Contraceptive implant questions ကိုယ္ဝန္တား အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ပစၥည္း

၁။ မဂၤလာပါဆရာ သမီးအသက္၂၁ပါ လက္ေမာင္း ထဲ ပိုက္ထည့္ျပီး ျပန္ထုတ္ထားတဲ့ သူေတြက ကေလးရဖို႔ အခ်ိန္ ၾကာျမင့္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါ သလားရွင္။
၂။ အစကေတာ့ ခြဲေမြးျပီး သားေက်ာျဖတ္ဖို႔ ပါပဲ ဆရာ။ ခြဲရမွာေၾကာက္လို႔ ရိုးရိုးပဲေမြးေတာ့မယ္။ သား ဆက္ျခား ဖို႔ လက္ေမာင္းထဲ ပစၥည္းထည့္တာ ဆိုးက်ိဳး ရွိပါသလားရွင္။
၃။ ဆ႐ာ႐ွင့္ ကေလးမ႐နုိင္ေအာင္ အသားထဲမွာေဆးထည့္တာက ပုိေကာင္းပါသလား။
၄။ ဆရာ သမီးအသက္ ၂၂ ႏွစ္ပါ။ လက္ေမာင္းထဲထည့္ သေႏၶတားနည္းအေၾကာင္းေလး သိခ်င္လို႔ပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕က ေျပာပါတယ္။ အဲ့ပစၥည္းထည့္ၿပီးရင္ ထည့္ထားတဲ့ေနရာက ယားေနတယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ဘာျဖစ္တာလဲသိခ်င္လို႔ပါ။ သူ႔ရဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေလးလဲသိခ်င္လို႔ပါ။
၅။ ဆရာ လက္ေမာင္းထဲမွာ အပ္ျမွဳပ္ျပီး သားဆက္ျခားသေႏၶတားတဲ့အေၾကာင္း ျပည့္ျပည့္စုံစုံ သိခ်င္ပါရေစ ရွင္။

ကိုယ္ဝန္တား အေရျပားေအာက္ထားရတဲ့ ပစၥည္းဆိုတာ ဆံညႇပ္အရြယ္၊ ေကြးႏိုင္ဆန္႔ႏိုင္တဲ့ ျပြန္ေခ်ာင္း ကေလးတခု ျဖစ္တယ္။ လက္ေမာင္းအတြင္းဖက္ အေရျပားေအာက္မွာ ထံုေဆး-ပိုးသန္႔ေဆး သံုးျပီး ထည့္ထားရတယ္။ သူကေန Progestogen ေဟာ္မုန္းကို ၃ ႏွစ္ၾကာေအာင္ ထုတ္ေပးေနမယ္။ ေဟာ္မုန္း ကေန လစဥ္ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ကေနမ-မ်ိဳးဥ မထြက္ေစေအာင္ တားဆီးေပးတယ္။ သားအိမ္အဝရွိတဲ့ ခြ်ဲက်ိတဲ့ အရည္ကိုလဲ ျပစ္ေစးလာေစလို႔ က်ားသုက္ပိုးကို သားအိမ္ထဲ မဝင္ေစေအာင္ ထားမယ္။ သားအိမ္ အတြင္း သား နံရံကိုလဲ ပါးလႊာေစလို႔ သေႏၡတြယ္ကပ္မွာကိုလည္း တားဆီးေပးမယ္။ ၉၉% မကထိေရာက္တယ္။ လစဥ္ရာသီလာအျပီး ၅ ရက္ေျမာက္ေန႔ကစ ထည့္ထားရင္ ခ်က္ခ်င္းထိေရာက္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကိုယ္ဝန္ ရွိမေနစေရဘူး။ ကေလးဖြါးျပီးစမွာလဲ ထည့္ႏိုင္တယ္။ သားပ်က္ျပီးစလည္း ထည့္ႏိုင္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္တာကိုလည္း သက္ေရာက္မႈမျပဳ။ ရာသီမလာမီ လကၡဏာေတြကိုလဲ သက္သာေစတယ္။

1. Nexplanon ဆိုတာ Organon ကုမၸဏီကထုတ္ျပီး Etonogestrel ပါတယ္။ ၃ ႏွစ္ခံတယ္။
2. Norplant ကို ၁၉၈၃ ကတည္းက ဖင္လန္ႏိုင္ငံမွာစသံုးခဲ့တယ္။ Levonorgestrel (Progestin) 36 mg ပါျပီး (2.4 mm × 34 mm) အရြယ္ရွိတဲ့ Silicone capsules (၆) ခု ျဖစ္တယ္။ ၅ ႏွစ္ ခံတယ္။ ယပ္ေတာင္ ပံုေလးလို လွလွပပေလး ထည့္ေပးတယ္။ အေပၚကေန ျမင္ေနရတတ္တယ္။ ေသျခာစမ္းရင္ သိႏိုင္တယ္။ အိႏၵိယကထုတ္တဲ့ Norplant capsules ၆ ေတာင့္ထဲမွာ Aprogestin ပါတယ္။ ဝတဲ့သူေတြလဲရတယ္ လို႔ ေျပာတယ္။ ၅ ႏွစ္ထားႏိုင္တယ္။
3. Jadelle (Norplant II) နာမည္နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာရွိတယ္။ (2.5 mm × 43 mm) အရြယ္ (စီလီ ကြန္) (၂) ေခ်ာင္း ထဲမွာ 75 mg Levonorgestrel ပါတယ္။ ၁၉၉၆ က စသံုးတယ္။ အစက ၃ ႏွစ္ ေနာက္ေတာ့ ၅ ႏွစ္ အာမခံတယ္။ အစႏွစ္မွာ တေန႔ကို 100 µg/day ေနာက္၊ 40 µg/day နဲ႔ 30 µg/day ႏွဳန္းနဲ႔ ၅ ႏွစ္ၾကာထုတ္ေပးေနမယ္။
4. Implanon (Etonogestrel) ကို ျဗိတိန္မွာ ၁၉၉၉၊ ကတည္းကစသံုးတယ္။ Etonorgestrel ေဟာ္မုန္း ပါတယ္။ 4 cm x 2 mm အရြယ္ရွိတယ္။ တေတာင္ဆစ္ ေအာက္နားအေရျပားေအာက္မွာ ထည့္ေလ့ ရွိတယ္။ အခုအဲဒါ Nexplanonနဲ႔ အစားထိုးလိုက္ျပီ။ ခပ္ဆင္ဆင္ပါဘဲ။ ဒါေပမဲ့ ဓါတ္မွန္မွာေပၚႏိုင္တာ လုပ္ထားတယ္။ Applicator ပါလို႔ ထည့္ရတာလဲ လြယ္တယ္။ အရင္ဟာကို ၃ ႏွစ္ ေက်ာ္ရင္ေတာ့ အသစ္နဲ႔ အစားထိုးတာေကာင္းတယ္။
5. Implanon ကိုသာ USA မွာ ၂ဝဝ၆ ဇူလိုင္ကစျပီးလိုင္စင္ေပးထားတယ္။ Etonogestrel 68 mg ပါျပီး၊ ၃ ႏွစ္ခံ၊ (၁) ေခ်ာင္းထဲျဖစ္တယ္။ ထံုေဆးသံုးျပီးလူနာက ညာသန္ဆိုရင္ ဘယ္လက္ဖ်ံတေဒါင္ဆစ္အထက္ လက္ေမာင္း အတြင္းဘက္ ၈-၁ဝ စင္တီမီတာေနရာမယ္ ထည့္ေပးတယ္။ ၅-၁၅ မိနစ္အလုပ္သာ ျဖစ္ တယ္။ ၄% ေလာက္မွာ ေသြးျခည္ဥတာ၊ ေဖါင္းတာ၊ နီရဲတာ၊ နာေနတာ ျဖစ္တတ္တယ္။

မထည့္ခင္ ကိုယ္ဝန္ရွိမေနတာေသျခာေစသင့္တယ္။ ဆီးစစ္ပါ။ ရာသီစလာတဲ့ရက္ကေန ၅ ရက္အတြင္း လုပ္သင့္တယ္။ ကေလး ဖြါးျပီးစ၊ ကေလး ၃ ပတ္အရမွာလုပ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္တာမွာ ျပႆနာ မရွိေစဘူး။ ႏို႔ထဲမွာ ေဟာ္မုန္း နဲနဲေလးေတာ့ ပါေနႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျပီးသူလည္း ခ်က္ခ်င္းထည့္ႏိုင္ တယ္။ ထည့္ျပီး ၂၄ နာရီကစျပီးသက္ေရာက္မႈ ရွိမယ္။ ျပန္ထုတ္ျပီးရင္ မၾကာခင္ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္လာတယ္။

ေမြးလမ္းကေန ဘာမွန္းမသိပဲေသြးဆင္းေနသူ၊ အသည္းေရာဂါဆိုးရွိေနသူ၊ ေသြးခဲပိတ္ေရာဂါရွိေနသူ၊ မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ ရွိေနသူေတြ မသံုးသင့္ပါ။ လူေကာင္ သိပ္ၾကီးေနသူေတြမွာ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ ေဆး မႏိုင္ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေသြးဆင္းေနခ်ိန္၊ အသဲေရာဂါရွိေနရင္၊ ေသြးခဲပိတ္ေရာဂါရွိေနရင္ မသံုးရဘူး။ မ်ိဳးဥအိမ္အက်ိတ္ရွိသူေတြလဲမသံုးသင့္ဘူး။ လူေကာင္ ဝလြန္းသူေတြအတြက္လည္း ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ မေသျခာလွဘူး။ ဥပမာ Body mass index ဆိုတာက 35kg/sqmetre ေက်ာ္ေနရင္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနရင္၊ အသည္းေရာဂါရွိေနရင္၊ အခုဒါမွမဟုတ္ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္က ရင္သားကင္ဆာရွိရင္၊ (မိုင္ဂရင္း) အမူးေရာဂါရွိရင္ မသံုးသင့္ဘူး။ Rifampicin (Rifadin) and Rifabutin (Mycobutin), Phenytoin (Epanutin), Carbamazepine (Tegretol), Phenobarbital and Primidone (Mysoline) ေဆးေတြနဲ႔ ဓါတ္ျပဳႏိုင္တယ္။ HIV အတြက္ေဆးေတြလဲ ပါတယ္။ St John's wort (Hypericumperforatum, Tipton's Weed, Chase-devil, Klamath weed) ေခၚတဲ့ စိတ္က်ေရာဂါအတြက္သံုးတဲ့ တိုင္းရင္းေဆးေပးေနသူေတြ မသံုးသင့္ဘူး။

၁၉၉ဝ ေက်ာ္မွာစေပၚတံုးက အလြန္ဆြဲေဆာင္မႈရွိတဲ့ ကိုယ္ဝန္တားနည္းျဖစ္လာရာကေန ၂ဝ၁၁ အစ ပိုင္းေရာက္ေတာ့ ကိုယ္ဝန္ ရသြားသူေပါင္း ၆ဝဝ ရွိတယ္လို႔ ျဗိတိန္ တီဗြီေတြမွာေျပာလာတယ္။ မၾကာခင္ မွာဘဲ အဲလိုေျပာတာ မဟုတ္တဲ့အေၾကာင္း မီဒီယာကနားလည္မႈလြဲတာပါလို႔ (ဂါးဒီးယန္း) သတင္းစာ ကေန ျပန္ေရးတယ္။ ၁ဝ ႏွစ္အတြင္ ကိုယ္ဝန္ရသူေပါင္း ၅၄၈ ေယာက္ရွိတယ္ ဆိုတာဟာ မေအာင္ျမင္ မႈႏွဳန္း တႏွစ္မွာ ဝ႕ဝ၁၄% သာျဖစ္တယ္။ ေအာင္ျမင္မႈႏွဳန္းက ၉၉႕၉၈% ျဖစ္တယ္။

၂ဝဝဝ ခုေက်ာ္ႏွစ္ေတြထဲမွာထည့္ထားတဲ့ ေဆးေခ်ာင္းေလးကေျပးေနသလိုေနရာေရြ႕တဲ့ဇာတ္လမ္းေတြ ၾကားလာရတယ္။ ျဗိတိန္မွာသံုးတာကို Implanon ေခၚတယ္။ သူ႔ထဲမွာ Etonorgestrel ေဟာ္မုန္းပါတယ္။ ၂ဝ၁ဝ ေအာက္တိုဘာ ေရာက္ေတာ့ မသံုးေစေတာ့ဘူး။ Nexplanon (Etonogestrel) ဆိုတာ အစားဝင္ လာတယ္။ ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ ျမင္ႏိုင္တဲ့ Barium ပါထည့္ေပးတာသာကြာျခားတယ္။ အရင္ဟာကို ထည့္ ထားသူေတြက ၃ ႏွစ္ျပည့္ရင္ ေဆးေခ်ာင္းသစ္ကိုသာ ထည့္ရမယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၁ဝ ႏွစ္တာသမိုင္းကိုဆန္းစစ္တဲ့အခါ စိတ္မသက္သာစရာေတြ ေတြ႔လာရတယ္။ ၆-၁-၂ဝ၁၁ လန္ဒန္ကလာတဲ့ သတင္းတပုဒ္မွာ ၃ ႏွစ္ခံ Implanon implant သံုးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၅ဝဝ မယ္ ကိုယ္ဝန္ ရခဲ့တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ (တီဗြီ-စတိုရီ) ေတြလည္း ျပၾကတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဒါေပမဲ့တခုဆက္လာပါတယ္ (မီဒီယာ) သမားေတြဟာ အေျခခံသခ်ၤာကို နားလည္မႈ လြဲေနတယ္တဲ့။ ေျပာတဲ့သူက ေဆးပညာ-စာရင္း ဇယားပညာရွင္ပါ။ ၁ဝ ႏွစ္အတြင္းကုိယ္ဝန္ ၅၈၄ ဆိုတာဟာ မေအာင္ျမင္ႏွဳန္း ဝ႕ဝ၁၄% သာျဖစ္ပါ တယ္၊ ေအာင္ခ်က္က ၉၉႕၉၈၆% ပါတဲ့။

UK မွာ ၁၉၉၉ တည္းကအမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁႕၄ သန္း Implanon ထည့္ထားၾကတယ္။ ၁၆ဝ၇ က (ကြန္ပလိန္႔) တက္တယ္။ ၉၉% ထိေရာက္တယ္။ ညႊန္ၾကားခ်က္လဲ ထုတ္ထားလိုက္တယ္။ လူနာေတြကို သတင္းအခ်က္အလက္ အစံုအသိေပးပါ။ အက်ိဳးနဲ႔ အျပစ္ေတြ၊ တျခားနည္းနာေတြ၊ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ ပါေစရမယ္။ ျပႆနာေပၚရင္ ရွင္းလင္းခ်က္၊ ေတာင္းပန္ခ်က္၊ ဘယ္လိုကိုင္တြယ္မလဲ၊ ထည့္ေပးထားသူေတြကို (ေဖါလိုအပ္) ေခၚယူစစ္ေဆးမႈ စီစဥ္ေပးပါ၊

၂ဝ-၃-၂ဝ၁၁ Guardian News and Media ကလဲ GPs ဆရာဝန္ေတြ ဘယ္လိုစနစ္တက် ထည့္ေပးရမယ္ ဆိုတဲ့ သင္တန္း ယူသင့္တယ္လို႔ ေရးတယ္။ သူတို႔ဆီမွာ အာမခံစနစ္၊ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေတြက ပိုေကာင္းတာမို႔ နစ္နာသူေတြ ေလွ်ာ္ေၾကး ရႏိုင္ၾကလို႔ ၁၁ ဦးကတင္တာ ၆ ဦးအတြက္ ေပါင္ ၁ သိန္းေပးခဲ့ရ တယ္။ ဘယ္အရာမွာမဆို တတ္သူ၊ လက္မွတ္ရွိသူ ျဖစ္ေပမဲ့ တတ္ကြ်မ္းသူနဲ႔ အေတြ႔အၾကံဴမ်ားသူမတူ ၾကပါ။

ေရရွည္မွာဘာျဖစ္သလဲ။ ကင္ဆာမျဖစ္တာေတာ့ သိထားတယ္။ တျခားဆိုတာေတြ သိပ္မသိလွေသး ပါ။ ေကာင္းတာက တခုခုျဖစ္ရင္ ထုတ္ျပစ္လိုက္ယံုဘဲ။ ေဆးထိုးတာသူေတြနဲ႔ မတူဘူး။ ေဆးသတၲိက ခ်က္ခ်င္းရပ္သြားတာ။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = ရာသီမလာတာ လူတိုင္းေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ အစက္ အေပ်ာက္ထြက္၊ ရင္သားတင္းနာ၊ စိတ္က်၊ ကိုယ္ေရာင္သလိုျဖစ္မယ္။ ဝက္ျခံပိုထြက္မယ္။ လူကပိုဝလာ၊ (မဟုတ္ဘူးေျပာတာလဲရွိတယ္)၊ စိတ္မူေျပာင္းလဲ၊ (မဟုတ္ဘူးေျပာတာလဲရွိတယ္)၊ လိင္စိတ္ေျပာင္းလဲ၊ (မဟုတ္ဘူးေျပာတာလဲရွိတယ္)။ ရင္သားကင္ဆာရွိေနသူ မသံုးသင့္ပါ။ ထည့္ကာစ ၆-၁၂ မွာ ရာသီ မမွန္ျဖစ္ၾကတယ္။ နည္းလာသူကမ်ားတယ္။ မ်ားတဲံသူတခ်ိဳ႕လည္းရွိတယ္။ ၁ ႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ရာသီမလာျဖစ္တယ္။

ထည့္ကာစမွာသာအျဖစ္မ်ားျပီး ၃-၆ လေနရင္ အမ်ားၾကီးသက္သာသြားတယ္။ ေဆးေခ်ာင္းထည့္စ ပဌမႏွစ္မွာ ရာသီမမွန္ ျဖစ္တယ္။ ရက္မဟုတ္ဘဲေသြးဆင္းႏိုင္တယ္။ ရက္ရွည္ႏိုင္တယ္။ ဆင္းတာလဲ မ်ားႏိုင္တယ္။ ေနာက္ႏွစ္ဆိုရင္ အသားက်လာမယ္။ အဲလိုျဖစ္တာနည္းလာမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာရာသီ အေရာင္ေပ်ာ့မယ္။ အဆင္းနည္းမယ္။ လံုးဝမဆင္းဘဲလဲ ေနမယ္။ ေသြးဟာရာသီမဟုတ္ပဲ ပိုးဝင္တာျဖစ္ မလားမေသျခာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။

Dr. တင့္ေဆြ
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် အကြောင်းအရာများ...