Esophagus Conditions အစာျမိဳျပြန္ေရာဂါမ်ား
(၁) ဆရာဝန္က ကြ်န္မျပတဲ့အခ်ိန္မွာ အစာလမ္းေရာ အသက္ ႐ွူလမ္းေရာ ၂ မ်ိဳးစလံုးျဖစ္ေနတယ္ ေျပာပါတယ္။ အသံက ေဆးခန္းမျပခင္ ကစကားေျပာရင္ အားမရဘူး အသံလည္းမထြက္ဘူး။ ခုေတာ့ ေကာင္းသြားပါျပီ။ ခ်ြဲနဲနဲထြက္ေနျပီး အစာစားရင္ နည္းနည္းနင္ေနတယ္။ အရမ္းေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ဆရာဝန္က လည္မ်ိဳက်ဥ္းတာ အစာအိမ္ေၾကာင့္ဆိုျပီး air-x နဲ႔ mosac-5 ေပးပါတယ္။ အရင္ကအတိုင္းဘဲနင္တာ ဘာမွမထူးျခားပါဘူး။ အမဲသားဆို ဝါးျပီးမ်ိဳမခ်ရဲဘူး။ နင္မွာစိုးလို႔၊ နည္းနည္းေလးဝါးရင္ ေတာ့ရတယ္။ ဓါတ္မွန္ကို ေဆးျဖဴေရ ေတြမ်ိဳျပီးရိုက္ခိုင္းတာ ေရေတြကတန္းမက်ဘဲ လည္ေခ်ာင္းအလယ္မွာ အလံုးလိုျဖစ္ေနတာ ဓါတ္မွန္ထဲမွာေပၚတယ္။ ျပည္မွာေနတာဆိုေတာ့ ရန္ကုန္သြားျပရမလား အၾကံေပးပါဆရာ။
(၂) အရင္လက ထမင္းစားရင္ နင္လို႔ စာေရးခဲ႔တဲ့သူပါ။ က်ေနာ္ အခုပိုနင္လာလို႔ မွန္ေျပာင္းၾကည္႔ရတာ အစာအိမ္အထက္နား ရင္အုံေအာက္က လည္ေခ်ာင္းမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးက်ဥ္းေနပါတယ္။ ဒီေန႔ပဲၾကည္႔ျပီးတာ။ အဲဒီက အသားစကိုလည္း ယူထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေျဖက ေနာက္ ၂ လမွသိရမယ္တဲ့။ ကင္ဆာျဖစ္တဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေတာ့ မဟုက္ဘူးလို႔ေျပာတယ္။ အေျဖထြက္လို႔ ခ်ဲ႔လို႔ရရင္ရ၊ မရရင္ခြဲရမယ္တဲ့ဆရာ။ အဲ႔ဒါ ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးေတြ ျဖစ္တက္လည္း။ ျဖစ္တဲ့လူေတြေရာ ရွိလား သိခ်င္တာပါ၊ ရွိရင္ေရာ ဘယ္လိုကုသလို႔ ရနိုင္ပါသလဲဆရာ။
Esophagus အစာျမိဳျပြန္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ေရာဂါေတြ
1. Heartburn အစာျမိဳျပြန္အဆံုး အစာအိမ္အေရာက္မွာ ကြင္းလိုၾကြက္သားအထိန္း ရွိတယ္။ အစာအိမ္ထဲ ေရာက္ျပီးသား အစာနဲ႔ေရကို အထက္ျပန္မဆန္ေအာင္ထိန္ေပးတယ္။ ဒါက အျပည့္အဝအလုပ္မလုပ္ႏိုင္ရင္ အစာအိမ္ထဲက ရွိတာေတြ အထက္ဆန္လာမယ္။ အစာေျခအရည္ (အက္စစ္) လဲပါေနလို႔ ပူစပ္ပူေလာင္ေနမယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးမယ္။ အေနရခက္မယ္။
2. Gastroesophageal reflux disease (GERD) အစာအိမ္ထဲကဟာေတြအထက္ဆန္ေနတာ ခဏခဏ ျဖစ္ေနတာကို ေခၚတယ္။
3. Esophagitis အစာျမိဳျပြန္ေရာင္ျခင္း၊ အစာအိမ္ထဲကအစာေတြအထက္ဆန္ု႔ျဖစ္ျဖစ္ ပိုးဝင္လို႔ျဖစ္ျဖစ္ ဒီေရာဂါ ရႏိုင္တယ္။
4. Barrett's esophagus အစာအိမ္ထဲမွာရွိတာေတြ ခဏခဏဆန္တက္ရာကေန အစာျမိဳျပြန္ရဲ႕ တည္ေဆာက္မႈ အေနအထာ ေျပာင္းလာတယ္။ ဒီကေနတဆင့္ ကင္ဆာ ျဖစ္လာႏိုင္ေသးတယ္။
5. Esophageal ulcer အစာျမိဳျပြန္အနာ၊ အစာအိမ္ထဲမွာရွိတာေတြ ဆန္တက္တာ နာတာရွည္ျဖစ္ရာကေန အစာျမိဳျပြန္နံရံမွာ အနာျဖစ္လာတယ္။
6. Esophageal stricture အစာျမိဳျပြန္က်ဥ္းေနတာ၊ အစာအိမ္ထဲမွာရွိတာေတြ ခဏခဏဆန္တက္ရာကေန ျဖစ္တယ္။
7. Achalasia ရွားတယ္။ အစာျမိဳျပြန္အဆံုး အစာအိမ္အေရာက္မွာ ကြင္းလိုၾကြက္သားအထိန္း အလုပ္မလုပ္တာ။ အျမိဳရလဲခက္မယ္။ အထက္လနတ္တာလဲျဖစ္မယ္။
8. Esophageal cancer အစာျမိဳျပြန္ ကင္ဆာ၊ ဆိုးတယ္။ ကာဘို႔ျဖစ္လဲ မေျပာႏိုင္ဘူး။
9. Mallory-Weiss tear အန္ရာကေနျဖစ္တယ္။ အစာျမိဳျပီန္စုတ္ျပဲမယ္။ ေသြးယိုမယ္။ အန္တာထဲ ေသြးပါမယ္။
10. Esophageal varices ေသြးေၾကာထံုးျခင္း၊ အသဲေျခာက္ေနသူေတြမွာျဖစ္တယ္။ ေသြးယိုမယ္။ အသက္အႏၲရာယ္ ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။
11. Esophageal ring အစာျမိဳျပြန္ ေအာက္ပိုင္းမွာ ကြင္းျဖစ္ျခင္း၊ အျဖစ္မနည္းဘူး။ ကင္ဆာမဟုတ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ မခံစားရဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ အျမိဳရခက္မယ္။
12. Esophageal web အစာျမိဳျပြန္ အထက္ပိုင္းမွာ ကြင္းျဖစ္ျခင္း၊ အျဖစ္မနည္းဘူး။ ကင္ဆာမဟုတ္ဘူး။ ဘာမွ မခံစားရဘူး။
13. Plummer-Vinson syndrome (နာတာရွည္ သံဓါတ္နည္းေသြးအားနည္းတာ + အစာျမိဳျပြန္ အထက္ပိုင္းမွာ ကြင္းျဖစ္ျခင္း၊)
Esophageal ring ကြင္းျဖစ္ေနျခင္း
အစာျမိဳျပြန္အဂၤါပိုင္း ထိခိုက္တဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးပါ။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေရာ ကုသမႈမွာပါ တိတိက်က်ေတာ့ မရွိေသးပါ။ က်ဥ္းေနေပမဲ့ ဘာမွ မခံစားရသူကမ်ားျပီး ခံစားရရင္ အစာျမိဳရခက္လာမယ္။ ကြင္းဆိုတာက အစာျမိဳျပြန္ရဲ႕ ဘယ္အပိုင္းမွာမဆို ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေအာက္ဆံုးပိုင္းမွာျဖစ္တယ္။
အေမရိကားမွာ လူ ၂ ေသာင္းခြဲကေန ၅ ေသာင္းမွာ တေယာက္ရွိႏိုင္တယ္။ မခံစားလဲရွိေနတာကို မသိႏိုင္လို႔ ဒီကိန္းဂဏန္းက မေသျခာလွဘူး။
Dysphagia အစာျမိဳခက္ခဲလာတာမွာ အစမွာ အစာမာကိုမျမိဳႏိုင္ဘူး။ လူကပိန္လာမယ္။ ေသြးအားနည္းလာမယ္။ Achalasia, Nutcracker esophagus, Diffuse esophageal spasm ဆိုတာေတြနဲ႔ ခြဲျခားရမယ္။ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္သူေတြဆိုရင္ Schatzki ring ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ရင္ညြန္႔ရိုးေအာက္နာကခံစားရတာဆိုရင္ အစာျမန္ဳျပြန္ အလည္ေအာက္နားကျဖစ္မယ္။ ရင္ညြန္႔ရိုးထိပ္ေနရာကဆိုရင္ ေျပာဘို႔မေသျခာဘူး။ Lower esophageal rings ေအာက္ပိုင္းမွာက်ဥ္းတာ (ကြင္းျဖစ္တာ) ဆိုရင္ GERD အစာေျခရည္ အထက္ဆန္ေရာဂါနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္။ အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္သူေတြမွာ ခံစားတာရွိလာမယ္။ Upper esophageal webs အထက္ပိုင္းက်ဥ္ (ပင့္ကူအိမ္ျဖစ္တာ) ဆိုႏိုင္တယ္။
Laboratory Studies ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္မႈေတြလုပ္သင့္တယ္။ CBC count, Iron panel, Ferritin, Antigliadin antibodies, Antiendomysial antibodies, Imaging Studies, Barium swallow, Upper endoscopy ေတြျဖစ္တယ္။
Medical Care ေဆးဝါးကုသမႈ
• ေဆးမေသာက္မီ လူနာကို ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြသာမက ေဆးကို ေသးေသးေလးေတြလုပ္ျပီး ေသာက္ေပမဲ့ က်ဥ္းတဲ့ေနရာမွာ သြားတစ္ေနႏိုင္တဲ့အခ်က္ကိုပါ သိေစသင့္တယ္။ ေရ ၈ ေအာင္စ ေသာက္ပါ။ ေဆးေသာက္ျပီး နာရီဝက္အတြင္း လဲေလွ်ာင္းတာမလုပ္သင့္ပါ။
• Eosinophilic esophagitis ေရာဂါက အထက္ပိုင္းျဖစ္ေနျပီး ကြင္းလဲျဖစ္ေနရင္ Fluticasone propionate 220 µg/puff တေန႔ ၂ ၾကိမ္ေပးတာ သက္သာတယ္။
• Esophageal dilation with mechanical bougie ခ်ဲ႕ေပးတာလုပ္ႏိုင္တယ္။
• ခ်ဲ႕ကရိယာ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Savary dilator နဲ႔ Maloney (mercury filled) dilator ေတြျဖစ္တယ္။
• Surgical Care ခြဲစိတ္ဘို႔လိုတာ ရွားတယ္။
• Diet အစာအာဟာရ = အစာေပ်ာ့သားပါ၊ အသီးအရြက္စာဒပါ။ အသားနည္းနည္းသာစားပါ။ ေျဖေျဖသာစားပါ။ ေသေသျခာျခာ ဝါးစားပါ။
• ကြင္း၊ ပင့္ကူအိမ္ နဲ႔ GERD ေရာျဖစ္ေနတာဆိုရင္ Antireflux ေဆးေပးတယ္။
• Iron သံဓါတ္ေဆးေပးရမယ္။
• Proton pump inhibitors = Omeprazole (Prilosec), Lansoprazole (Prevacid) ေဆးမ်ိဳးက အစာေျခရည္ထြက္တာ နည္းေစမယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁-၁၂-၂ဝ၁၂