Autism (1) ေအာ္တဇင္ ကေလးေရာဂါ (၁)
24 Nov 11, 12:32
ကြ်န္မရဲ ့၃ နွစ္အရြယ္ သမီးေလးကို Autism ရွိတယ္လို႔ ကေလး အထူးကု ဆရာဝန္က ေျပာပါတယ္။ ကေလးကို Autism school ထားသင့္ မထားသင့္ သိခ်င္ပါတယ္။ အိမ္မွာဘဲ မိဘမ်ားက ေလ့က်င့္ေပးလို႔ ရနိုင္ မရနိင္။
Autism ဆိုတာ Neural development အာရံုေၾကာ ခြ်တ္ယြင္းတဲ့ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ Social interaction and communication လူမႈအသုိင္းအဝိုင္းမွာ ဆက္ဆံေရး၊ ဆက္သြယ္ေရးေတြမွာ အားနည္းေနမယ္။ Restricted and repetitive behavior အမူအယာ၊ အျပဳအမူလဲ ပံုမွန္မဟုတ္ဘူး။ ၆ လေလာက္မွာ စေပၚေပမဲ့ ၃ ႏွစ္အရြယ္မွာ သိသာတတ္တယ္။ မိဘေတြကေန ၂ ႏွစ္အရြယ္ေလာက္ကစျပီး သတိထား မိေလ့ရွိတယ္။
ကေလးဟာ Information processing သူရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဦးေႏွာက္ကေန ပံုေဖၚရာ မွာ ေကာင္းေကာင္း မလုပ္ႏိုင္လို႔ ျဖစ္ရတယ္။ အဲလိုမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တာ ၃ မ်ိဳးထဲက တခုျဖစ္တယ္။ ရႈတ္ေထြး လွတဲ့ Genetic basis မ်ိဳးဗီဇနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ျဖစ္လာတယ္။
မူမွန္တာေတြက တေျဖးေျဖးပိုသိသာလာတယ္။ ေစာေစာ ျပဳျပင္-ျပဳစုေပးတာ ေကာင္းတယ္။ သူ႔ဖါသာသူ တတ္လာေစေအာင္ ျပင္-သင္ေပးရမယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရရင္ ေပ်ာက္ေအာင္ကုသနည္း မရွိေသးပါ။ သက္သာလာသူေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ အဲလိုကေလးမ်ိဳးဟာ သူတေယာက္ထဲေတာ့ မရပ္တည္ႏိုင္ပါ။ တခ်ိဳ႕ေတာ့ အေတာ္ေနႏိုင္တာလဲ ရွိပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာ အစုေအဝးရွိတယ္။ Social interaction လူမႈဝန္းက်င္ဆက္ဆံေရး၊ Communication ဆက္သြယ္ေရး၊ Interests စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းတာ နဲ႔ Repetitive behavior တခုခုကို ထပ္ခါထပ္ခါ လုပ္ခ်င္တဲ့ အက်င့္ေတြ ျဖစ္မယ္။ ဒါေတြအျပင္ အစားစားပံုကလဲ သူမ်ားနဲ႔မတူ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ၁၂ လ အထိ ဘူးမမႈတ္ဘူး၊ ဘိုင့္ဘိုင္ မလုပ္တတ္ေသးဘူး၊ ၁၆ လ အထိ စကားတလံုး မေျပာတတ္ေသးဘူး၊ ၂၄ လအထိ စကား ၂ လံုးတြဲ မေျပာတတ္ေသးဘူး။
Diagnosis ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ကို အမူအယာကို ၾကည့္ျပီးသာ သိႏိုင္တယ္။ အထူးကု ဆရာဝန္ေတြ ကေန သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ လုပ္ထားတာရွိတယ္။ ဥပမာ ၆ ခ်က္ထဲက ၂ ခ်က္ရွိေနရင္ ဒီေရာဂါ ဟုတ္တယ္။
Management ဘယ္လိုျပဳစုေပးမလဲ
ဦးတည္ခ်က္ဟာ (၁) အားနည္းခ်က္ေတြကို နည္းေစေရး၊ (၂) မိသားစု စိတ္ေသာက နည္းေစေရး နဲ႔ (၃) သူ႔ဖါသာသူ ရပ္တည္ႏိုင္သေလာက္ ရပ္တည္ေစႏိုင္ေရးေတြ ျဖစ္တယ္။
ဘယ္ကုနည္းကမွ အေကာင္းဆံုးလို႔ေတာ့ မရွိေသးပါ။ မိသားစု နဲ႔ ေက်ာင္းေတြကေန ျပင္ေပးရတယ္။ စိတ္ျပဳျပင္မႈ လုပ္ေပးတာကလဲ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြကိုေတာ့ ပိုေကာင္းေစတယ္။ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ Special education programs အထူးပညာသင္ၾကားမႈ၊ Behavior therapy အမူအယာ ျပဳျပင္ေပးမႈေတြ ကို ကေလး ငယ္ငယ္ကတည္းက က်က်နနလုပ္ေပးတာ အေကာင္းဆံုးနည္းျဖစ္တယ္။ ၃ ႏွစ္အရြယ္ က ေကာင္းပါတယ္။
Applied behavior analysis (ABA) အမူအယာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္း၊ Developmental models ဖြံ႔ျဖိဳးေရး ပံုစံ၊ Structured teaching ပံုစံသြင္းျခင္း၊ Speech and language therapy စကားေျပာသင္ျခင္း၊ Social skills therapy လူမႈဆက္ဆံေရး၊ နဲ႔ Occupational therapy လုပ္ငန္းခြင္ သင္တန္းနည္းေတြ ရွိတယ္။ Educational interventions ပညာေရးနည္းကေန တိုးတက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ေတာ့ မတူဘူး။
Medications ေဆးဝါးေတြလဲ ေက်ာင္းမွာျဖစ္ျဖစ္၊ အိမ္မွာျဖစ္ျဖစ္ ေပးႏိုင္တယ္။ အေမရိကားမွာေတာ့ ကေလး ထက္ဝက္ေလာက္ကို Psychoactive drugs စိတ္ေဆးေတြနဲ႔ Anticonvulsants အတက္ သက္ သာေဆးေတြကို ေပးတယ္။ အမ်ားဆံုး သံုးတာေတြကေတာ့ Antidepressants စိတ္မက်ေဆး၊ Stimulants စိတ္တက္ၾကြေဆးေတြနဲ႔ Antipsychotics စိတ္ေဆးမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ ေဆးကုသမႈမွာ ထိေရာက္တာ မတူၾကဘူး။ ဒီလို ကေလးေတြကို အထူးသင္ေပး တဲ့ ေက်ာင္းေတြမွာ ဆရာ-ဆရာမေတြမွာ အထူးကြ်မ္းက်င္မႈေတြ ရွိၾကရတယ္။
Homeopathy (ဟိုမီယိုပသီ) ေဆးကုသနည္းလဲ ရွိတယ္။ တျခားနည္းေတြလဲ ရွိေတာ့ရွိတယ္။ သုေတသန လုပ္ထားတာ နည္းေသးတယ္။ ကေလးကို ပိုဒုကၡေပးတာလဲ ရွိတတ္တယ္။
Prognosis အလားအလာ
လံုးဝ ေပ်ာက္တာေတာ့ မရွိပါ။ တခ်ိဳ႕ ေကာင္းလာတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အဲလိုေကာင္းသလဲ မေသျခာဘူး။ ၃-၂၅% ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၅ ႏွစ္အရြယ္မွာ စကား ေျပာႏိုင္လာတာ မ်ားတယ္။ IQ 50 နဲ႔ ကြ်မ္းက်င္မႈ တခုခု ရွိတာ ေကာင္းတဲ့တိုးတက္မႈ ျဖစ္တယ္။
၁၉၈ဝ မတိုင္ ျဗိတိန္ သုေတသနတခုအရ (အိုင္က်ဴ) ၅ဝ ရွိသူကေလးေတြထဲက ၁၂% ဟာ ၾကီးလာတဲ့အခါ သူ႔ဖါသာသူ ရပ္တည္ႏိုင္လာတယ္။ ၁ဝ% ဟာ အလုပ္လုပ္ရာမွာ အကူအညီလိုတယ္။ ၁၉% ဟာ အိမ္မွာတင္ေနၾကရျပီး၊ သူမ်ား အကူအညီ ယူရတယ္။ ၄၆% ဟာ အထူးျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈ လုိၾကတယ္။ ၁၂% ဟာ ေဆးရံုတင္ကုသမႈ လိုတယ္။
၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္ ဆြီဒင္ သုေတသနတခုအရ IQ နည္းသူေတြအပါအဝင္ ျဖစ္ေနသူေပါင္း ၇၈ ေယာက္ကို စစ္ေဆးတဲ့အခါ ၄% သာ ဖါသာရပ္တည္ႏိုင္ၾကတယ္။
၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္ ကေနဒါ ေလ့လာမႈတခုအရ လူလတ္ပိုင္း ၄၈ ေယာက္ကို ေလ့လာေတာ့ ၄% က အေတာ္ေကာင္း၊ ၁၇% က ေကာင္း၊ ၃၂% က သင့္ နဲ႔ ၄၆% မွာ ညံ့တာ ေတြ႔ရတယ္။ သူတို႔ထဲက ၅၆% ဟာ အလုပ္တခ်ိဳ႕မွာ ဝင္လုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂၄-၁၁-၂ဝ၁၁
-------------------------------------------------
ကိုမ်ဳိး (lwanmapyay.blogspot.com)