တြက္ထုတ္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္း လ်က္ ရွိသည္။ ကမာၻႀကီး ပူေႏြးလာျခင္း ဟူသည္ ကမာၻေပၚ၌ စြမ္းအင္ အပိုမ်ား ရွိေန ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။သို႔ျဖစ္ရာ ကမာၻႀကီးမွာ စြမ္းအင္အပို မည္မွ်ရွိ သနည္း။ ထို စြမ္းအင္ပိုမ်ား အနက္ လူသားမ်ားေၾကာင့္ စြမ္းအင္မည္မွ် ထြက္ေနၿပီး သဘာ၀ေၾကာင့္ မည္မွ် ထြက္ေနေၾကာင္း တိက်စြာ တြက္ထုတ္ႏုိင္ မည္ ဆိုပါကပူေႏြးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္မည့္ ဇစ္ျမစ္ကို ဆုပ္ကိုင္ မိမည္ ျဖစ္သည္။ ထိုပုစာၦ အေျဖထြက္ေရးအတြက္ ကမာၻတစ္၀န္း ပညာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာ ႀကိဳးပမ္း ေနၾကသည္။ ပိုေနေသာ စြမ္းအင္မ်ားဘယ္က ထြက္လာသည္၊ ဘယ္မွာ အဆံုးသတ္သည္ကို တြက္ထုတ္ကာမွ်ေျခကို ရွာေဖြႏုိင္ပါက ကမာၻႀကီး၏ အနာဂတ္ ရာသီဥတု ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကိုပါ မ်ားစြာ အက်ဳိးျပဳမည္ ျဖစ္သည္။

ကမာၻႀကီးမွာ ပိုေနသည့္ စြမ္းအင္ ပမာဏကို တြက္ထုတ္ဖို႔ နည္းလမ္း မ်ားစြာရွိသည္။ ပင္လယ္ သမုဒၵရာ မ်ားက သံုးစြဲ လိုက္သည့္ စြမ္းအင္၊ ေရခဲျပင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္ရန္ သံုးစြဲလိုက္သည့္ စြမ္းအင္၊ အပူခ်ိန္ ေျပာင္းလဲရာတြင္ သံုးစြဲလိုက္ေသာ စြမ္းအင္မ်ားကို ေပါင္းထည့္ တြက္ခ်က္ ႏုိင္သည္။ ကမာၻႀကီးထဲ ၀င္ လာေသာ စြမ္းအင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကိုလည္း ၿဂိဳဟ္တုမ်ား သံုးကာ တြက္ခ်က္ ႏုိင္သည္။ ၀င္လာေသာ စြမ္းအင္ မ်ား ႏွင့္ သံုးလိုက္ေသာ စြမ္းအင္မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ကာ ကမာၻႀကီးမွာ စြမ္းအင္မည္မွ် ပိုလွ်ံေနေၾကာင္း တြက္ထုတ္ ႏုိင္မည္။ တြက္ခ်က္မႈ အားလံုးနီးပါးက ကမာၻႀကီးမွာ စြမ္းအင္ ပိုလွ်ံေန ေသာေၾကာင့္ ပူေႏြးမႈ ျမင့္တက္ ေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ေနၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ရာသီဥတု အျဖစ္အပ်က္မ်ားက အခ်ိန္နဲ႔ အမွ် ေျပာင္းလဲ ေနရာ ပိုလွ်ံ စြမ္းအင္မ်ား မည္သည့္ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ထြက္ေနသည္ကို အတိအက် ေထာက္ျပဖို႔ရာ ခက္ခဲေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ထို႔အတူ ပိုလွ်ံေနေသာ စြမ္းအင္မ်ား သံုးစြဲပစ္မည့္ ရင္းျမစ္မ်ားကို အတိအက် ေဖာ္ထုတ္ေပးရန္လည္း ႐ႈပ္ေထြးေနဆဲ ျဖစ္သည္။

ကမာၻႀကီး ပူေႏြးရျခင္းသည္ စြမ္းအင္ပို မ်ားရွိေနျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း သီအိုရီအရ ရွင္းလင္းထင္ ရွားေနသည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႕မွာကား အေသးစိတ္ ေထာက္ျပဖို႔ လြန္စြာ ခက္ခဲေနဆဲျဖစ္သည္။ အျဖစ္အပ်က္မ်ားက အခ်ိန္နဲ႔အမွ် ေျပာင္းလဲေနသည္။ Earth’s Energy Balance (ကမာၻႀကီး ၏ စြမ္းအင္ အတိုးအေလ်ာ့) ဟူေသာ စစ္တမ္းကို သိပၸံပညာရွင္ ကီဗင္ထရန္းဘာ့သ္၊ ဂၽြန္ဖယ္ဆူလိုႏွင့္ မက္ဒါလီနာ ဘယ္မာဆီဒါတို႔ သံုးဦး ထုတ္ျပန္ ထား သည္။ စစ္တမ္းထဲတြင္ အေျဖရွာရမည့္ ေမးခြန္းမ်ား ပါသည္။ ကမာၻႀကီး၏ စြမ္းအင္ အတိုးအေလ်ာ႔ကို ေပတံနဲ႔ တိုင္းသလို တိုက္႐ိုက္တိုင္း ယူလို႔ ရႏုိင္ မည္လား။စြမ္းအင္မ်ား ဘယ္က ထြက္သည္ကို အတိအက် တြက္ခ်က္ ေဖာ္ျပႏုိင္မည္လား။ စြမ္းအင္မ်ား မည္သည့္ ေနရာမ်ားသို႔ ေရာက္ရွိကာ ကုန္ဆံုး သြားၾကသည္ကို အတိအက် တြက္ထုတ္ႏုိင္မည္လား။

ရွိထားၿပီးသား သမုဒၵရာမ်ား ဆိုင္ရာ ခြဲျခား သံုးသပ္ခ်က္မ်ားကို ၎ တို႔ အသံုးျပဳသည္။ ထိုသံုးသပ္ခ်က္ မ်ားကို ရာသီဥတုပံုစံ အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ယွဥ္ထပ္ကာ ခ်ိန္ထိုးတြက္ ခ်က္ၾကည့္ၾကသည္။ ရလာေသာ ကိန္းဂ ဏန္းမ်ားကို ၿဂိဳဟ္တု တိုင္းတာေရးမ်ားက ရထားေသာ ကမာၻ ့စြမ္းအင္ အတိုး အေလ်ာ့ ကိန္းဂဏန္းမ်ား ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ စစ္ေဆးသည္။ ထို႔ေနာက္ ကြန္ပ်ဴတာျဖင့္ ေရးဆြဲ ထားသည့္ ရာသီဥတု ပံုစံမ်ားထဲ ထည့္သြင္းကာ သက္ ေရာက္မႈကို တြက္ခ်က္ ၾကည့္သည္။

ထိုအခါ ကမာၻ ့စြမ္းအင္ အတိုးအေလ်ာ့သည္ တစ္လၿပီး တစ္လ အတိုးအေလ်ာ့ အေျပာင္းအလဲ ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ခဲ႔ရသည္။ ေနစြမ္းအင္အတိုး အေလ်ာ့ေပၚ မူတည္၍လည္း ကမာၻ ့စြမ္းအင္ အတိုး အေလ်ာ့ေျပာင္းလဲမႈ ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရသလို စြမ္းအင္ကို အဓိက စုပ္ယူသံုးစြဲသည့္ ပင္လယ္သမုဒၵရာ မ်ား၏ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုလိုက္၍လည္း ကမာၻ ့ႀကီးတြင္ စြမ္းအင္အပို ပမာဏ အတက္အက်ရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

တစ္ကမာၻ ့လံုး အတိုင္းအတာျဖင့္ ေရခဲျပင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္ရန္ သံုးလိုက္ရသည့္ စြမ္းအင္၊ ပင္လယ္ျပင္က စုပ္ယူ သံုးစြဲသည့္ စြမ္းအင္၊ ပင္လယ္ျပင္ အနက္ပိုင္းမ်ားထိ ေရာက္ရွိသြားသည့္ စြမ္းအင္၊ အာတိတ္ ေဒသက ေရခဲျပင္မ်ား ျမန္ဆန္စြာ ေပ်ာ္ဆင္းေနျခင္းမွ သံုးေနသည့္ စြမ္းအင္စ သျဖင့္ တစ္ကမာၻလံုးက သံုးလိုက္သည့္ စြမ္းအင္မ်ားကို တြက္ခ်က္ၾကည့္သည္။ သို႔ျဖစ္သည့္တိုင္ ေနမွရလာေသာ စြမ္းအင္ကို ကုန္ေအာင္ မသံုးစြဲႏုိင္ သျဖင့္ ကမာၻႀကီးထဲမွာ စြမ္းအင့္ပို မ်ား က်န္ရွိေနေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ ထိုစြမ္း အင္ပိုမ်ား မည္သည့္ေနရာ ေရာက္သြား သနည္းကို ေနာက္ေၾကာင္း ထပ္လိုက္တြက္ ခ်က္ၾကည့္ၾကသည္။

ပင္လယ္ျပင္ အပူခ်ိန္ဆက္လက္ျမင့္တက္ ေနသလို ပင္လယ္ေရ မ်က္ႏွာျပင္လည္း ဆက္လက္ျမင့္ တက္ေနျခင္းကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ကမာၻႀကီး မွာ အပူစြမ္းအင္ပိုလွ်ံေနေသးျခင္းကို ျမင္ႏုိင္သည္။ ပင္လယ္ျပင္က စုပ္ယူ အသံုးျပဳသည့္ စြမ္းအင္ပမာဏကို ယခု ထိတိုင္ တိက်စြာ မတြက္ခ်က္ႏုိင္ေသး။ အထူးသျဖင့္ ပင္လယ္ေရေအာက္ ဟိုးအနက္ထဲတြင္ စြမ္းအင္မ်ားမည္မွ် သံုးစြဲေခ်ဖ်က္ပစ္ ေနသည္ကို မတြက္ခ်က္ ႏုိင္ေသး။ အားကိုးေလာက္ေသာ တိုင္းတာေရး ပစၥည္းမ်ား လံုေလာက္စြာ မရွိေသးျခင္းသည္ တြက္ခ်က္မႈ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္းျဖစ္သည္။ ထိုအပိုင္း ကိုသာ ျပည့္စံုစြာ တြက္ခ်က္ ႏုိင္မည္ ဆိုပါက ကမာၻႀကီး၏ စြမ္းအင္ အတိုးအေလ်ာ့ ပုစာၦကို ျပည့္စံုေအာင္ ေျဖရွင္းႏုိင္မည္ဟု ကီဗင္ထရန္း ဘာ့သ္၊ ဂၽြန္ဖယ္ဆူလို ႏွင့္ မက္ဒါလီနာ ဘယ္မာဆီဒါ တို႔ သံုးဦး၏ စစ္တမ္း က ဆိုသည္။ ပင္လယ္ေရ နက္ပိုင္းတြင္ စြမ္းအင္သံုး စြဲမႈမ်ားကို လံုေလာက္ေအာင္ တြက္မထုတ္ႏုိင္ ေသးျခင္းသည္ အာတိတ္ေဒသ အပူတိုးကာ ေရခဲျပင္ အရည္ေပ်ာ္ႏႈန္းမ်ား ျမန္ဆန္လာျခင္း ျပႆနာကို အေျဖရွာ မရေသးျခင္း လက္သည္ လည္း ျဖစ္သည္။

ကမာၻႀကီး အပူခ်ိန္ အတိုးအေလ်ာ့ တိက်စြာ တြက္ထုတ္ႏုိင္ဖို႔ ပညာရွင္မ်ား ဆက္လက္ ႀကိဳးပမ္း ေနၾက သည္။ ၿဂိဳဟ္တု တိုင္းတာေရး အခ်က္ အလက္မ်ား၊ အာ႐ံုခံကိရိယာ မ်ား၊ ေလထု ဖြဲ႕စည္းပံု တိုင္းတာေရး၊ ေလထု ထဲပါေနေသာ ဓာတ္ပစၥည္းမ်ား တြက္ခ်က္ေရး၊ တိမ္မ်ား၊ ပင္လယ္သမုဒၵရာ မ်ား၊ ေရခဲ ျပင္၊ ေရခဲေတာင္မ်ားစသျဖင့္ ကမာၻႀကီးေပၚ က စြမ္းအင္သံုးစြဲသူ အားလံုးကို ေထာင့္စံုေအာင္ တိုင္းတာ ထည့္သြင္း ႏုိင္ေအာင္ ဆက္လက္ ႀကိဳးပမ္းၾက ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔မွသာ ကမာၻႀကီးသည္ ေနမွ စြမ္းအင္ မည္မွ်ရလာ သည္၊ ထိုစြမ္းအင္ကို မည္သည့္ေနရာမ်ားက မည္သုိ႔ သံုးစြဲေနသည္ႏွင့္ လူသားမ်ားေၾကာင့္ စြမ္းအင္ အပိုမည္မွ် ထပ္ထြက္သည္တို႔ကို အတိအက်သိရွိႏုိင္ကာ စြမ္းအင္ပိုမ်ား ေလ်ာ့သြားေအာင္ မည္သို႔သံုးစြဲ ေခ်ဖ်က္ ပစ္မည္ကို လည္းေကာင္း၊ စြမ္းအင္ပိုမ်ား မထြက္ ေအာင္ မည္သည့္ ရင္းျမစ္မ်ားကို ပိတ္ဆို႔မည္ ကိုလည္းေကာင္း ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ကာ ကမာၻႀကီးပူေႏြးမႈ ေျဖရွင္းေရးတြင္ ခရီးေရာက္ၾက မည္ျဖစ္သည္။

Ref: Accounting for global warming requires looking at the oceans by John Abraham (The Guardian)

The Messenger Journal

-------------------------------------------------
ကိုမ်ဳိး (lwanmapyay.blogspot.com)

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် အကြောင်းအရာများ...