ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ဘယ္လိုပ်ဳိးေထာင္မလဲ
ကိုထိုက္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ဟူသည္ အျခားသူ၏ ခံစားခ်က္ကို နားလည္ေအာင္ မိမိဘက္က ႀကိဳးစားျခင္း ျဖစ္သည္။ နားလည္ၿပီးခါမွ ထိုသူ၏ ခံစားခ်က္ႏွင့္ လုပ္ရပ္ကို မိမိဘက္က မည္သို႔ေသာ ခံစားခ်က္မ်ဳိး လုပ္ရပ္မ်ဳိးျဖင့္ တံု႔ျပန္မည္ကို ခ်ိန္ဆျခင္း ျဖစ္သည္။ ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ဟူသည္ ေမြးက တည္းက အတိုင္းအတာ သတ္မွတ္ၿပီး ပါလာေသာ စိတ္ မ်ဳိးမဟုတ္။ ေလ႔က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ေပးလို႔ရ ေသာ စိတ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ သူမ်ားေနရာ ၀င္ၾကည့္တတ္ ေအာင္ ေလ့က်င့္ပ်ဳိးေထာင္ႏုိင္မည့္ အေလ့အက်င့္ ၅ မ်ဳိးကို အႀကံျပဳတင္ျပ ပါမည္။
အေလ့အက်င့္ ၁
ဦးေႏွာက္အတြင္း ကိုယ္ခ်င္းစာ တံခါးခ်ပ္ ဖြင့္လွစ္ထားပါ။
သိပၸံပညာ တိုးတက္မႈေၾကာင့္ လူသား ဦးေႏွာက္ အလုပ္လုပ္ပံုကို သိပၸံပညာရွင္မ်ား ထဲထဲ၀င္၀င္ ပိုသိရွိ လာၾကၿပီ။ ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ျဖစ္ေပၚျခင္းဆိုင္ရာ ဦးေႏွာက္ အလုပ္ လုပ္ပံုႏွင့္ လူသား သဘာ၀ ကိုလည္း သိပၸံ ပညာရွင္မ်ား နားလည္သထက္ နားလည္လာၾကၿပီ။ လူသားမ်ား သည္ အတၱႀကီး၍ ကိုယ့္အတြက္ ကိုယ္သာ အာ႐ံု ထားၾကသည္ ဟူေသာ အျမင္ေဟာင္းကိုလည္း ယေန႔ လူမႈသိပၸံ အသိုင္းအ၀ိုင္းက လက္မခံေတာ့။ လူသားဟူသည္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ရွိသူ၊ လူမႈ အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ တတ္သူ၊ အျပန္အလွန္ အကူအညီ ေပးတတ္သူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ယေန႔ လူမႈသိပၸံ အသိုင္းအ၀ိုင္း က ဆိုသည္။ လူသား ၉၈ ရာခိုင္ႏႈန္းတြင္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ကို ျဖစ္ေစေသာ ဦးေႏွာက္အပိုင္းမ်ား ပံုမွန္ အလုပ္ လုပ္ေန ၾကေၾကာင္း ၿပီးခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း အာ႐ံုေၾကာသိပ္ၸံပညာရွင္ မ်ားက သုေတသနမ်ားျဖင့္ အခိုင္အမာ အတည္ျပဳ ထားသည္။ လူသား ဦးေႏွာက္ အတြင္း ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ကို ျဖစ္ေစေသာ အပိုင္းမ်ား က်ိန္းေသရွိေၾကာင္း သက္ေသျပ ခဲ့ၾကၿပီး ထိုအပိုင္းမ်ား ထိခိုက္ပါက အျခားသူမ်ား၏ ခံစားခ်က္ကို နားလည္ႏုိင္စြမ္းလည္း သိသိသာသာ ေလ်ာ့က်သြားေၾကာင္း သက္ေသျပႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ လူသားဟူသည္ ဆိုရွယ္သတၱ၀ါျဖစ္ၿပီး သဘာ၀အားျဖင့္ကိုက တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ကူညီ႐ိုင္းပင္းရျခင္းကို ပိုႏွစ္သက္ေသာ သတၱ၀ါ ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ဆင့္ကဲဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ျဖစ္စဥ္ဆိုင္ရာ ဇီ၀ေဗဒ ပညာရွင္မ်ားက ဆိုသည္။
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ နည္းေနေသးသူ မ်ားအေနျဖင့္လည္း ေလ့က်င္္႔ယူႏုိင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား ရွိသည္။ အစျပဳဖို႔ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းတစ္ရပ္ကား မိမိကိုယ္တိုင္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခားသူမ်ားကေသာ္ လည္းေကာင္း ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ရွိသည့္ အျပဳအမူ တစ္ခုခု လုပ္လိုက္ သည္ကို ႀကံဳရတိုင္း စိတ္ထဲမွာ အမိအရ မွတ္သားလိုက္ျခင္း နည္းျဖစ္သည္။ ႐ံုးမွာ သူေဌး ျဖစ္သူက ၀န္ထမ္း တစ္ဦး၏ ေနရာက ၀င္ၾကည့္ေပးကာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ေပးလိုက္ျခင္းမ်ဳိးကို ျမင္ရခ်ိန္ တြင္လည္းေကာင္း၊ အိမ္မွာ ကေလးေတြ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ စာနာ စိတ္ျဖင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ သည္ကို ျမင္ရလွ်င္ေသာ္ လည္းေကာင္း ထိုအျပဳအမူမ်ားကို စိတ္ထဲမွာ စြဲေနေအာင္ မွတ္လိုက္ျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ျမင္ေအာင္ၾကည့္စြဲ ေအာင္ မွတ္ ျခင္းျဖင့္ မိမိသည္ ကိုယ္ခ်င္းစာ အျပဳအမူမ်ားကို ျမင္တတ္ သတိထားမိတတ္လာေသာ စံုေထာက္ ေကာင္းတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာမည္။ ရလဒ္ အျဖစ္ မိမိ၏ စိတ္သည္လည္း ကိစၥတစ္ခုႀကံဳ လွ်င္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ျဖင့္ ပိုၿပီး ဆံုးျဖတ္ လုပ္ ကိုင္ျဖစ္လာမည္။
အေလ႔အက်င့္ ၂
နားေထာင္တတ္သူ ျဖစ္ပါေစ။
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ရွိသူမ်ားသည္ အ ျခားသူမ်ားေနရာမွာ ၀င္ခံစားေပးႏုိင္စြမ္း ႀကီးမားသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသူမ်ား ေနရာ ထားၾကည့္ကာ စိတ္ကူးၾကည့္ တတ္သူမ်ားလည္း ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ သူမ်ား ေန ရာ ၀င္ခံစားၾကည့္ႏုိင္စြမ္း ျမင့္မားလိုလွ်င္ တစ္ဖက္သား ခံစားခ်က္ ကို နားေထာင္ေပး တတ္ေအာင္ ဦးစြာ ေလ့က်င့္ရမည္။ စာနာ စိတ္ျဖင့္ နားေထာင္က်င့္ ရွိလာသည့္အခါ တစ္ဖက္ သား ေျပာစကားထဲမွ ခံစားခ်က္မ်ား ကို ျမင္ေအာင္ ၾကည့္တတ္လာ ခံစားတတ္ လာသည္။ ကင္ဆာေၾကာင့္ စိတ္ပ်က္ေန ေသာ သူငယ္ခ်င္းတစ္ဦး၊ ကိုယ္အလုပ္ျပန္ ေနာက္က်လို႔ မေက်နပ္ျဖစ္ ေနေသာ အိမ္ ေထာင္ဖက္ စသူတို႔၏ ရင္ဖြင့္စကားမ်ားကို စာနာစိတ္ျဖင့္ နားေထာင္ျခင္းျဖင့္ ထိုသူမ်ား ဘာအတြက္ အားငယ္ေန၊ ေဒါသထြက္ေန သည္ ကို ခံစားမိလာမည္။ မည္သို႔ အေကာင္း ဆံုး တံု႔ျပန္သင့္သည္ကို ေရြးခ်ယ္တတ္လာ မည္။
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္သည္ ဆက္ဆံေရးတိုင္း မွာ ေကာင္းမြန္ ေခ်ာေမြ႕ေအာင္ ကူေပး ႏိုင္သည္ကို အားလံုး သိၾကသည္။ အိမ္ေထာင္ဖက္ နဲ႔ ျငင္းခုန္ စကားမ်ား ေဒါသထြက္ခဲ့ရ တာမ်ား ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ သူဘာလို႔ ငါ့ ခံစားခ်က္ နားမလည္တာလဲဆိုၿပီး ကိုယ့္ ခံစားခ်က္ကို အိမ္ေထာင္ဖက္က နားလည္ ေအာင္ ႀကိဳးစားတာ မ်ဳိးကို ေတာင့္တမိသည္ မဟုတ္လား။ တစ္ဖက္ ကလည္း ထိုသို႔သာ ေတာင့္တမည္ကို နားလည္သင့္ သည္။ သို႔ ျဖစ္ရာ ကိုယ္ကစ၍ သူ႔ေနရာ၀င္ကာ သူ႔ခံစား ခ်က္ကို နားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းသည္ ဆက္ဆံေရး အဆင္ေျပေအာင္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းျဖစ္ သည္။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ထိုသို႔ အိမ္ေထာင္ ဖက္ႏွင့္ စကားမ်ားမိလွ်င္ သူရင္ဖြင့္တာ နား ေထာင္ေပးဖို႔ မေမ့ပါႏွင့္။ သူရင္ဖြင့္သမွ် အေႏွာင့္အယွက္မျပဳဘဲ နားေထာင္ျခင္းျဖင့္ သူ႔ခံစားခ်က္ကိုပါ ကိုယ္နားလည္လာမည္။ သူ႔ ခံစားခ်က္ႏွင့္ လိုအင္ကို ပြင့္ပြင့္ လင္းလင္း ေျပာျပႏိုင္ေၾကာင္းလည္း လမ္းဖြင့္ေပးပါ။ ထိုသို႔ မိမိဘက္က နားလည္မႈတံခါး ဖြင့္ ေပးျခင္းျဖင့္ တစ္ဖက္သားသည္လည္း တန္ျပန္ ျပဳမူလာကာ ႀကီးမားလာမည့္ ရန္ပြဲ တစ္ခုကို ေလွ်ာ့ခ်လိုက္ ႏုိင္မည္။ လူသား မ်ား၏ အႀကီးဆံုး လိုအင္မ်ားထဲတြင္ အျခား သူတစ္ဦးက ကိုယ္ရင္ဖြင့္တာ စိတ္ရွည္စြာ နားေထာင္ေပးမ်ဳိး၊ နားလည္လက္ခံေပး တာမ်ဳိးကို ေတာင့္တသည့္ လိုအင္လည္း ပါ ၀င္သည္။
အေလ့အက်င့္ ၃
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ စမ္းသပ္သည့္ နယ္ေျမ သစ္မ်ားမွာ ၀င္ႏႊဲပါ။
ေတာင္တက္ျခင္း၊ ေရလႊာေလွ်ာစီးျခင္း မ်ားသည္ ခက္ခဲၿပီး စိန္ေခၚမႈႀကီးေသာ အား ကစားမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ထို႔ထက္ ပိုခက္သည္ ကား ကုိယ္ခ်င္းစာစိတ္ကို စမ္းသပ္သည့္ နယ္ေျမသစ္မ်ားမွာ ၀င္ႏႊဲရျခင္းျဖစ္သည္။ သူမ်ားေနရာ ၀င္ေလွ်ာက္ၾကည့္ၿပီးမွ ထိုသူကို ေ၀ဖန္ပါဟူေသာ စကားပံု လည္း ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ အျခား သူမ်ားေနရာ ၀င္ေနၾကည့္ ခံစားၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္တိုင္သိကာ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ရင့္သန္လာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းၾက ရမည္။ စာေရးဆရာ ေဂ်ာ့အို၀ဲသည္ စံျပတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အို၀ဲသည္ ၁၉၂၀ ကာလမ်ားတြင္ ထိုစဥ္က ဗမာျပည္၌ ၿဗိတိသွ်အရာရွိအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ၿပီးေနာက္ ၿဗိတိန္ ျပန္ေရာက္ခ်ိန္ တြင္ ေအာက္ေျခ လူတန္းစားမ်ား ၏ ဘ၀မ်ားအေၾကာင္း သိေအာင္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ အ၀တ္စုတ္ ဖိနပ္စုတ္ ကို စီးသည္။ လန္ဒန္ အေရွ႕ပိုင္း လမ္းမမ်ားေပၚမွာ သူဖုန္းစားမ်ား၊ အိမ္ေျခ ရာမဲ့မ်ားနဲ႔ အတူ ေနသည္။ ထိုသူမ်ား အတိုင္း ဘ၀ကို ႐ုန္းကန္ၾကည့္ သည္။ ထိုအေတြ႕ အႀကံဳမ်ားကို အို၀ဲ၏ Down and Out in Paris and London စာအုပ္တြင္ ထည့္္သြင္းေရးသားခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ေနၾကည့္ ၿပီးေနာက္တြင္ ေအာက္ေျခ လူတန္းစားမ်ားဆိုင္ရာ သူ႔အျမင္၊ သူ႔အေတြး၊ သူ႔ယံုၾကည္ခ်က္မ်ား အေျပာင္းလဲႀကီး ေျပာင္း လဲသြားပံုကို အို၀ဲက ထိုစာအုပ္တြင္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။ အိမ္ေျခရာမဲ့တိုင္း ေသာက္စားမူးယစ္ေနေသာ လူဆိုးမ်ား မဟုတ္သည္ကို သူနားလည္ခဲ့ပံု၊ အျမင္သစ္ မ်ား ေပၚလာပံု၊ လူတန္းစား မညီမွ်မႈမ်ားေၾကာင့္ ေအာက္ေျခ ဘ၀က မတက္ႏုိင္ၾကပံု မ်ားကို နားလည္လာပံုမ်ားကို အို၀ဲက ေရး သားခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ အတြက္ လက္ေတြ႕ကြင္းဆင္းၾကည့္ ခဲ့မႈက အို၀ဲ၏ ဘ၀အျမင္ကိုပါ တည့္မတ္ေပးႏုိင္ခဲ့သည္။ စာဖတ္သူ လည္း မိမိ ေန႔စဥ္ ဘ၀တြင္ ထိုသို႔ လက္ေတြ႕ စမ္းသပ္မႈမ်ား လုပ္ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ တစ္ဖက္သားကို နားလည္ လက္ခံေပးႏိုင္စြမ္း ႀကီးမားလာမည္။
အေလ့အက်င့္ ၄
သူစိမ္းမ်ားႏွင့္ စကားစျမည္ ေျပာျခင္း သည္ နည္းေကာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ႀကီးမားသူမ်ားသည္ သူစိမ္းမ်ားကို စိတ္၀င္စားတတ္သူမ်ားျဖစ္ သည္။ ကားေပၚမွာ ရထားေပၚမွာ ေဘးခ်င္းကပ္ ထိုင္မိသူမ်ားကို ကိုယ္ကအရင္ ႏႈတ္ ခြန္းဆက္ဖို႔ ၀န္မေလးသူမ်ား ျဖစ္သည္။ လူမ်ားစုႀကီးကား သူစိမ္း တစ္ေယာက္ကို စကားစရမွာ လြန္စြာ၀န္ေလး တတ္ၾကသည္။ တစ္ဖက္သားကို ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ႀကီးမား သူမ်ား၏ အရည္အခ်င္းမ်ားထဲတြင္ သူစိမ္း မ်ားကို ေဖာ္ေရြစြာ စကားစတင္ေျပာဆို မိတ္ဖြဲ႕ ၿပီး အကူအညီ ေပးတတ္ျခင္းသည္လည္း တစ္ခုအပါအ၀င္ ျဖစ္သည္။ ကိုယ့္ဖက္ပို၍ တစ္ဖက္သား ကို စိတ္၀င္စားသူမ်ားလည္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၎ တို႔ စိတ္၀င္စားျခင္း သည္ တစ္ဖက္သားကို စံုစမ္း စစ္ေဆးသူ တစ္ေယာက္၏ စိတ္၀င္စားျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ကိုယ္ခ်င္းစာ ကူညီတတ္သူမ်ဳိး၏ စိတ္၀င္ စားျခင္း မ်ဳိးသာ ျဖစ္သည္။ သူစိမ္းမ်ားႏွင့္ စကားေျပာျခင္းျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ ကိုယ္ပိုင္ကမာၻေလးလည္း ပိုက်ယ္ လာ သည္။ အျခား လူမႈဘ၀မ်ား၊ ဓေလ႔ ထံုးစံ မ်ား၊ ကမာၻ ့အျမင္မ်ားကို ပိုထိေတြ႕လာရသျဖင့္ အျခားသူမ်ားေန ရာမွာ ၀င္ၾကည့္တတ္ သည့္ စိတ္လည္း ပိုႀကီးမား လာသည္။ သူစိမ္း မ်ားႏွင့္ စကား စျမည္ ေျပာျခင္းျဖင့္ လူတစ္ေယာက္ျမင္လွ်င္ အသြင္အျပင္ ေလာက္ ဟန္ပန္ေလာက္ ေလသံေလာက္ၾကည့္ၿပီး တန္ဖိုး သတ္ မွတ္တတ္သည့္ အက်င့္မွလည္း လြတ္ ကင္းကာ လူတစ္ေယာက္ကို အေၾကာင္းသိၿပီးမွ တန္ဖိုးျဖတ္တတ္ သည့္ အက်င့္ပါ ရရွိ ကာ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ႀကီးမားသူ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရမည္ျဖစ္သည္။ သူစိမ္းမ်ားႏွင့္ စကားစျမည္ ေျပာဆိုျခင္းတြင္ ရာသီဥတု အေၾကာင္းေလာက္သာမက သူစိမ္းျဖစ္သူ၏ မိသားစုဘ၀မွအစ တန္ဖိုးထားရသည့္ ကိစၥ မ်ားကိုပါ ေျပာဆိုျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းလွ်င္ ေလာက လူသားမ်ား၏ ခံစားခ်က္မ်ားကို ပိုနားလည္ကာ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္လည္း ပို ႀကီးမားလာမည္ျဖစ္သည္။
အေလ့အက်င့္ ၅
ထိုင္ေနရင္း ခရီးသြားပါ။
ေခါင္းစဥ္က ဆန္းသလို ျဖစ္ေနသည္။ ဆိုလိုသည္ကား ခံုမွာထိုင္ရင္း စာဖတ္၊ ႐ုပ္ရွင္ ၾကည့္ကာ အျခားသူ မ်ားအေၾကာင္း ပိုသိ ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းဖို႔ ျဖစ္သည္။ စာအုပ္မ်ား သည္ ေလာကလူသားမ်ားအေၾကာင္း အတြင္း က်က် ျမင္ႏုိင္သည့္ ျပတင္းေပါက္မ်ား ျဖစ္သည္။ စာအုပ္ေကာင္း မ်ား သည္ လူ႔စ႐ိုက္ သဘာ၀ကို အနက္႐ိႈင္းဆံုး ေဖာ္ျပႏုိင္ေသာ ျပတင္းေပါက္မ်ားဟုဆိုလွ်င္ မမွား။ ႐ုပ္ရွင္ မ်ားသည္လည္း ထိုနည္း လည္းေကာင္း ျဖစ္ သည္။ ေလာက သဘာ၀၊ လူ႔သဘာ၀အမ်ဳိး မ်ဳိးကို လႈပ္ရွားေနေသာ ႐ုပ္ပံုမ်ားျဖင့္ ျမင္ ရျခင္းသည္ စိတ္ႏွလံုကိုပါ အထူးႏိႈးဆြသည္။ တစ္ဖက္သားကို ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ျဖစ္ေစ ေသာ အေၾကာင္း အရာမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ၾကည့္ ႐ႈျခင္းသည္ ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ႀကီးမားသူ တစ္ေယာက္ျဖစ္ေရးအတြက္ ခံုမွာ ထိုင္ရင္း ေလ႔လာေရး ခရီးသြားသည့္သေဘာျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါလား။
Ref: 5 Ways to teach yourself empathy by Roman Krznaric
The Messenger
-------------------------------------------------
ကိုမ်ဳိး (lwanmapyay.blogspot.com)