Infertility and TB (1) တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလး မရႏိုင္ေသးျခင္း (၁)

၁. သမီး အိမ္ ေထာင္ က်တာ (6) လရွိ ပါျပီ ဒါေပမဲ႔ ခုထက္ထိ ကိုယ္ဝန္ မရွိေသး ပါဘူး လက္မထပ္ ခင္က လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ရွိလို႔ ခြဲလိုက္ေတာ့ အ က်ိတ္ က တီဘီ က်ိတ္ တဲ့။ တီ ဘီ ေဆး ေသာက္ရ ေသး တယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး ၂ လေက်ာ္မွာ လက္ ထပ္ တာပါ။ သမီးတို႔ လင္ မယားႏွစ္ေယာက္ က တစ္ျမိဳ႔စီပါ။ ဝန္ထမ္း ဆိုေတာ့ တစ္လမွ ပိတ္ရက္ ၂-၃ ရက္ဘဲ ေတြ႔ျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ တီဘီေဆး ေသာက္ရင္ ကိုယ္ဝန္ ရနိုင္လား မရႏိုင္လား သိခ်င္လို႔ပါ ဆရာ။
၂. ကြ်န္မက အသက္ ၃၁ႏွစ္ပါ။ (႕႕႕႕႕) ႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ေနသူ တေယာက္ပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၁ ႏွစ္ခြဲ ေက်ာ္ပါျပီ။ အခု ရာသီ မလာတာ ၁ လ (၅၄ ရက္) ေက်ာ္ပါျပီ။ Pregnancy Test စစ္ၾကည့္ေတာ့ လည္း Negative ျပပါတယ္။ ရွမ္းပ်ိဳေမ ေသြးေဆး ေသာက္တာလည္း ၁ ပတ္ ေက်ာ္ပါျပီ အခုထိ မထူးျခား ေသးပါဘူး။ အရင္တခါကလည္း ရက္ ၄ဝ ေက်ာ္ သြားလုိ႔ ေဆးခန္း ျပခဲ့ပါတယ္။ ေကသီပန္ ေသာက္ လိုက္ေတာ့ အဆင္ေျပသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီတခါေတာ့ ေကသီပန္လည္း မေသာက္ခ်င္ေတာ့ပါဘူး။ ကေလးရိွေနရင္ ဒုကၡေရာက္မွာလည္း စိုးရိမ္မိပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္က အဆုပ္ထဲ ေရဝင္တဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ဖူးေတာ့ TB ေဆးကို ၆ လေလာက္ ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ ကြ်န္မ Internet မွာ ဖတ္ဖူးတာေတာ့ TB ေဆး စားဖူးတဲ့ သူေတြက ကေလးရဖို႔ ခက္တယ္တဲ့။ အခု ကြ်န္မမွာ ဘာလုုပ္ရမွန္း မသိျဖစ္ေနပါတယ္။ ေဆးခန္းပဲ သြားရမလုိလို၊ ေဆးေတြပဲ ေသာက္ရ မလိုလိုနဲ႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။

တီဘီအတြက္ ေပးတဲ့ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မမ်ားလွပါ။ တခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အသဲကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ လို႔ အသဲေရာင္ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို သတိထားရတယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္တာ၊ အစားအေသာက္ ပ်က္တာ၊ ဆီး-မ်က္လံုး ဝါလာတာ၊ ကိုယ္ပူၾကာေနတာေတြျဖစ္ရင္ ဆရာဝန္ျပရမယ္။ အခုေမးသူမွာ ေဆးေတြေသာက္ထားျပီးျဖစ္လို႔ စိုးရိမ္စရာ မလိုေတာ့ပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြထဲမွာ ကေလးမရေစ တာ မပါတာ ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

ဒါေပမဲ့ TB နဲ႔ ကေလးမရႏိုင္တာ ဆက္စပ္မႈ အေသအျခာရွိပါတယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္းေၾကာင္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ရင္ ကေလးမရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ က်ား-အစိမွာ တီဘီ ျဖစ္ရင္ သူ႔သုက္ရည္ထဲမွာ သုက္ပိုး မပါလို႔ ကေလးမရတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ သားအိမ္ တီဘီ နဲ႔ သားအိမ္ျပြန္ တီဘီ ျဖစ္မွ ကေလးမရတာ ျဖစ္ေစတယ္။

တီဘီ ပိုးဟာ ကိုယ္ထဲ ဝင္တံုးကေတာ့ အသက္ရွဴလမ္းကေန ဝင္ခဲ့တာပါ။ ခုခံစြမ္းေၾကာင့္ အဆုပ္ တီဘီ မရဘဲေနမယ္။ ပိုးေတြက အကုန္ ေသမသြားဘဲ ရွိေနႏိုင္တယ္။ ေသြးကေနတဆင့္ တျခားေနရာေတြကို ေရာက္သြားမယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ ပိုးေတြ ေရာက္လာျပီး Genital TB မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ကေန ကေလးမရ တာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ေနတာကို ေရာဂါရွာရတာ သိပ္မလြယ္ဘူး။ မ်ိဳးပြါးလမ္းက အသားစထဲမွာရွိမဲ့ တီဘီပိုးကို ေမြးယူစစ္ေဆးမွ သိႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ျပြန္ထဲက အသားစထုတ္ယူဘို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ သေလာက္ ခက္ခဲေသးတယ္။ သားအိမ္ကုိ ျခစ္ျပီး ပိုးေမြးယူတာေလာက္သာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဒါလဲ ပိုးေမြးရတာ မလြယ္လွဘူး။ ဗိုက္ထဲကို ကရိယာထည့္ၾကည့္တာ လုပ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ ေကာင္းတယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ေနရင္ ပံုမွန္မဟုတ္ ေသြးဆင္းတာအျပင္ အနာျဖစ္တာလဲ ရွိတတ္တယ္။ အထဲ မွာ တီဘီ ပိုး-ေရာဂါ ရွိေနေပမဲ့ လကၡဏာမျပဘဲ ရွိေနတဲ့ Silent TB ကိုစစ္ေဆးဘို႔ Reproductive molecular immunology' techniques for PAMP နည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ AFB smears, Polymerase Chain Reaction (PCR) tests, CT or MRI scanning or Ultrasound နည္းေတြနဲ႔ စမ္းသပ္တယ္။

၁၉၈၉-၁၉၉၉ အတြင္း တီဘီေရာဂါရွိတာ ေသခ်ာသူ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၃ဝ၈၈ ေယာက္ကို ဆန္းစစ္မႈေတြ လုပ္တယ္။
• ၄၆ ေယာက္မွာ မ်ိဳးပြါးလမ္း TB ရွိတာေတြ႔ရတယ္။
• သူတို႔ရဲ႕ ပ်မ္းမွ် အသက္ဟာ ၃ဝ႕၄ ႏွစ္ျဖစ္တယ္။
• ၁၇% မွာသာ ဗိုက္နာတယ္လို႔ ခံစားရတယ္။
• ၇ ေယာက္ကို အလံုး၊ ဒါမွမဟုတ္ အနာတခုခုရွိလို႔ ဗိုက္ခြဲရင္းကေန တီဘီ ပါရွိေနတာသိရတယ္။
• ၃ ေယာက္က ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ေသြးဆင္းလို႔ သားအိ္မ္ျခစ္ရာကေနသိတယ္။
• ၃၁ ေယာက္ကေတာ့ ကေလးမရႏိုင္တာကို ေဆးစစ္ရင္း တီဘီ ရွိတာ သိလာရတယ္။

အမ်ိဳးသမီး ေမြးလမ္း တီဘီ ျဖစ္ႏွဳန္းဟာ တီဘီ ေရာဂါသည္ေတြထဲမွာ ၁႕၃၂% ရွိတယ္။
• သားအိမ္ တီဘီျဖစ္သူက ၇၂႕ဝ၃%၊
• သားအိမ္ျပြန္ တီဘီ က ၃၄႕ဝ၄% ရွိတယ္။
• မ်ိဳးဥအိမ္ တီဘီ ျဖစ္သူက ၁၂႕၉% နဲ႔
• သားအိမ္ဝ တီဘီ က ၂႕၄% ရွိတယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္း TB ဟာ ကေလးမရတာထဲက အေရးပါတဲ့ အေၾကာင္းခံတခု ျဖစ္တယ္။ သူတို႔ထဲက ၂% သာ ကေလးအေကာင္းေမြးႏိုင္ၾကတယ္။ သားအိမ္ျပြန္မွာ ျဖစ္ေနသူေတြၾကေတာ့ ေဆးကုတာေတာင္ ကေလး မရ ျဖစ္တယ္။ IVF နည္းနဲ႔သာ ကေလးရေအာင္ ၾကိဳးစားရေတာ့မယ္။

ေရာဂါသိတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ေဆးကုရမယ္။ ေဆးမတိုးတာ မျဖစ္တဲ့ မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ရွိသူေတြကို WHO ရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္အရ Directly Observed Treatment Short Course (DOTS) ၆ လ ေဆးေပးကုသ ေစတယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ရွိသူထဲက ၂% ဟာ (MDR-TB) ေဆးမ်ိဳးစံု ခံႏိုင္ရည္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္တာပါ လုပ္ရေသးတယ္။

• ေမြးလူနာ ၁ဝဝဝ ရွိတိုင္း (< 2.5 kg) အေလးခ်ိန္မျပည့္တဲ့ကေလး ၃၄၂ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီ မရွိ သူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၆၅ ေယာက္သာရွိတယ္။
• (< 37 weeks) အခ်ိန္ေစာေမြးသူ ၂၂၈ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၁၁ ေယာက္ သာ ရွိတယ္။
• ေမြးကာစကေလးေသဆံုးမႈ ၁ဝ၁ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၆ ေယာက္သာ ရွိတယ္။
• (16-28 weeks) ဗိုက္ထဲကေလးေသဆံုးမႈ ၂ဝ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၂ ေယာက္ သာရွိတယ္။

ဘယ္ေနရာမွာ တီဘီ ရွိရွိ TB ေဆးေတြသာ ေပးရတယ္။ ခပ္လြယ္လြယ္ ေတြးသူေတြက တီဘီ ေဆးေတြေၾကာင့္ ကေလး မရတာလို႔ ေျပာခ်င္ေျပာၾကမယ္။ အမွန္က ကေလးမရလို႔ တီဘီေဆးေတြ ေပးရတာသာ ျဖစ္ပါတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ

--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(lwanmapyay.blogspot.com) လြမ္းမေျပ သုတရပ္၀န္း | Facebook

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် အကြောင်းအရာများ...