Birth Control Pill Types ကိုယ္ဝန္တား စားေဆး ဘယ္ဟာ ေရြးမလဲ

ဆရာ ၂၈ လံုးပါတဲ့ တားေဆး ကဒ္အေၾကာင္း သိခ်င္ လို႔ပါ။ ေကာင္းက်ိဳး ဆိုးက်ိဳး အကုန္လံုး သိခ်င္ပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ တားေဆး အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ လူအမ်ား သံုးက ေခတ္အေလ်ာက္ မတူပါ။ ကြ်န္ေတာ္ တို႔ ဆရာဝန္ လုပ္ေနတံုး ကဆိုရင္ UNICEF ကေန အခမဲ့ ေဝတာက အဂၤလိပ္စာနဲ႔ အျဖဴေရာင္ + အညို ေရာင္ ေဆးျပားကပ္ ျဖစ္တယ္။ အခု က်န္းမာေရးေ မးခြန္းေတြအရ သိလာရ တာကို တခ်ိဳ႕က လက္ညႇိဳး ကပ္ေခၚတယ္။ တခ်ိဳ႕က ျမားကပ္လို႔ ေခၚၾကတယ္။ ေးစာနဲ႔ေျပာရင္ COC လို႔ သံုးတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ကေတာ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးပါ တားေဆးလို႔ သံုးခ်င္တယ္။

အစဆံုးေပၚခဲ့တဲ့ ကိုယ္ဝန္တားေဆး Enovid ကို ၁၉၆ဝ မွာ စသံုးခဲ့တယ္။ မိသားစု စီမံကိန္းမွာ ေတာ္ လွန္ေရး တရပ္လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ ခဲ့တယ္။ ေနာက္နွစ္ ၅ဝ ေလာက္အတြင္းမွာ တျခား တားနည္း-တားေဆး မ်ိဳးစံုေပၚလာေပမဲ့ Pills လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ ကိုယ္ဝန္တား-စားေဆးကေတာ့ ထိပ္ဆံုးမွာသာ ဆက္ရွိပါတယ္။ တကမာၻလံုးမွာ အမ်ိဳးသမီးၾကီးငယ္ သန္းေပါင္း ၁ဝဝ သံုးေနၾကတယ္။ ေနာက္ေပၚ စားေဆးထဲမွာ အေဟာင္းေတြထက္ ေဟာ္မုန္း ေလွ်ာ့ထည့္ထားလို႔ တျခား ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ နည္းေစတယ္။ ထိေရာက္မႈလဲ ရွိပါတယ္။

• Mala-D = (Levonorgestrel-0.15 mg + Ethinyl oestradiol 0.03mg) အိႏၵိယမွာ အသံုးမ်ားတယ္။
• Marvelon = Desogestrel 0.15 mg + Ethinyl estradiol 0.03 mg) ယူအက္စ္မွာ အသံုးမ်ားတယ္။
• Enovid = (Mestranol 0.15 mg + Norethynodrel 9.58 mg)
• Alesse = (Ethinyl estradiol 0.02 mg + Levonorgestrel 0.1 mg)
• Ortho-Novum = (Ethinyl estradiol 0.035 mg + Norethindrone 0.5 mg)
• Modicon = (Ethinyl estradiol 0.035 mg + Norethindrone 0.5 mg)
• Microgestin 1/20 = (Ethinyl estradiol 0.02 mg + Norethindrone 1 mg)
• Microgestin 1.5/30 = (Ethinyl estradiol 0.03 mg + Norethindrone 1.4 mg)

ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ိဳးတြဲေဆးကို ၂၁ လံုးပါကပ္ နဲ႔ ၂၈ လံုးပါေဆးကပ္ေတြနဲ႔ရွိတယ္။ ၂၁ လံုးဆိုတာ ေဟာ္မုန္း ပါတာေတြခ်ည္း ျဖစ္တယ္။ က်န္ ၇ လံုးမွာ ေဟာ္မုန္းမပါဘူး။ ၇ လံုးပိုထည့္ထားလို႔ ၂၈ လံုးအကုန္မွာ ေနာက္ေဆးကပ္သစ္ ေသာက္ဘို႔ သိသာတယ္။ ၂၁ လံုးပါေဆးကပ္ ေသာက္သူက ၾကားထဲမွာ ၇ ရက္ တိတိ နားထားရမယ္။

ကိုယ္ဝန္တား စားေဆးထဲမွာ အေျခခံအားျဖင့္ (၃) မ်ိဳးရွိတယ္။
၁။ Combination pills (Estrogen + Progestin) ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ိဳးတြဲေဆး၊
၂။ Minipill (Progesterone) ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးထဲေဆး နဲ႔
၃။ Emergency contraceptive pill အေရးေပၚတားေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။

(၁) Combination pills ေပၚျပဳလာအျဖစ္ဆံုး ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ိဳးတြဲေဆးကေန (၁) မ်ိဳးဥထြက္မွာကို တားေပးတယ္။ (၂) သားအိမ္ဝက ခြ်ဲကိုလဲ ေစးပ်စ္ေစလို႔ သုက္ပိုးဝင္လာဘို႔ ခက္ခဲေစမယ္။ (၃) သားအိမ္-အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ သေႏၶတြယ္ကပ္မႈ မျဖစ္ႏိုင္အာင္ ျပဳျပင္ေပးတယ္။

Estrogen (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းကိုေတာ့ Ethinyl estradiol အျဖစ္ဘဲသံုးၾကျပီး၊ Progesterone (Progestin) ကေတာ့ သံုးတာမတူၾကဘူး။ ဥပမာ Mircette ေဆးထဲမွာ Desogestrel ပါျပီး၊ Yasmin ထဲမွာ Drospirenone ပါတယ္။

ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ိဳးတြဲေဆးထဲမွာလဲ (၃) မ်ိဳးရွိတယ္။ Monophasic (မိုနိုေဖးဆစ္)၊ Biphasic (ဘိုေဖးဆစ္) နဲ႔ Triphasic (ထရြိဳင္ေဖးဆစ္) ေတြလို႔ ေခၚတယ္။
1. Monophasic ေတြထဲက ၂၁ လံုးမွာ ေဟာ္မုန္းအဆ တူၾကတယ္။ ဆရာဝန္အမ်ားစုက ဒီအမ်ိဳးအစား ကို ပိုသေဘာက်တယ္။ Alesse, Beyaz, Brevicon, Demulen, Desogen, Levlen, Loestrin, Norinyl, Ortho-Cept, Ortho-Cyclen, Ortho-Novum, Yasmin နဲ႔ Yaz (၂၄ + ၄ ပါတယ္) ေတြျဖစ္တယ္။
2. Biphasic ေတြထဲက ၂၁ လံုးမွာ ေဟာ္မုန္းအဆ မတူတဲ့ ၂ မ်ိဳးပါၾကတယ္။ Jenest-28, Mircette, Necon 10/11 နဲ႔ Ortho-Novum 10/11 ေတြျဖစ္တယ္။
3. Triphasic ေတြထဲက ၂၁ လံုးမွာ ေဟာ္မုန္းအဆ မတူတဲ့ ၃ မ်ိဳးပါၾကတယ္။ Ortho-Novum 7/7/7, Ortho Tri-Cyclen, Tri-Levlen, Tri-Norinyl နဲ႔ Triphasil ေတြျဖစ္တယ္။

ေကာင္းခ်က္ေတြက -
ေန႔တိုင္း ေသာက္တာမွန္ရင္ ၉၉% စိတ္ခ်ရတယ္။ ရာသီေသြးဆင္းတာ မမ်ားဘူး။ ရက္မွန္တယ္။ ရာသီ လာလို႔ နာတာ သက္သာတယ္။ မလာခင္ျဖစ္ခ်င္တာေတြလဲ သက္သာတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာ၊ သားအိမ္-ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ နဲ႔ ရင္သား-အက်ိတ္ျဖစ္တာ နည္းတယ္။ တင္ပါး ဆံု တြင္းေရာဂါ အျဖစ္နည္းတယ္။ ဝက္ျခံထြက္တာ သက္သာတယ္။ သားအိမ္ျပင္ပ-သေႏၶတည္တာ နည္းတယ္။ Endometriosis ျဖစ္ေနလို႔ ခံစားရတာေတြလဲ နည္းေစတယ္။ အပ်ိဳေတြကိုလဲ ရာသီမွန္ ေအာင္ ေပးတယ္။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ -
ပ်ိဳ႕-အန္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရင္သားတင္း-နာ၊ လိင္စိတ္နည္း၊ ေခါင္းမူး၊ ေဆးစေသာက္ဘူးသူေတြ တလ၊ ႏွစ္လမွာ ရာသီရက္ မမွန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ရွားရွားပါးပါး ျဖစ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့ ေသြးဖိအားတက္၊ ႏွလံုး၊ ေသြးေၾကာပိတ္၊ အသဲကင္ဆာ၊ သည္းေျခအိတ္ေက်ာက္ေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳး မသံုးသင့္ သူေတြကေတာ့ ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါျဖစ္ဘူးသူေတြ၊ အသက္ၾကီးသူေတြ၊ ေသြးတိုးမ်ားသူေတြ၊ (မိုင္ဂရင္း ေရာဂါရွိသူေတြ၊ အသဲ မေကာင္းသူေတြနဲ႔ မသင့္ဘူး။

(၂) Minipill (Progestin-Only) (မီနီ-ပီးလ္)
• Progestin-only pill (POP) လဲေခၚတယ္။
• မ်ိဳးဥ ထြက္မွာကို တားေပးတယ္။ သားအိမ္ဝက ခြ်ဲကိုလဲ ပိုျပီးေစးပ်စ္ေစလို႔ သုက္ပိုးဝင္လာဘို႔ ခက္ခဲေစမယ္။ သားအိမ္-အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ သေႏၶတြယ္ကပ္မႈ မျဖစ္ႏိုင္အာင္ ျပဳျပင္ေပးတယ္။
• အားလံုး ၂၈ လံုးမွာ ေဟာ္မုန္းပါတယ္။
• ကေလးႏို႔တိုက္ေနသူေတြ၊ ေသြးေၾကာပိတ္ျဖစ္သူေတြ၊ (အီစထိုဂ်င္) မတည့္သူေတြ၊ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ ေက်ာ္သူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ ေသြးတိုးရွိလဲ ျဖစ္တယ္။ (မိုင္ဂရင္း) ေရာဂါရွိလဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။
• ရာသီဆင္းတာ နည္းတယ္။ ရာသီလာလို႔ နာတာသက္သာတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာ၊ သားအိမ္-ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းတယ္။ တင္ပါးဆံုတြင္းေရာဂါ အျဖစ္နည္းတယ္။
• ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေလာက္ မထိေရာက္လွဘူး။ ၾကားရက္ ေသြးဆင္းတာ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေသာက္ဘို႔ တရက္မွ ေမ့သြားလို႔မရဘူး။ ေန႔တိုင္း အခ်ိန္တူမွာေသာက္သင့္တယ္။
• ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြက ဗိုက္နာတတ္တယ္။ အားယုတ္မယ္။ မ်က္ႏွာနီျမန္းတာ၊ လိင္စိတ္နည္းတာ၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕၊ ေခါင္းမူး၊ အိပ္ေရးပ်က္။
• ေဆးနာမည္ေတြက Micronor, Nor-QD နဲ႔ Ovrette ေတြျဖစ္တယ္။

Extended-Cycle Pills/Continuous Use Pills ကိုယ္ဝန္နဲ႔ရာသီကို တလမက တားေပးတဲ့ေဆး
• ေဆးသစ္ျဖစ္တယ္။ ရာသီလာရင္ နာခ်င္သူေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ ရာသီကို မလာေစခ်င္သူေတြလဲ သံုးတယ္။
• Estrogen နဲ႔ Progesterone ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးလံုးပါတယ္။ ေဆးလံုးတိုင္းမွာ ေဟာ္မုန္းေတြ ပါေနလို႔ ေဆးေသာက္ေနသမွ် ရာသီေသြး မဆင္းေစပါ။
• Seasonale ေဆးက ၈၈ ရက္ေသာက္ရတယ္။ ၈၁ ရက္ေသာက္တာထဲမွာ ေဟာ္မုန္းေတြ ပါတယ္။ ေနာက္ ေသာက္ရမဲ့ ၇ ရက္ေဆးမွာ ေဟာ္မုန္းမပါဘူး။ ရာသီက ၃ လတခါသာ လာလိမ့္မယ္။
• Seasonique ေဆးကေတာ့ ၈၄ ရက္ေဆးထဲမွာ ေဟာ္မုန္းေတြ အတူတူပါတယ္။ ေနာက္ ၇ ရက္ေဆး ထဲမွာ (အီစထိုဂ်င္) နည္းနည္းေလးပါတယ္။ ၄ လမွတခါသာ ရာသီလာမယ္။
• Lybrel ေဆးကေတာ့ ၃၆၅ ရက္တြက္ ေဟာ္မုန္းေတြ အတူတူပါတယ္။ တႏွစ္လံုးလံုး ရာသီမလာေစပါ။
• အလားတူ တျခားေဆးနာမည္ေတြက Lybrel, Seasonale နဲ႔ Seasonique ေတြျဖစ္တယ္။
• ရာသီလာမဲ့ရက္မွာ မဂၤလာေဆာင္၊ ေမြးေန႔ ခရီးထြက္စရာ၊ အေရးၾကီးကိစၥရွိတာ၊ အလုပ္မ်ားတာဆိုရင္ ေသာက္သင့္တယ္။ ရာသီလာရင္ျဖစ္ခ်င္တာေတြ သိပ္ဆိုးသူေတြ ေသာက္သင့္တယ္။ ရာသီလာခါနီး စိတ္မူေျပာင္းလဲတာ ဆိုးသူေတြအတြက္ ကေလးလဲ မယူခ်င္ေသးရင္ ဒီေဆးမ်ိဳးက ေကာင္းတယ္။
• ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြက ၾကားရက္မွာ ေသြးဆင္းတတ္တယ္။ ပံုမွန္ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ တားေဆးေတြ အတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

(၃) Emergency contraceptive pill အေရးေပၚတားေဆး
• FDA က အသိအမွတ္ျပဳေဆးေတြက Plan B, Next Choice, Plan B One-Step နဲ႔ Ella ေတြ ျဖစ္ တယ္။
• အသက္ ၁၇ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ကိုယ့္ဖါသာ ဝယ္ႏိုင္တယ္။ Ella ကိုေတာ့ ဆရာဝန္လက္မွတ္နဲ႔သာ ေရာင္း တယ္။
• Plan B pill (Next Choice) = (Progestin levonorgestrel 0.75 mg) ၁၂ နာရီျခား ၁ ျပားစီ ေသာက္ရတယ္၊
• Plan B One-Step = (Progestin levonorgestrel 1.5 mg) တခါတည္း ၁ ျပားထဲေသာက္ရတယ္၊
• မ်ိဳးဥ ထြက္မွာကို တားေပးတယ္။ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ သေႏၶတြယ္ကပ္မႈ မျဖစ္ႏိုင္အာင္ ျပင္ေပးတယ္။ ဒါေပမဲ့ သေႏၶျဖစ္ေနျပီ (ကိုယ္ဝန္ရွိေနျပီ) ဆိုရင္ေတာ့ ဆက္ၾကီးထြားမွာကို မတားႏိုင္ဘူး။
• ပဌမေဆးလံုးကို အကာကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမႈ ျပဳျပီးတာနဲ႔ ျမန္ျမန္ေသာက္ပါ။ ေနာက္ထပ္ ၁၂ နာရီ အၾကာမွာ ဒုတိယ ေဆးလံုးေသာက္ပါ။
• လိင္ဆက္ဆံအျပီး ၇၂ (၃ ရက္) နာရီအတြင္းမွာ ပဌမေဆးလံုးေသာက္တာနဲ႔ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ၁၂ဝ နာရီ (၅ ရက္) အထိလဲ သံုးႏိုင္ၾကတယ္။ % ျပည့္ေတာ့မဟုတ္ပါ။
• ၈၉% ထိေရာက္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ ရွိေနရင္လဲ ဆက္ယူလို႔ ကေလးကို မထိခိုက္ေစဘူး။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြက တျခား ေဟာ္မုန္းပါ တားေဆးေတြနဲ႔ အတူတူဘဲ။

Ella တားေဆးထဲမွာ Ulipristal ပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းမဟုတ္ဘူး။ သေႏၶတည္ဘို႔လိုအပ္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြ ကို တားဆီးေပးတယ္။ ၁၂ဝ နာရီ (၅ ရက္အထိ) အခ်ိန္ရတယ္။ တျပားထဲေသာက္ရတယ္။ ဆရာဝန္ လက္မွတ္လိုတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြက တျခား ေဟာ္မုန္းပါတားေဆးေတြနဲ႔ အတူတူဘဲ။ ကိုယ္ဝန္ရွိသလို ထင္ေနရင္ မေသာက္ပါနဲ႔။ Abortion drug ဖ်က္ေဆးလို႔လဲ ေခၚႏိုင္တယ္။

Yuzpe Regimen (ယုဇ္ပီ-ရီဂ်င္းမ္) နည္း
• Plan B pill လဲမရွိဘူး၊ Plan B One Step လဲမရွိဘူးဆိုရင္ ဒီနည္းသံုးႏိုင္တယ္။
• ေနရာတကာမွာ လြယ္လြယ္ေလးဝယ္ရတဲ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ စားေဆးကို အဆတမ်ိဳးနဲ႔ ေသာက္နည္း ျဖစ္တယ္။ ၇၂ နာရီအတြင္း သတ္မွတ္ခ်က္က အတူတူဘဲ။
• တခ်ိဳ႕ေဆးက ၂ ျပား တခါတည္းေသာက္၊ ေနာက္ ၁၂ နာရီမွာ ေနာက္ထပ္ ၂ ျပားတြဲေသာက္။ တခ်ိဳ႕ေဆးက ၅ ျပား တခါတည္းေသာက္၊ ေနာက္ ၁၂ နာရီမွာ ေနာက္ထပ္ ၅ ျပားတြဲေသာက္။
• Yuzpe Regimen နည္းမွာ အေကာင္းဆံုးက (Ethinyl estradiol 50 µg + Levonorgestrel 250 µg) ပါတဲ့ ေဆးျပား ၂ ျပား တခါတည္းေသာက္ျပီး ေနာက္ ၁၂ နာရီအၾကာမွာလဲ အတူတူ ၂ ျပား ထပ္ေသာက္ရတယ္။
• ထိေရာက္မႈ အေကာင္းၾကီး မဟုတ္ပါ။
• Rifamycin တီဘီေဆး နဲ႔ Amobarbital, Butabarbital, Mephobarbital, Secobarbital, Phenobarbital, Phenytoin, Carbamazepine (Tegretol)ေဆးေတြေသာက္ေနသူေတြက ေဆး ပိုမ်ားမ်ား ေပးရတယ္။ ဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြက ေဆးေသာက္မဲ့အစား IUD သံုးသင့္တယ္။


Dr. တင့္ေဆြ

--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(lwanmapyay.blogspot.com) လြမ္းမေျပ သုတရပ္၀န္း | Facebook

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် အကြောင်းအရာများ...