Heart disease (2) ႏွလံုးေရာဂါ (၂)
How the heart works ႏွလံုး ဘယ္လို အလုပ္လုပ္ေနသလဲ
• ႏွလံုးဆိုတာ ၾကြက္သားနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ (ပန္႔ပ္) စုပ္စက္ေလးနဲ႔ တူတယ္။
• လက္သီးဆုပ္ေလာက္ရွိတယ္။ ရင္ပတ္အလည္မွာ ဘယ္ဘက္ျခမ္းမွာ ပိုမ်ားမ်ားေရာက္ေနတယ္။
• တကုိယ္လံုးကို ေသြးေဟာင္းကေန ေသြးသစ္ရေအာင္ အဆုပ္နဲ႔တြဲ အလုပ္လုပ္တယ္။ သူ႔ကိုယ္သူအတြက္လဲ ေသြးသန္႔ေပးႏိုင္တဲ့ ေသြးေၾကာစနစ္ရွိတယ္။
• အထက္ (၂) ခန္း၊ ေအာက္ (၂) ခန္း၊ ေပါင္း (၄) ခန္း ပါတယ္။ အထက္ခန္းေတြဟာ ေသြးလက္ခံယူၾကျပီး ေအာက္ခန္းေတြက ေသြးေတြကို လိုတဲ့ဆီ သူ႔ၾကြက္သားေတြကို ညွစ္ျပီးပို႔ေပးတယ္။
• ညာ-အေပၚခန္းမွာ တကုိယ္လံုးက ေသြးအေဟာင္းမွန္သမွ် စီးဝင္လာတာကို လက္ခံယူျပီး၊ သူ႔ေအာက္က ညာ-ေအာက္ခန္းကို အဆို႔ရွင္ကေန ျဖတ္သြားေစတယ္။
• ညာ-ေအာက္ခန္း ကေန ညွစ္ထုတ္ရင္ ေသြးေဟာင္းေတြက အဆုပ္ဆီေရာက္တယ္။ အဆုပ္မွာ အသက္ရွဴတဲ့ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကို အသံုးျပဳျပီး ေသြးေဟာင္းေတြကေန ေသြးေကာင္းေတြ ျဖစ္လာေစတယ္။
• ေသြးသန္႔ေတြက တခါ ႏွလံုး ဘယ္-အထက္ခန္း ထဲကို ဝင္လာမယ္။
• ေနာက္ ဘယ္-ေအာက္ခန္းထဲကို အဆို႔ရွင္ကို ျဖတ္ဝင္လာတယ္။ အဲဒီကေနမွ ေနာက္ဆံုး ဘယ္-ေအာက္ခန္း ၾကြက္သားေတြ ညွစ္ျပီး တကိုယ္လံုးကို ေသြးသန္႔ေတြ ပို႔ေပးလိုက္ေတာ့တယ္။
• ႏွလံုးညာအျခမ္း နဲ႔ ဘယ္အျခမ္းၾကားမွာ အကန္႔နဲ႔ျခားထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြ အဲဒီ အကန္႔မွာ အေပါက္ ပါေနတတ္တယ္။ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါေတြထဲက တခုျဖစ္တယ္။
• အဆို႔ရွင္ဆိုတာ ေျပာခဲ့တဲ့ ၂ ခုအျပင္ အဆုပ္နဲ႔ တကိုယ္လံုးသြား ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးေတြရဲ႕ အဝမွာလဲ တခုစီ ရွိေသးတာမို႔ ေပါင္း ၄ ခုရွိတယ္။ ေလးခုလံုးမွာ ေရာဂါရရင္ ႏွလံုးေရာဂါ (၄) မ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• ႏွလံုးဆိုတာ မေမြးခင္ကတည္းက ေသတဲ့အထိ စဥ္ဆက္မျပတ္ ခုန္ေနတယ္။ မွန္မွန္ခုန္ဘို႔လုပ္ေပးတဲ့ အာရံုေၾကာစနစ္နဲ႔ လွ်ပ္စစ္စနစ္ရွိရတယ္။ ဒါေတြခ်ို႕ယြင္းရင္ ႏွလံုးခုန္မွန္တဲ့ ေနာက္ ႏွလံုးေရာဂါေတြျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• ႏွလံုးကိုညွစ္ျပီးမွာ ေသြးေတြပို႔ေပးရတာမို႔ ညွစ္ေနခ်ိန္၊. မညွစ္ဘဲေနခ်ိန္ေတြမ်ာ ဖိအားမတူၾကဘူး။ မတူတဲ့ဖိအား (၂) မ်ိဳးကို ဘယ္ေလာက္လဲ တိုင္းတာကို ေသြးဖိအားလို႔ ေခၚတယ္။ ရွိသင့္တာထက္မ်ားေနရင္ ေသြးတိုးေရာဂါ လာျဖစ္တယ္။
- ႏွလံုးေရာဂါေတြ ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ (၆) မ်ိဳးခြဲထားတယ္။ ၁။ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာစနစ္အေၾကာင္းခံ ေသြးလႊတ္ေၾကာေလးေတြမာ-က်ဥ္းတာကို Atherosclerosis ေခၚတယ္။ အဆီနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ (ပလိပ္) ျပားေတြ ျဖစ္လာလို႔ အထဲေသြးစီးရမဲ့လမ္းကို က်ဥ္းေစတယ္။ သန္မာျပီး ဆန္႔ႏိုင္က်ံဳ႕ႏိုင္တဲ့ ေသြးလႊတ္ေၾကာနံရံေတြမွာ ဖိအားမ်ားတာၾကာလြန္းလို႔ အဲလိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လူဝသူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြ၊ အသက္မငယ္သူေတြမ်ာ ေသဆံုးတဲ့အထိျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ၂။ ႏွလံုးခုန္မမွန္ အေၾကာင္းခံ ႏွလံုးခုန္ေနတာက သီခ်င္းဆို၊ တူရိယာတီးခပ္သလို စီးခ်က္မွန္ရတယ္။ မမွန္ရင္ Arrhythmias ဆိုတာ ျဖစ္လာမယ္။
- ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ၊
- (ကိုရိုနရီ) ေသြးလႊတ္ေၾကာေရာဂါ၊
- ေသြးတိုး၊
- ဆီးခ်ိဳ၊
- ေဆးလိပ္၊
- အရက္နဲ႔ (ကိုကင္း) ေသာက္သံုးျခင္း၊
- မူးယစ္ေဆးသံုးျခင္း၊
- စိတ္ဖိအားမ်ားျခင္း၊
- ေဆးဝါး၊
- ႏွလံုးအဆို႔ရွင္ေရာဂါေတြမွာ အဲလိုျဖစ္မယ္။ ၃။ ႏွလံုးတည္ေဆာက္မႈခ်ိဳ႕ယြင္ျခင္း အေၾကာင္းခံ မေမြးခင္ ဗိုက္ထဲကတည္းကရွိေနမယ္။ သေႏၶတည္ျပီး တလၾကာရင္ ႏွလံုးစျဖစ္လာျပီ။ မ်ိဳးဗီဇ၊ ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေမြးျပီးေနာက္ လူၾကီးျဖစ္မွ ျဖစ္ရတာလဲရွိတယ္။ ၄။ ႏွလံုးၾကြက္သားအေၾကာင္းခံ
- ၾကြက္သားေတြက်ယ္ျပီးၾကီးလာတာ။ ဘယ္ဘက္-ေအာက္ခန္းၾကီးလာမယ္။ ၾကီးသာၾကီးတယ္ ညွစ္ထုတ္အား မေကာင္းေတာ့ဘူး။
- ၾကြက္သားေတြထူျပီးၾကီးလာတာ၊
- ၾကြက္သားေတြတင္းျပီးမာလာတယ္။ အျဖစ္နည္းဆံုးအမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ ၅။ ႏွလံုးပိုးဝင္ျခင္းအေၾကာင္းခံ Pericarditis, Endocarditis နဲ႔ Myocarditis (၃) လႊာလံုးမွာ ေရာင္ေစႏိုင္တယ္။ ဗက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္ နဲ႔ ဓါတ္ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့အုပ္စုမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ခႏၶာတေနရာက ဗက္တီးရီးယားေတြ ေသြးထဲကေန ႏွလံုးဆီေရာက္လာႏိုင္တယ္။ ဥပမာ သြားကိုက္တာ၊ အစားအေသာက္နဲ႔ (လိုင္းမ္) ေရာဂါ။
- ဗိုင္းရပ္စ္ကေနျဖစ္တယ္။ တုပ္ေကြး၊ Fifth disease, GI infections, Mononucleosis နဲ႔ ဂ်ာမန္-ဝက္သက္။
- (ပါရာဆိုက္တ္) Trypanosoma cruzi, Toxoplasma ေတြျဖစ္တယ္။
- ေဆးေတြထဲမွာ (ပနယ္စလင္)၊ (ဆာလ္ဖါ) နဲ႔ (ကိုကိန္း) ေတြ ပါတယ္။
- တျခား Lupus; Connective tissue disorders; Inflammation of blood vessels နဲ႔ Wegener's granulomatosis ေတြကေနလဲ ရွားရွားပါးပါး ျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။ ၆။ အဆို႔ရွင္အေၾကာင္းခံ အဆို႔ရွင္ေလးခုလံုးမွာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေမြးကတည္းလဲပါလာႏိုင္သလို ေနာက္မွလဲ ပ်က္စီးႏိုင္တယ္။ Rheumatic fever (ရူမက္တစ္) ေလးဘက္နာ၊ Infectious endocarditis ႏွလံုးအတြင္းသားေရာင္ျခင္း၊ Connective tissue disorders တြယ္ဆက္ (တစ္ရွဴး) ေရာဂါ၊ ေဆးဝါးေတြနဲ႔ ကင္ဆာ ဓါတ္ကင္တာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
- ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူမ်ား
- အသက္ၾကီးေလ ျဖစ္ႏိုင္ေလ။
- ေယာက္်ားေတြ ပိုျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ေသြးဆံုးျပီးမွ ပိုျဖစ္တယ္။
- ႏွလံုးေရာဂါ မိသားစုဆိုတာရွိႏိုင္တယ္။
- ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ပိုျဖစ္မယ္။
- အစားအေသာက္က က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီညြတ္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဆီမ်ားတာ၊ ဆားမ်ားတာ၊ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားတာ။
- ေသြးတိုးကေန ဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
- (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနသူေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (LDLs) အမ်ိဳးကအဆိုး၊ (HDLs) အမ်ိဳးအစားက အေကာင္း။
- ဆီးခ်ိဳရွိေနရင္ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- လူအဝလြန္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- ကိုယ္လက္ လႈတ္ရွားမႈ နည္းသူေတြ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- စိတ္ထိအား မ်ားသူေတြျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး နည္းသူေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Dr. တင့္ေဆြ