ရက္ရက္စက္စက္ ပူတ့ဲေႏြ...
ဒီႏွစ္ေႏြက ရက္ရက္စက္စက္ ပူပါတယ္။ ရာသီဥတုက အႀကီးအက်ယ္ ေဖာက္ျပန္ေနပါၿပီ။
ပူျပင္းလြန္းတ့ဲေနေရာင္မွာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ပါဝင္မႈႏႈန္းလည္း လြန္ကဲလ်က္ရွိေနပါတယ္ (ဓာတ္ပံု – စိုင္းေဇာ္ / ဧရာဝတီ)
အသက္ဆံုးရံႈးနိႈ္င္တဲ့အထိ အႏၱရာယ္ေပးႏုိင္တဲ့ အပူဒဏ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ ဒီလုိျဖစ္လာတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ ဒီအေၾကာင္း ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေလ၀သ) က သူ႔ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ မိုးႀကိဳကာလရဲ႕ အသံတိတ္ လူသတ္ သမား ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေရးသားထားပါတယ္။
မဖတ္ရေသးသူမ်ားအတြက္ ကူးယူ ေဖာ္ျပပါတယ္။
Heat: Major Killer Heat Awareness Day: May 23, 2014 ေမလ(၂၃)ရက္ေန႕ဟာ အပူရွိန္ လူသတ္သမားရဲ႕အႏၱရာယ္သတိျပဳေရးေန႕ (A Major Killer Heat Awareness Day) ျဖစ္ပါတယ္။
အပူရွိန္ (Heat Stress) နဲ႕ အပူခ်ိန္ (Temperature) တို႕ဟာ မတူကြဲျပားတဲ့ ေလထုရဲ႕ အႏၱရာယ္ေဘး ဆိုင္ရာ သဘာ၀တရားေတြျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ မတ္လတစ္ရက္ေန႕မွစတင္ျပီး ဧျပီလ(၁၅)ရက္အထိ ကာလကို ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕ တဲ့ ေႏြရာသီ ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကာလရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ေန႕အပူခ်ိန္ေတြ တစ္ေန႕ထက္တစ္ေန႕ျမင့္တက္ လာတတ္ျခင္းဘဲျဖစ္ပါ တယ္။ အဲဒီလို အပူခ်ိန္ေတြျမင့္တက္ လာတဲ့အခါ လူရဲ႕ကိုယ္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို ျပင္ပ အပူခ်ိန္နဲ႕ လိုက္ျပီး ကိုက္ညွိေပးရပါတယ္။ ဒါကို ကိုယ္ရွိတဲ့ Thermoregulatory System ရဲ႕ Therlamus ထိန္းညွိေပးပါတယ္။
ပံုမွန္အေနနဲ႕ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို 35.8 °C – 37.8 °C (96.5°F - 100°F) ႀကားမွာ ထိန္းေပးထား ႏိႈင္ပါ တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီစံနစ္ကို အားကိုးျပီးေႏြေခါင္ေခါင္ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ ေနပူႀကီးထဲမွာ အကာအကြယ္မဲ႕ ေန လို႕ကေတာ့ စံနစ္တို္င္းမွာ ကန္႕သတ္ခ်က္ဆိုတာ ရွိေနတာေႀကာင့္ ကိုယ္မွာခံစားလာရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို Therlamus က လိုက္မညွိ ေပးႏိႈင္ေတာ့တဲ့အခါ အႏၱရာယ္ရွိလာရေတာ့ တာပါဘဲ။
ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ရဲ႕ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္(Feel Temperature)နဲက ပတ္သက္ျပီး က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြကေတာ့
Feel Temperature 27 °C – 32 °C (80°F - 90°F) Caution;
Feel Temperature 32 °C – 41 °C (90°F - 105°F) Extreme Caution;
Feel Temperature 41 °C – 54 °C (105°F - 130°F) Danger;
Feel Temperature over 54 °C (over 130°F) Extreme Danger.
Danger အဆင့္တြင္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ားအျဖစ္ heat cramps, heat exhaustion တို႕အျပင္ တစ္ခါတစ္ရန္ heat stroke လည္းျဖစ္တတ္ျပီး၊ Extreme Danger အဆင့္တြင္ေတာ့ Heat stroke အမ်ားဆံုး ခံစားရတတ္ေႀကာင္း သတိေပးေဖၚျပထားပါတယ္။ Heat Stroke ခံစားရတဲ့သူဟာ ခံနိႈင္ရည္ကို လိုက္ျပိး ေလျဖတ္ျခင္း နဲ႕ ဦးေဏွာက္ေသြးေႀကာျပတ္ျခင္း (အရပ္အေခၚ) စတာေတြျဖစ္ေပၚေစတတ္တဲ့ အတြက္ အသက္ဆံုးရံႈး တတ္ႀက ပါတယ္။
ဒါေႀကာင့္ဘဲ အပူရွိန္ကို Major Killer လို႕ ေခၚႀကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ေႏြကာလျပီးတဲ့ ဧျပီလအလယ္ကစျပီး မုတ္သံု၀င္တဲ႕ေန႕အထိကာလဟာ မိုးႀကိဳကာလျဖစ္ပါတယ္။ မိုးႀကိဳကာလ ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ေႏြြ လက္က်န္အပူနဲ႕ မိုးဦးအႀကိဳေရေငြ႕တို႕ အေျမာက္အမ်ားျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ကာလျဖစ္တဲ့အတြက္ မိုးႀကိဳကာလအတြင္း ေလထုထဲမွာ ေရေငြ႕ အျမာက္အမ်ားပါ၀င္ေနတာကို ေန႕စဥ္ေတြ႕ေနရပါတယ္။ ဒီအခါ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕ တဲ့ေႏြြရာသီကာလမွာ လူ႕ကိုယ္က ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ ေလအပူခ်ိန္(air temperature) သက္သက္သာ ျဖစ္ေပမယ့္ ေရေငြ႕ေတြပါေနတဲ့ေလထုအတြင္း မွာေတာ့ ေလအပူခ်ိန္ အျပင္ ေရေငြ႕အပူခ်ိန္ပါ ထပ္ေဆာင္းလိုက္တဲ့အတြက္ လူ႕ရဲ႕ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ လူ႕ကိုယ္ရဲ႕ ခံႏိႈ္င္ရည္ထက္ ေက်ာ္လြန္သြားေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒီအခါမွာ မႀကာခဏဆိုသလို Extreme danger level ကို ေရာက္သြားတတ္ပါတယ္။
ခက္တာက Air Temperature ကို Thermometer နဲ႕ အလြယ္တကူ တို္င္းတာ သိရွိနိႈင္ေပမယ့္ Feel Temperature ကေတာ့ Air Temperature နဲ႕ Relative Humidity (၂)ရပ္ေပါင္းျပီးမွ တြက္ခ်က္ယူမွ ရနိႈင္တဲ့ တန္ဘိုးျဖစ္တာေႀကာင့္ အလြယ္တကူ မသိႏိႈင္ႀကပါဘူး။ ဒါေႀကာင့္ မသိလိုက္ရဘဲ အသက္ ဆံုးရံႈးရတတ္တဲ့ အတြက္ အသ့တိတ္လူသတ္သမား(Silent Killer) လို႕ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အႏၱရာယ္ဟာ အခုလို မိုးႀကိဳးကာလ(အပူခ်ိ္န္ နဲ႕ ေရေငြ႕ပါဝင္မႈျမင့္မားေနတဲ့ ကာလ)မွာ မႀကာခဏျဖစ္ေပၚ တတ္တဲ့အတြက္ အသက္အႏၱရာယ္ကို အျမဲျခိမ္းေျခာက္ ေနေလ့ရွိပါတယ္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလအတြင္းရန္ကုန္(ကမၻာေအး)မွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ေတြကို တြက္ႀကည္႕တဲ့ အခါ ဧျပီလ(၁)ရက္မွ (၂၁)ရက္္ေန႕အတြင္း Extreme Danger (၁)ႀကိမ္ (၄-၄-၂၀၁၄) ေန႕ နဲ႕ Danger အဆင့္(၃)ႀကိမ္(ဧျပီလ ၁၅-၁၆-၂၀ ရက္) ျဖစ္ေပၚခဲ့တာ ကိုေတြ႕ရပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ အတြင္း ကလည္း ရန္ကုန္ျမိဳ႕မွာ ဧျပီလအတြင္းက အပူခ်ိန္ 38 °C စိုထိုင္းဆ ၆၀% ရွိခဲ့ရာ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 55 °C ရွိခဲ့ပါတယ္။ Extreme Danger Level ပါ။ ေမလ(၇)ရက္ေန႕မွာေတာ့ အျမင့္ဆံုးေန႕အပူခ်ိန္က 36 °C ဘဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စိုထိုင္းဆကေတာ့ ၉၂% အထိျမင့္တက္သြားခဲ့လို႕ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 62 °C အထိ ျမင့္တက္သြားခဲ့ပါတယ္။ Extreme Danger Level အျမင့္ဆံုးေလာက္အထိေရာက္သြား ခဲ့ပါတယ္။
သာမာန္လူေတြေတာင္ မခံႏိႈင္ေလာက္တဲ့ အပူခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ ရန္ကုန္မွာ အသက္ဆံုးရံႈး ခံရမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုျဖစ္လာရတဲ့ အဓိကအေႀကာင္းကေတာ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲရာမွ ေဖါက္ျပန္မႈေတြျဖစ္လာ ရလို႕ပါဘဲ။
ဆိုလိုတာက အရင္ မု္သံုေလေတြပံုမွန္ရွိေနတံုးက အခုလိုဘဲ မိုးႀကိဳကာလေရာက္လာရင္ ေရေငြ႕ ပါ တဲ့ ေလေတြ၀င္လာမယ္၊ ေအာက္ခံေျမျပင္ကအပူေပး လိုက္ေတာ့ ေလေတြဟာ အေငြ႕ေတြဆိုေတာ့ ပူရာမွ ပြ၊ ပြရာမွေပါ့ လာျပီး အထက္ကို တက္ႀကမယ္။ Convection ျဖစ္တယ္လို႕ေခၚပါတယ္။ ကမၻာ့ေျမ စပ္ေလထုလႊာ(Troposphere) အတြင္း အထက္ကိုတက္လာေတာ့ ေလေအးေတြဟာ အေအးဓါတ္ရမယ္။
ဒိေတာ့ အရည္ဖြဲ႕ျပီးတိမ္ေတြျဖစ္လာမယ္။ ေနာက္ မိုးရြာခ်ေတာ့တာပါဘဲ။ ဒါဟာ မိုးႀကိဳကာလမွာ ေတါ႕ရ တတ္တဲ့ မိုးေလ၀သသံစဥ္တစ္ခုပါဘဲ။ အခုေတာ့ ရာသီဥတုေဖါက္ျပနမႈေတြေႀကာင့္ ဒီသံစဥ္ဟာ မမွန္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ရွိမိုးႀကိဳကာလအတြင္းမွာ တိမ္ျဖစ္လာျပီး မိုးမရြာေတာတဲ့ ကိစၥ၀ေတြ မ်ားမ်ားလာ ပါတယ္။ ဒိေတာ့ လူေတြဟာ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ ေနပူႀကီးထဲမွာ ေရေငြ႕နဲ႕ေရခ်ိဳးေနရသလို ေနအပူ၊ ေလအ ပူေတြအျပင္ ေရေငြ႕အပူပါထပ္ေဆာင္းလိုက္ေတာ့ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ေတြဟာ လူ႕ကိုယ္က ခံႏိႈင္ရည္ ကို ေက်ာ္ကုန္ေတာ့တာပါဘဲ။ ဒါကို extreme danger ေရာက္တယ္ေခၚတာပါဘဲ။
ေစာေစာကေျပာခဲ့သလို ဒီအပူခ်ိန္က ေလထဲေရာက္လာတဲ့ ေရေငြ႕အခ်ိဳးအဆအေပၚမ်ာ အမ်ားႀကီးမူ တည္ ေနေလေတာ့ ေရေငြ႕ေတြမ်ားေလ၊ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္က ျမင့္ေလျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ရန္ကုန္မွာ က ေလထုအတြင္း ေရေငြ႕ပါ၀င္မႈက နည္းေနပါေသးတယ္။ လက္ရွိ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဧျပီလမွာ ရန္ကုန္ (ကမၻာေအး)ရဲ႕ ပ်မ္းမွ်အျမင့္ဆံုး အပူခ်ိန္ ဟာ 38.75 °C ေလာက္ရွိေနျပီး၊ စုိထိုင္းဆကေတာ့ 43% ရွိေနပါတယ္။ ေန႕အပူခ်ိန္က ဒီထက္ မတက္ဘူးဘဲထားဦး၊ စိုထိုင္းဆကေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ မုတ္သံု၀င္ ကာနီးေလ တိုးလာဦးမွာ ေသခ်ာပါတယ္။
ဒီေတာ့ လက္ရွိရွိေနတဲ့ ဧျပီလရဲ႕ပ်မ္းမွ်ေန႕အပူခ်ိန္ကို ထပ္မတိုးဘူးဘဲထား။ စိုထိုင္းဆကေတာ့ မိုးနီးေလ တိုးေလျဖစ္မွာပါဘဲ။ ဒီေတာ့ေရေငြ႕စိုထိုင္းဆကို တစ္စစနဲကတိုးလိုက္တဲ့အခါ စိုထိုင္းဆ ၆၀% ေရာက္ တာနဲက ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 57°C ရွိလာမွာျဖစ္ျပီး၊ Extreme Danger Level ကို စတင္ေရာက္၇ွိ လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ေန႕အပူခ်ိန္မတိုးေစကာမူ စိုထိုင္းဆ ရာခိုင္ႏႈန္းတိုးေလ ခံစား၇တဲ့ အပူခ်ိန္ဟာ တိုးေလျဖစ္လာမွာပါ။
မိုးႀကိဳကာလ ကမၻာေအးမွာ ဧျပီလရဲ႕ နံနက္(၉)နာရီခြဲ မွာ ပ်မ္းမွ် စိုထိုင္းဆ ၆၃% နဲ႕ ပ်မ္းမွ်ေန႕အပူခ်ိန္ 37.3°C ရွိေနလို႕ အဲဒီတန္ဘိုးနဲ႕တြက္တာေတာင္ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ ဟာ 55°C (130°F) ရွိတာေႀကာင့္ Extreme Danger Level ပါဘဲ။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ဧျပီလလယ္ကစျပီး ေမလကုန္အထိ ကာလဟာ ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြဟာ Extreme Danger Level ကို ေရာက္ေနတာခ်ည္႕ပါဘဲ။
အဲဒါျဖင့္ အရင္က လူေတြကို Heat stroke ျဖစ္တာ ဒီေလာက္မမ်ားလွပါဘူး။ အခုတေလာကမွ ဒီ case ေတြ သိသိသာသာ မ်ားလာတာက ဘာေႀကာင့္လည္း?
ဒါကေတာ့ ရာသီသတုဟာ အရင္လို သံစဥ္ မမွန္ေတာ့လိုဘာဘဲ။ ဘာျဖစ္သြားသလဲ ဆိုေတာ့ အရင္တံုးက တိမ္ေတြၤျဖစ္ျပီးရင္ မိုးက မွန္မွန္ရြာတယ္။ အပူခ်ိန္က ဒိေလာက္မျမင့္ဘူး။ အခုေနာက္ပိုင္း အထူးသျဖင့္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမ်ာ ေန႕အပူခ်ိန္ေတြ တိုးလာျပီး၊ တိမ္ေတြရွိေပမယ့္ မိုးကမရြာဘူး။ ဒီေတာ့ ေန႕ အပူခ်ိန္ေတြ တိုးလာတာကလည္း ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို တိုးလာေစတယ္။ တိမ္ေတြအံု႕ေနေတာ့ လည္း ေလထဲမွာေရေငြ႕ေတြမ်ားေနျပီး ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို တိုးေစတယ္။ မိုးမရြာေတာ့ အေအးဓါတ္က မရေတာ့ျပန္တာေႀကာင့္ တက္ေနတဲ့ အပူခ်ိန္ ေတြဟာ ျပန္မဆင္း ေတာ့ဘူး။ ဒီေတာ့ မိုးႀကိဳကာလဆိုရင္ အခုေနာက္ပိုင္း ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြဟာ လြန္ကဲအဆင့္ကို ေရာက္ေနတာ မ်ားလာပါတယ္။
အဲဒါေႀကာင့္ အသက္ဆံုးရံႈးနိႈ္င္တဲ့အထိ အႏၱရာယ္ေပးနိႈင္တဲ့ အပူဒဏ္ေႀကာင့္ ေမလ(၂၃)ရက္ေန႕ကို Heat: A Major Killer Heat Awareness Day လို႕ သတ္မွတ္ထားေႀကာင္းပါဗ်ာ။
ေဒါက္တာထြန္းလြင္
(ကိုယ္ရဲ႕အပူထိန္းစံနစ္အေႀကာင္းရွင္းျပေပးတဲ့ ငယ္သူငယ္ခ်င္း ေဒါက္တာ စိန္လွေအာင္ကို ေက်းဇူးတင္ပါ တယ္။)
Irrawaddy Blog
ပူျပင္းလြန္းတ့ဲေနေရာင္မွာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ပါဝင္မႈႏႈန္းလည္း လြန္ကဲလ်က္ရွိေနပါတယ္ (ဓာတ္ပံု – စိုင္းေဇာ္ / ဧရာဝတီ)
အသက္ဆံုးရံႈးနိႈ္င္တဲ့အထိ အႏၱရာယ္ေပးႏုိင္တဲ့ အပူဒဏ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ ဒီလုိျဖစ္လာတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ ဒီအေၾကာင္း ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေလ၀သ) က သူ႔ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ မိုးႀကိဳကာလရဲ႕ အသံတိတ္ လူသတ္ သမား ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေရးသားထားပါတယ္။
မဖတ္ရေသးသူမ်ားအတြက္ ကူးယူ ေဖာ္ျပပါတယ္။
Heat: Major Killer Heat Awareness Day: May 23, 2014 ေမလ(၂၃)ရက္ေန႕ဟာ အပူရွိန္ လူသတ္သမားရဲ႕အႏၱရာယ္သတိျပဳေရးေန႕ (A Major Killer Heat Awareness Day) ျဖစ္ပါတယ္။
အပူရွိန္ (Heat Stress) နဲ႕ အပူခ်ိန္ (Temperature) တို႕ဟာ မတူကြဲျပားတဲ့ ေလထုရဲ႕ အႏၱရာယ္ေဘး ဆိုင္ရာ သဘာ၀တရားေတြျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ မတ္လတစ္ရက္ေန႕မွစတင္ျပီး ဧျပီလ(၁၅)ရက္အထိ ကာလကို ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕ တဲ့ ေႏြရာသီ ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကာလရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ေန႕အပူခ်ိန္ေတြ တစ္ေန႕ထက္တစ္ေန႕ျမင့္တက္ လာတတ္ျခင္းဘဲျဖစ္ပါ တယ္။ အဲဒီလို အပူခ်ိန္ေတြျမင့္တက္ လာတဲ့အခါ လူရဲ႕ကိုယ္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို ျပင္ပ အပူခ်ိန္နဲ႕ လိုက္ျပီး ကိုက္ညွိေပးရပါတယ္။ ဒါကို ကိုယ္ရွိတဲ့ Thermoregulatory System ရဲ႕ Therlamus ထိန္းညွိေပးပါတယ္။
ပံုမွန္အေနနဲ႕ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို 35.8 °C – 37.8 °C (96.5°F - 100°F) ႀကားမွာ ထိန္းေပးထား ႏိႈင္ပါ တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီစံနစ္ကို အားကိုးျပီးေႏြေခါင္ေခါင္ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ ေနပူႀကီးထဲမွာ အကာအကြယ္မဲ႕ ေန လို႕ကေတာ့ စံနစ္တို္င္းမွာ ကန္႕သတ္ခ်က္ဆိုတာ ရွိေနတာေႀကာင့္ ကိုယ္မွာခံစားလာရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို Therlamus က လိုက္မညွိ ေပးႏိႈင္ေတာ့တဲ့အခါ အႏၱရာယ္ရွိလာရေတာ့ တာပါဘဲ။
ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ရဲ႕ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္(Feel Temperature)နဲက ပတ္သက္ျပီး က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြကေတာ့
Feel Temperature 27 °C – 32 °C (80°F - 90°F) Caution;
Feel Temperature 32 °C – 41 °C (90°F - 105°F) Extreme Caution;
Feel Temperature 41 °C – 54 °C (105°F - 130°F) Danger;
Feel Temperature over 54 °C (over 130°F) Extreme Danger.
Danger အဆင့္တြင္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ားအျဖစ္ heat cramps, heat exhaustion တို႕အျပင္ တစ္ခါတစ္ရန္ heat stroke လည္းျဖစ္တတ္ျပီး၊ Extreme Danger အဆင့္တြင္ေတာ့ Heat stroke အမ်ားဆံုး ခံစားရတတ္ေႀကာင္း သတိေပးေဖၚျပထားပါတယ္။ Heat Stroke ခံစားရတဲ့သူဟာ ခံနိႈင္ရည္ကို လိုက္ျပိး ေလျဖတ္ျခင္း နဲ႕ ဦးေဏွာက္ေသြးေႀကာျပတ္ျခင္း (အရပ္အေခၚ) စတာေတြျဖစ္ေပၚေစတတ္တဲ့ အတြက္ အသက္ဆံုးရံႈး တတ္ႀက ပါတယ္။
ဒါေႀကာင့္ဘဲ အပူရွိန္ကို Major Killer လို႕ ေခၚႀကျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ေႏြကာလျပီးတဲ့ ဧျပီလအလယ္ကစျပီး မုတ္သံု၀င္တဲ႕ေန႕အထိကာလဟာ မိုးႀကိဳကာလျဖစ္ပါတယ္။ မိုးႀကိဳကာလ ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ေႏြြ လက္က်န္အပူနဲ႕ မိုးဦးအႀကိဳေရေငြ႕တို႕ အေျမာက္အမ်ားျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ကာလျဖစ္တဲ့အတြက္ မိုးႀကိဳကာလအတြင္း ေလထုထဲမွာ ေရေငြ႕ အျမာက္အမ်ားပါ၀င္ေနတာကို ေန႕စဥ္ေတြ႕ေနရပါတယ္။ ဒီအခါ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕ တဲ့ေႏြြရာသီကာလမွာ လူ႕ကိုယ္က ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ ေလအပူခ်ိန္(air temperature) သက္သက္သာ ျဖစ္ေပမယ့္ ေရေငြ႕ေတြပါေနတဲ့ေလထုအတြင္း မွာေတာ့ ေလအပူခ်ိန္ အျပင္ ေရေငြ႕အပူခ်ိန္ပါ ထပ္ေဆာင္းလိုက္တဲ့အတြက္ လူ႕ရဲ႕ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ လူ႕ကိုယ္ရဲ႕ ခံႏိႈ္င္ရည္ထက္ ေက်ာ္လြန္သြားေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒီအခါမွာ မႀကာခဏဆိုသလို Extreme danger level ကို ေရာက္သြားတတ္ပါတယ္။
ခက္တာက Air Temperature ကို Thermometer နဲ႕ အလြယ္တကူ တို္င္းတာ သိရွိနိႈင္ေပမယ့္ Feel Temperature ကေတာ့ Air Temperature နဲ႕ Relative Humidity (၂)ရပ္ေပါင္းျပီးမွ တြက္ခ်က္ယူမွ ရနိႈင္တဲ့ တန္ဘိုးျဖစ္တာေႀကာင့္ အလြယ္တကူ မသိႏိႈင္ႀကပါဘူး။ ဒါေႀကာင့္ မသိလိုက္ရဘဲ အသက္ ဆံုးရံႈးရတတ္တဲ့ အတြက္ အသ့တိတ္လူသတ္သမား(Silent Killer) လို႕ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အႏၱရာယ္ဟာ အခုလို မိုးႀကိဳးကာလ(အပူခ်ိ္န္ နဲ႕ ေရေငြ႕ပါဝင္မႈျမင့္မားေနတဲ့ ကာလ)မွာ မႀကာခဏျဖစ္ေပၚ တတ္တဲ့အတြက္ အသက္အႏၱရာယ္ကို အျမဲျခိမ္းေျခာက္ ေနေလ့ရွိပါတယ္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလအတြင္းရန္ကုန္(ကမၻာေအး)မွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ေတြကို တြက္ႀကည္႕တဲ့ အခါ ဧျပီလ(၁)ရက္မွ (၂၁)ရက္္ေန႕အတြင္း Extreme Danger (၁)ႀကိမ္ (၄-၄-၂၀၁၄) ေန႕ နဲ႕ Danger အဆင့္(၃)ႀကိမ္(ဧျပီလ ၁၅-၁၆-၂၀ ရက္) ျဖစ္ေပၚခဲ့တာ ကိုေတြ႕ရပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ အတြင္း ကလည္း ရန္ကုန္ျမိဳ႕မွာ ဧျပီလအတြင္းက အပူခ်ိန္ 38 °C စိုထိုင္းဆ ၆၀% ရွိခဲ့ရာ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 55 °C ရွိခဲ့ပါတယ္။ Extreme Danger Level ပါ။ ေမလ(၇)ရက္ေန႕မွာေတာ့ အျမင့္ဆံုးေန႕အပူခ်ိန္က 36 °C ဘဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စိုထိုင္းဆကေတာ့ ၉၂% အထိျမင့္တက္သြားခဲ့လို႕ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 62 °C အထိ ျမင့္တက္သြားခဲ့ပါတယ္။ Extreme Danger Level အျမင့္ဆံုးေလာက္အထိေရာက္သြား ခဲ့ပါတယ္။
သာမာန္လူေတြေတာင္ မခံႏိႈင္ေလာက္တဲ့ အပူခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ ရန္ကုန္မွာ အသက္ဆံုးရံႈး ခံရမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုျဖစ္လာရတဲ့ အဓိကအေႀကာင္းကေတာ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲရာမွ ေဖါက္ျပန္မႈေတြျဖစ္လာ ရလို႕ပါဘဲ။
ဆိုလိုတာက အရင္ မု္သံုေလေတြပံုမွန္ရွိေနတံုးက အခုလိုဘဲ မိုးႀကိဳကာလေရာက္လာရင္ ေရေငြ႕ ပါ တဲ့ ေလေတြ၀င္လာမယ္၊ ေအာက္ခံေျမျပင္ကအပူေပး လိုက္ေတာ့ ေလေတြဟာ အေငြ႕ေတြဆိုေတာ့ ပူရာမွ ပြ၊ ပြရာမွေပါ့ လာျပီး အထက္ကို တက္ႀကမယ္။ Convection ျဖစ္တယ္လို႕ေခၚပါတယ္။ ကမၻာ့ေျမ စပ္ေလထုလႊာ(Troposphere) အတြင္း အထက္ကိုတက္လာေတာ့ ေလေအးေတြဟာ အေအးဓါတ္ရမယ္။
ဒိေတာ့ အရည္ဖြဲ႕ျပီးတိမ္ေတြျဖစ္လာမယ္။ ေနာက္ မိုးရြာခ်ေတာ့တာပါဘဲ။ ဒါဟာ မိုးႀကိဳကာလမွာ ေတါ႕ရ တတ္တဲ့ မိုးေလ၀သသံစဥ္တစ္ခုပါဘဲ။ အခုေတာ့ ရာသီဥတုေဖါက္ျပနမႈေတြေႀကာင့္ ဒီသံစဥ္ဟာ မမွန္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ရွိမိုးႀကိဳကာလအတြင္းမွာ တိမ္ျဖစ္လာျပီး မိုးမရြာေတာတဲ့ ကိစၥ၀ေတြ မ်ားမ်ားလာ ပါတယ္။ ဒိေတာ့ လူေတြဟာ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ ေနပူႀကီးထဲမွာ ေရေငြ႕နဲ႕ေရခ်ိဳးေနရသလို ေနအပူ၊ ေလအ ပူေတြအျပင္ ေရေငြ႕အပူပါထပ္ေဆာင္းလိုက္ေတာ့ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ေတြဟာ လူ႕ကိုယ္က ခံႏိႈင္ရည္ ကို ေက်ာ္ကုန္ေတာ့တာပါဘဲ။ ဒါကို extreme danger ေရာက္တယ္ေခၚတာပါဘဲ။
ေစာေစာကေျပာခဲ့သလို ဒီအပူခ်ိန္က ေလထဲေရာက္လာတဲ့ ေရေငြ႕အခ်ိဳးအဆအေပၚမ်ာ အမ်ားႀကီးမူ တည္ ေနေလေတာ့ ေရေငြ႕ေတြမ်ားေလ၊ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္က ျမင့္ေလျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ရန္ကုန္မွာ က ေလထုအတြင္း ေရေငြ႕ပါ၀င္မႈက နည္းေနပါေသးတယ္။ လက္ရွိ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဧျပီလမွာ ရန္ကုန္ (ကမၻာေအး)ရဲ႕ ပ်မ္းမွ်အျမင့္ဆံုး အပူခ်ိန္ ဟာ 38.75 °C ေလာက္ရွိေနျပီး၊ စုိထိုင္းဆကေတာ့ 43% ရွိေနပါတယ္။ ေန႕အပူခ်ိန္က ဒီထက္ မတက္ဘူးဘဲထားဦး၊ စိုထိုင္းဆကေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ မုတ္သံု၀င္ ကာနီးေလ တိုးလာဦးမွာ ေသခ်ာပါတယ္။
ဒီေတာ့ လက္ရွိရွိေနတဲ့ ဧျပီလရဲ႕ပ်မ္းမွ်ေန႕အပူခ်ိန္ကို ထပ္မတိုးဘူးဘဲထား။ စိုထိုင္းဆကေတာ့ မိုးနီးေလ တိုးေလျဖစ္မွာပါဘဲ။ ဒီေတာ့ေရေငြ႕စိုထိုင္းဆကို တစ္စစနဲကတိုးလိုက္တဲ့အခါ စိုထိုင္းဆ ၆၀% ေရာက္ တာနဲက ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ဟာ 57°C ရွိလာမွာျဖစ္ျပီး၊ Extreme Danger Level ကို စတင္ေရာက္၇ွိ လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ေန႕အပူခ်ိန္မတိုးေစကာမူ စိုထိုင္းဆ ရာခိုင္ႏႈန္းတိုးေလ ခံစား၇တဲ့ အပူခ်ိန္ဟာ တိုးေလျဖစ္လာမွာပါ။
မိုးႀကိဳကာလ ကမၻာေအးမွာ ဧျပီလရဲ႕ နံနက္(၉)နာရီခြဲ မွာ ပ်မ္းမွ် စိုထိုင္းဆ ၆၃% နဲ႕ ပ်မ္းမွ်ေန႕အပူခ်ိန္ 37.3°C ရွိေနလို႕ အဲဒီတန္ဘိုးနဲ႕တြက္တာေတာင္ ခံစားရတဲ့အပူခ်ိန္ ဟာ 55°C (130°F) ရွိတာေႀကာင့္ Extreme Danger Level ပါဘဲ။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ဧျပီလလယ္ကစျပီး ေမလကုန္အထိ ကာလဟာ ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြဟာ Extreme Danger Level ကို ေရာက္ေနတာခ်ည္႕ပါဘဲ။
အဲဒါျဖင့္ အရင္က လူေတြကို Heat stroke ျဖစ္တာ ဒီေလာက္မမ်ားလွပါဘူး။ အခုတေလာကမွ ဒီ case ေတြ သိသိသာသာ မ်ားလာတာက ဘာေႀကာင့္လည္း?
ဒါကေတာ့ ရာသီသတုဟာ အရင္လို သံစဥ္ မမွန္ေတာ့လိုဘာဘဲ။ ဘာျဖစ္သြားသလဲ ဆိုေတာ့ အရင္တံုးက တိမ္ေတြၤျဖစ္ျပီးရင္ မိုးက မွန္မွန္ရြာတယ္။ အပူခ်ိန္က ဒိေလာက္မျမင့္ဘူး။ အခုေနာက္ပိုင္း အထူးသျဖင့္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမ်ာ ေန႕အပူခ်ိန္ေတြ တိုးလာျပီး၊ တိမ္ေတြရွိေပမယ့္ မိုးကမရြာဘူး။ ဒီေတာ့ ေန႕ အပူခ်ိန္ေတြ တိုးလာတာကလည္း ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို တိုးလာေစတယ္။ တိမ္ေတြအံု႕ေနေတာ့ လည္း ေလထဲမွာေရေငြ႕ေတြမ်ားေနျပီး ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ကို တိုးေစတယ္။ မိုးမရြာေတာ့ အေအးဓါတ္က မရေတာ့ျပန္တာေႀကာင့္ တက္ေနတဲ့ အပူခ်ိန္ ေတြဟာ ျပန္မဆင္း ေတာ့ဘူး။ ဒီေတာ့ မိုးႀကိဳကာလဆိုရင္ အခုေနာက္ပိုင္း ခံစားရတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြဟာ လြန္ကဲအဆင့္ကို ေရာက္ေနတာ မ်ားလာပါတယ္။
အဲဒါေႀကာင့္ အသက္ဆံုးရံႈးနိႈ္င္တဲ့အထိ အႏၱရာယ္ေပးနိႈင္တဲ့ အပူဒဏ္ေႀကာင့္ ေမလ(၂၃)ရက္ေန႕ကို Heat: A Major Killer Heat Awareness Day လို႕ သတ္မွတ္ထားေႀကာင္းပါဗ်ာ။
ေဒါက္တာထြန္းလြင္
(ကိုယ္ရဲ႕အပူထိန္းစံနစ္အေႀကာင္းရွင္းျပေပးတဲ့ ငယ္သူငယ္ခ်င္း ေဒါက္တာ စိန္လွေအာင္ကို ေက်းဇူးတင္ပါ တယ္။)
Irrawaddy Blog