Nobel Prize အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း
2013 ခုႏွစ္ အတြက္ ႏိုဗယ္လ္ဆုေတြ ေၾကၿငာေန တဲ့အခ်ိန္မွာ ႏိုဗယ္လ္ဆု အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း ေဖာ္ၿပ ေပးလိုက္ ပါတယ္။ လူတိုင္းသိတဲ့ Alfred Nobel မွစတင္ လာခဲ့တဲ့ ႏုိဗယ္လ္ဆုပာာ ဘယ္လို သမိုင္းေၾကာင္းေတြ ရွိခဲ့လဲ။
ႏိုဗယ္လ္ဆုဟာ ကမၲာနဲ႔ အဝွမ္း ျငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ သိပၸံ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီးသီးမွာ ထူးျခား ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ ရွာေဖြေတြ႔ရွိမႈ ေတြ၊ တီထြင္ ဖန္တီးမႈ ေတြနဲ႔ စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ေတြကို အသိအမွတ္ ျပဳျပီး ဆြီဒင္နဲ႔ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံရွိ သက္ဆိုင္ရာ ေကာ္မတီ ေတြ က ႏွစ္စဥ္ ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ ႏိုင္ငံ တကာ မ်က္ႏွာစာမွာ ဂုဏ္အရွိဆုံး ဆုေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႐ူပ ေဗဒဆု၊ ဓာတု ေဗဒဆု၊ ဇီဝကမၼ ေဗဒႏွင့္ ေဆးပ ညာဆု၊ စာေပဆုနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုေတြကို ၁၉၀၁ ခုႏွစ္ ကတည္းက အပ္ႏွင္း ခဲ့တာ ျဖစ္ျပီး စီးပြား ဆိုင္ရာဆု ကိုေတာ့ ဆြိဒစ္႐ွ္ ဗဟို ဘဏ္ (Sveriges Riksbank) ႏွစ္ သုံးရာျပည့္ အထိမ္းအမွတ္ အျဖစ္ ရံပံုေငြ မတည္ကာ Alfred Nobel ကို အမွတ္ရ တဲ့အေနနဲ႔ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္မွာ ထည့္သြင္း အပ္ႏွင္း ခဲ့တာပါ။ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂ အထိ ဆုေပါင္း ၅၅၅ ခုကို လူပုဂၢိဳလ္နဲ႔ အဖြဲ႔ အစည္းေပါင္း ၈၆၃ ခုကို အပ္ႏွင္း ခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆြီဒင္ဟာ ကမ႓ာ စစ္ပြဲ ေတြမွာ ၾကားေန ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေပမယ့္ ပထမ ကမ႓ာစစ္ အတြင္း (၁၉၁၄ - ၁၉၁၈) နဲ႔ ဒုတိယ ကမ႓ာစစ္ အတြင္း (၁၉၃၉ - ၁၉၄၅) ေတြမွာ ေဒသတြင္း ႏိုင္ငံေရး မတည္ ျငိမ္မႈ ေတြေၾကာင့္ ႏိုဗယ္လ္ ဆုေပးပြဲေတြ မက်င္းပ ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။
ဒိုင္းနမိုက္ အပါအဝင္ ေပါက္ကြဲ ေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို တီထြင္ခဲ့တဲ့ ဆြီဒင္ ႏိုင္ငံသား Alfred Nobel ဟာေနမဝင္ စက္မႈ အင္ပါယာၾကီးကို ပိုင္ဆိုင္ထား သူတစ္ဦး ျဖစ္႐ံုမက စာေပ၊ ကဗ်ာ စတာ ေတြကို ဝါသနာ ထံုသူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဇီဝကမၼ ေဗဒနဲ႔ ေဆးသုေတသန ေတြ ကိုလည္း တစိုက္ မတ္မတ္ အားေပး ခ်ီးေျမႇာက္ ခဲ့ပါ ေသးတယ္။ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္ရဲ႕ ေန႔တစ္ ေန႔မွာ သူ႔အစ္ကို Ludvig Nobel ရဲ႕ နာေရးေၾကာ္ ၿငာမွာ "ေသမင္းကုန္သည္၏ စ်ာပန" ဆိုတဲ့ စာသားကို ေတြ႔ရွိျပီး သူေသ သြားရင္လည္း လူေတြက သူ႕ကို ဒီလိုပဲ ျမင္ၾကေတာ့ မွာပဲလို႔ ေတြး ေၾကာက္သြား ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Alfred Nobel ဟာ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္မွာ ေနာက္ဆုံး ေသတမ္းစာကို ျပင္ဆင္ ေရးသား ခဲ့ျပီး သူခ်န္ခဲ့တဲ့ အေမြ ေတြကို ေဖာ္ျပပါ ဆုေတြ အျဖစ္ ႏွစ္စဥ္ ခြဲေဝ ေပးဖို႔ ၿပ႒ာန္း ေဖာ္ျပထား ရာကေန သူ႔ကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့ အေနနဲ႔ ႏုိဗယ္လ္ဆု ရယ္လို႔ ေပၚေပါက္ လာရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Alfred Nobel ဟာ အသက္ ၆၃ ႏွစ္ အရြယ္မွာ ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာေပါက္ ေလျဖတ္ေရာဂါနဲ႔ အီတလီ ႏိုင္ငံ San Remo ရွိ သူ႔အိမ္ေဂ ဟာၾကီးမွာပဲ ဆုံးပါး သြားခဲ့ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ရံပံုေငြကို ႏိုဗယ္လ္ ေဖာင္ေဒးရွင္းမွ စီမံ ခန္႔ခြဲျပီး ေတာ္ဝင္ ဆြိဒစ္႐ွ္ သိပၸံ အကယ္ဒမီ (Royal Swedish Academy of Sciences) က ႐ူပေဗဒ၊ ဓာတုေဗဒနဲ႕ စီးပြားေရး ဆိုင္ရာ ဆုေတြကို ႏွစ္စဥ္ ေရြးခ်ယ္ ပါတယ္။ Karolinska Institutet ကေတာ့ ဇီဝကမၼေဗဒနဲ႕ ေဆးပညာ ဆုကို ေရြးခ်ယ္ျပီး The Swedish Academy ကေတာ့ စာေပ ဆုကို တာဝန္ယူ ရပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ ေနာ္ေဝး ႏိုဗယ္လ္ဆု ေကာ္မတီမွ ေရြးခ်ယ္ အပ္ႏွင္း ပါတယ္။ ဆုေရြး ခ်ယ္ေရး ေကာ္ မတီ ေတြက တစ္ႏွစ္ခန္႔ ၾကိဳတင္ကာ သက္ဆိုင္ရာ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီး သီးမွ ပညာရွင္ ေပါင္း ၃၀၀၀ ေက်ာ္ကို ဆုရသင့္ သူတို႔ရဲ႕ နာမည္ စာရင္းကို တင္သြင္း ေစျပီး ေကာ္မတီက စည္းေဝး ေရြးခ်ယ္ ၾကတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ နာမည္ စာရင္းပါ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို အသိ မေပး ထားဘဲ အစည္းအေဝး ဆုံးျဖတ္ ခ်က္သာ အတည္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆုတစ္ ဆုကို လူသုံးဦး ဒါမွမဟုတ္ ေတြ႔ရွိ တီထြင္မႈ ႏွစ္မ်ိဳး အထိေပး ႏိုင္ပါတယ္။ ခုႏွစ္ပိုင္း ေတြမွာ ေတြ႔ရွိမႈ၊ တီထြင္မႈ အသစ္ေတြဟာ တစ္ခါ တရံ သုံးဦး ထက္မနည္း ေလ့လာ စမ္းသပ္ျပီးမွ ရလာ တာေတြ ရွိလာ တာမို႕႔ ဒီသတ္မွတ္ ခ်က္ပာာ စိန္ေခၚျခင္း ခံေနရ ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကိုပါ ေပးႏိုင္ေအာင္ စည္းကမ္း သတ္မွတ္ခ်က္ ထားရွိ ပါတယ္။ ေနာက္စည္းကမ္း ခ်က္တစ္ခု ကေတာ့ ေသဆုံး သူေတြကို ဆုမ အပ္ႏွင္း တာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ စီးပြားေရး ပညာရွင္ William Vickrey လိုမ်ိဳး ဆုေၾကၿငာျပီး ဆုမ အပ္ႏွင္းမီ ဆုံးပါး သြားသူေတြ ရွိခဲ့ဖူး ပါတယ္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ရဲ႕ ေဆးပညာဆု ရရွိခဲ့တဲ့ သုံးဦး အနက္မွ Ralph M. Steinman ဟာ ဆုမ ေၾကျငာမီ သုံးရက္ အလိုကမွ ေသဆုံး သြားခဲ့ျပီး ႏိုဗယ္လ္ဆု ေကာ္မတီက မသိရွိ ခဲ့တာေၾကာင့္ ဆုေၾကၿငာ ခဲ့ပါတယ္။ သူေသဆုံး သြားျပီး ေပမယ့္ လူသားတို႔ ေကာင္းက်ိဳး အတြက္ ေပးအပ္ ခဲ့တာမို႕ ဆုကို ျပန္မရုတ္ သိမ္းခဲ့ပါဘူး။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ေပးအပ္ပြဲကို Alfred Nobel ေသဆုံးတဲ့ ေန႔ျဖစ္တဲ့ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ စေတာ့ဟုမ္းျမိဳ႕မွာ က်င္းပ ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ တစ္ခ်ိန္ တည္းမွာပဲ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံမွာ အပ္ႏွင္း ပါတယ္။ ဆုရွင္ ေတြဟာ ႏိုဗယ္လ္ဆု လက္မွတ္တစ္ခု၊ ႏိုဗယ္လ္ဆု တံ ဆိပ္ျပား တစ္ခုနဲ႕ ဆုေၾကးေငြ တို႔ကို ရရွိ ပါတယ္။ ဆုလက္မွတ္ တစ္ခ်ပ္စီဟာ ဆြီဒင္နဲ႔ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံတို႕မွ စာလုံး အႏုပညာရွင္ အေက်ာ္ အေမာ္ တို႔ရဲ႕ ႏွစ္ခု မရွိတဲ့ သူမတူတဲ့ အႏုပညာ လက္ရာ ေတြပါ။ ဆုျပား မွာေတာ့ Alfred Nobel ရဲ႕ ပံုတူနဲ႔ သူေမြးဖြား ေသဆုံးတဲ့ ခုႏွစ္ေတြ ကို ႐ိုက္ႏွိပ္ ထားျပီး အျခား တစ္ဖက္ မွာေတာ့ ဆုခ်ီး ျမႇင့္တဲ့ ဌာနေပၚ မူတည္ျပီး ဒီဇိုင္း ကြဲျပား ပါတယ္။ ဆုေၾကး ေငြကို ႏိုဗယ္လ္ ေကာ္ မတီက ႏွစ္စဥ္ သတ္မွတ္ ေပးျပီး ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ အတြက္ ဆုတစ္ မ်ိဳးစီကို ဆြိဒစ္႐ွ္ ေငြသား ရွစ္မီလ်ံ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္ ေန႔မွာ အဆုံး သတ္တဲ့ ႏိုဗယ္လ္ ရက္သတၱ ပတ္မွာေတာ့ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီးသီးက ဆုရွင္ေတြဟာ သူတို႔ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ ရတာ ေတြကို ေဟာေျပာ ေပးရတဲ့ အစဥ္အလာ ရွိပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္မွာေတာ့ ညစာ စားပြဲၾကီး က်င္းပျပီး ႏိုဗယ္လ္ ဆုခ်ီးျမႇင့္ပြဲကို အဆုံးသတ္ ပါတယ္။ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ မွာေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္ မာသာ ထရီဇာရဲ႕ ပန္ၾကား ခ်က္အရ ဒီညစာ စားပြဲအတြက္ ကုန္က် စရိတ္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၇၀၀၀ ခန္႔ကို အိမ္ေျခ ရာမဲ့ ႏွစ္ေထာင္ ခန္႔ကို ခရစ္ စမတ္ ေန႔မွာ ညစာ ေကြၽးဖို႔ သုံးစြဲခဲ့ ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ဟာလည္း ဒြိဟ ျဖစ္ဖြယ္ေတြ မ်ားစြာနဲ႔ ဒြန္တြဲေန ပါေသးတယ္။ ေဝဖန္ အခံရဆုံး ႏိုဗယ္လ္ဆု ကေတာ့ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ တုန္းက အ ေမရိကန္ အတြင္းဝန္ Henry Kissinger နဲ႔ဗီယက္နမ္ ေခါင္းေဆာင္ Le Duc Tho တို႔ကို ပူးတြဲ ေပးအပ္ ခဲ့တဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုပါပဲ။ Kissinger ဟာၿငိမ္းခ်မ္းေရး လိုလားသူ မဟုတ္တာ ႏိုင္ငံ တကာက သိရွိ ေနျပီး ဗီယက္နမ္ ေခါင္းေဆာင္ ကေတာ့ သူ႔ႏိုင္ငံ ျငိမ္းခ်မ္းေသး တာမဟုတ္လို႔ ဆုကို ျငင္းပယ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဆုေရြးခ်ယ္ ေရးအဖြဲ႔ ႏွစ္ဦးလည္း အဲဒီႏွစ္မွာပဲ ႏႈတ္ထြက္ သြားခဲ့ ပါတယ္။ Yasser Arafat, Shimon Peres နဲ႔ Yitzhak Rabin တို႔ကို ပူးတြဲ ေပးအပ္ ခဲ့တဲ့ ၁၉၉၄ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကို ေၾကျငာ အျပီး မွာေတာ့ ေကာ္မတီ ဝင္တစ္ဦးက Arafat ဟာ စစ္ေသြး ၾကြ ေသာင္းက်န္းသူလို႔ ေၾကျငာျပီး အဖြဲ႕မွ ႏႈတ္ထြက္ ခဲ့ပါေသးတယ္။ ၂၀၀၉ မွာလည္း အေမရိကန္ သမၼတ Barack Obama ကိုယ္တိုင္က သူပာာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုနဲ႕ မထိုက္တန္ ေသးေၾကာင္း ကိုယ္တိုင္ ဝန္ခံ ေျပာၾကား သြားခဲ့ ပါတယ္။ သိပၸံ နယ္ပယ္ မွာလည္း ၁၉၄၉ ခုႏွစ္က ေပၚတူဂီမွ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာ႐ံုေၾကာ ပါရဂူ Antonio Egas Moniz ေဆးပညာဆု ရရွိ အျပီးမွာ ဒီဆုရဲ႕ အရွိန္ အဝါရယ္ နာမည္ေက်ာ္ The New England Journal of Medicine ေဆးပညာ ဂ်ာနယ္ တို႕ရဲ႕ ေထာက္ခံ အားေပးမႈ ေတြေၾကာင့္ လူ႔က်င့္ဝတ္ ပိုင္းဆိုင္ရာ ဒြိဟ ေတြနဲ႔ ျငိစြန္း ေနတဲ့ စိတ္ေရာဂါ ေဝဒနာ ရွင္ေတြကို ကုသတဲ့ ဦးေႏွာက္ ေရွ႕ပိုင္း ထုတ္တဲ့ ခြဲစိတ္မႈေတြ တဟုန္ထိုး ေခတ္စား လာတာဟာ ႏိုဗယ္လ္ဆုရဲ႕ မေကာင္းတဲ့ ႐ိုက္ခတ္မႈ ေတြပါပဲ။
ႏိုဗယ္လ္ဆုကို ရသင့္လ်က္နဲ႔ မရခဲ့ သူေတြလည္း သမိုင္းမွာ အေျမာက္အမ်ား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အထင္ရွားဆုံး ကေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဂု႐ုၾကီး မဟ တၱမဂႏၶီပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အၾကိမ္ၾကိမ္ နာမည္ စာရင္း တင္သြင္း ျခင္းခံခဲ့ ရျပီး ေနာက္ဆုံး အၾကိမ္ နာမည္ စာရင္း တင္သြင္းျခင္း မခံရမီ သုံးရက္ အလိုမွာ လုပ္ၾကံခံ ခဲ့ရတာပါ။ အဲဒီ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ မွာေတာ့ ဂႏၶီကို အမွတ္ရ တဲ့အေနနဲ႔ သက္ရွိ ထင္ရွား ရွိသူေတြ ထဲက ျငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဗယ္လ္ ဆုကို ေပးအပ္ဖို႔ သင့္ေလ်ာ္သူ မရွိေၾကာင္း ေၾကျငာျပီး ျငိမ္းခ်မ္း ေရးဆုကို မခ်ီးျမႇင့္ ခဲ့ၾကပါဘူး။ စာေပ နယ္ပယ္ မွာလည္း လီယိုေတာ္ စတြိဳင္းနဲ႕ မာ့ခ္တြိန္း တို႕လို စာေပ ပညာရွင္ ၾကီးေတြ ခ်ီးေျမႇာက္ျခင္း မခံခဲ့ ၾကရပါဘူး။
ႏိုဗယ္လ္ဆု သမိုင္းမွာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ စာေပ ဆုရွင္ Jean-Paul Sartre နဲ႕ ၁၉၇၃ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္ Le Duc Tho တို႔ဟာ မိမိတို႔ ဆႏၵအရ ဆုကို ျငင္းပယ္ ခဲ့ၾကျပီး ဆုရွင္ ေလးဦးဟာ ဆုကို လက္မခံဖို႔ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရ ေတြရဲ႕ ဖိအားေပး ၿခိမ္းေျခာက္ ျခင္းကို ခံခဲ့ ၾကရပါတယ္။ ဟစ္ တလာ လက္ထက္က Richard Kuhn, Adolf Butenandt နဲ႔ Gerhard Domagk တို႔ျဖစ္ ၾကျပီး ေနာက္တစ္ဦး ကေတာ့ ႐ုရွ စာေပပညာ ရွင္ Boris Pasternak တို႔ၿဖစ္ၾက ပါတယ္။ ဂ်ာမန္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး လႈပ္ရွားသူ Carl von Ossietzky၊ ျမန္မာ့ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ တရုတ္ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူ Liu Xiaobo တို႔ဟာ ႏိုဗယ္လ္ ဆုေပး အပ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ အခ်ဳပ္ အေႏွာင္ ခံထား ရသူေတြ ျဖစ္ၾက ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ ဆုရွင္ေတြ ထဲမွာ အမ်ိဳးသမီး ၄၅ ဦး ပါဝင္ျပီး မာရီ က်ဴရီဟာ ဓာတုေဗဒနဲ႔ ႐ူပေဗဒဆု ေတြကို ႏွစ္ၾကိမ္ တိုင္တိုင္ ဆြတ္ခူး ခဲ့ပါတယ္။ သူမလိုပဲ ဆုတစ္ၾကိမ္ ထက္မက ဆြတ္ခူးခဲ့ ၾကတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ ေတြကေတာ့ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ John Bardeen၊ ဓာတု ေဗဒနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆု ေတြကို ရရွိ ခဲ့တဲ့ Linus Pauling၊ မ်ိဳးဗီဇကို ဖတ္တဲ့ နည္းလမ္း (DNA sequencing) ကို ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိ ခဲ့တဲ့ Frederick Sanger တို႔ျဖစ္ျပီး အဖြဲ႔ အစည္း ထဲမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ၾကက္ေျခနီ အဖြဲ႔နဲ႔ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္ မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းၾကီးရုံး (UNHCR) တို႔ပဲ ျဖစ္ၾက ပါတယ္။ မိသား စုလိုက္ ႏိုဗယ္လ္ ဆုကို ရရွိခဲ့တဲ့ သူေတြ ထဲမွာ ပီယဲ၊ မာရီ တို႔နဲ႔ အတူ သမီး အိုင္ရင္းနဲ႔ သားမက္ ဖရက္ဒရစ္ခ္ တို႔ပါ ဆုလက္ခံ ရရွိခဲ့တဲ့ က်ဴရီ မိသားစုက အထင္ရွား ဆုံးပါ။ ႏိုဗယ္လ္ဆု လက္ခံ ရရွိခဲ့ သူေတြထဲမွာ အသက္ အငယ္ဆုံးက ၁၉၁၅ ခုႏွစ္မွာ ေမာ္လီက်ဴး ေတြရဲ႕ အ ေသးစိတ္ ဖြဲ႕စည္းပံုကို ေလ့လာ ႏိုင္တဲ့ Law of X-ray Diffraction ဥပေဒသကို ေတြ႔ရိွခဲ့ျပီး ႐ူပေဗဒ ဆုကို ရရွိ ခဲ့တဲ့ Lawrence Bragg ျဖစ္ျပီး ဆုေၾက ျငာခ်ိန္မွာ အသက္ ၂၅ ႏွစ္ပဲ ရွိပါ ေသးတယ္။ အသက္ အၾကီးဆုံး ကေတာ့ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စီးပြားေရး ဆုကို ရရွိခဲ့တဲ့ Leonid Hurwicz ျဖစ္ျပီး အသက္ ၉၀ အရြယ္မွာ ဆုရရွိ ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ယခုႏွစ္ မွာေတာ့ ႐ူပေဗဒ ဆုကို အက္တမ္ထက္ ေသးငယ္တဲ့ အမႈန္ငယ္ ေတြရဲ႕ ျဒပ္ထုကို ေလ့လာတဲ့ နည္းပညာကို ေတြ႔ရွိခဲ့ၾကတဲ့ Francois Englert နဲ႔ Peter W. Higgs၊ ဓာတုေဗဒ ဆုကို ရွုပ္ေထြးတဲ့ ဓာတု စနစ္ကို ႐ႈေထာင့္ ေပါင္းစံုကေန ေလ့လာ ခဲ့တဲ့ Martin Karplus, Michael Levitt နဲ႔ Arieh Warshel၊ ေဆးပညာ ဆုကို ဆဲလ္အတြင္း ပိုင္းက ေမာ္လီက်ဴးေတြ ေရြ႕လ်ား ပို႔ေဆာင္ေရးကို ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္တဲ့ စနစ္ကို ေလ့ လာ ေတြ႔ရွိခဲ့တဲ့ James Rothman, Randy W. Schekman နဲ႔ Thomas C. Sudhof၊ စာေပဆုကို ေခတ္ဆန္း ဝတၳဳတို ေတြရဲ႕ အရွင္သခင္မ လို႔ေခၚၾကတဲ့ Alice Munro၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ ဓာတု လက္နက္ေတြ ဖယ္ရွား ေရးမွာ စြမ္းစြမ္းတမံ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ Organization for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) တို႔ကို ေပးအပ္ဖို႔ ေၾကျငာခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ဆိုင္ရာ ႏိုဗယ္လ္ဆု ကိုေတာ့ အေမရိကန္က Professors ၃ေယာက္ ၿဖစ္တဲ့ Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen နဲ႔ Robert J. Shiller တို႔က movements of asset prices နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သီအိုရီေတြ ထုတ္ေဖာ္ ေပးခဲ့ တာေၾကာင့္ ရရွိသြား ပါတယ္။
"ႏိုဗယ္လ္ဆုရ အမ်ိဳးသမီးမ်ား" စာအုပ္ကို ေရးသား ခဲ့တဲ့ Sharon McGrayne ကေတာ့ "ပညာရွင္ေတြ ႏိုဗယ္လ္ဆု အတြက္ ယွဥ္ျပိဳင္ ေနၾကပါ တယ္။ တကၠသိုလ္ ေတြက ႏိုဗယ္လ္ဆု ရဖို႔ အလားအလာ ရွိတဲ့ ပညာရွင္ ေတြကို ရယူဖို႔ ၾကိဳးပမ္း လာၾကပါတယ္။ ဒါဟာ မာရီက်ဴရီ တို႔ေခတ္ က ေက်ာ္ေဇာမႈ၊ တန္ဖိုးထား ေလးစား ခံရမႈ ေတြနဲ႔ လုံးဝ ျခားနား သြားခဲ့ပါျပီ။ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ မာရီက်ဴရီ နယူးေယာက္ကို သေဘၤာနဲ႔ ေရာက္ လာစဥ္က ေသာင္းေသာင္း ဖ်ဖ် ၾကိဳဆို ၾကျပီး သူ႔ဌာန အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Radium ကို အိမ္ရွင္မေတြ စုေပါင္း ထည့္ဝင္ျပီး တစ္တပ္ တအား ပါဝင္ ကူညီ ၾကသလိုမ်ိဳး မရွိႏိုင္ ေတာ့ပါဘူး။ ခုေခတ္ ႏိုဗယ္လ္ဆု ရရွိသူ ေတြရဲ႕ နာမည္ ေတြကိုေတာင္ ေသခ်ာ သိၾက ပါေသးရဲ႕လား။" လို႔ ေမးခြန္း ထုတ္ ေျပာၾကား သြားပါတယ္။ ဘာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ "လူသား မ်ိဳးႏြယ္ကို လက္ေတြ႔ ေကာင္းက်ိဳး ျပဳမယ့္ အေရး ပါတဲ့ ေတြ႔ရွိမႈ၊ တီထြင္မႈ၊ လုပ္ ေဆာင္မႈ ေတြအတြက္" ရယ္လို႔ Alfred Nobel ရည္ရြယ္ ခဲ့တဲ့ ႏိုဗယ္လ္ဆုဟာ ယခုႏွစ္ဆို ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၂ ႏွစ္ သက္တမ္း ရွိခဲ့ျပီး သက္တမ္း အရွည္ဆုံးနဲ႔ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အမ်ားဆုံး ခ်ီးျမႇင့္ ေနတဲ့ ဂုဏ္သိကၡာ ၾကီးမား လွတဲ့ ဆုၾကီး အျဖစ္ လူသား မ်ိဳးႏြယ္ကို ဆက္လက္ ေပးဆပ္ ႏိုင္ပါေစေၾကာင္း ဆႏၵျပဳ လိုက္ပါရေစ။
Images from ecx.images-amazon, static.guim, .cam.ac.uk, i.huffpost, i.telegra,theurbantwist, dagelijksestandaard, pictures.zimbio, rugusavay, biography. Source: nobelprize.org, en.wikipedia.org, news.nationalgeographic.com.
Author Tornado
ႏိုဗယ္လ္ဆုဟာ ကမၲာနဲ႔ အဝွမ္း ျငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ သိပၸံ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီးသီးမွာ ထူးျခား ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ ရွာေဖြေတြ႔ရွိမႈ ေတြ၊ တီထြင္ ဖန္တီးမႈ ေတြနဲ႔ စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ေတြကို အသိအမွတ္ ျပဳျပီး ဆြီဒင္နဲ႔ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံရွိ သက္ဆိုင္ရာ ေကာ္မတီ ေတြ က ႏွစ္စဥ္ ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ ႏိုင္ငံ တကာ မ်က္ႏွာစာမွာ ဂုဏ္အရွိဆုံး ဆုေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႐ူပ ေဗဒဆု၊ ဓာတု ေဗဒဆု၊ ဇီဝကမၼ ေဗဒႏွင့္ ေဆးပ ညာဆု၊ စာေပဆုနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုေတြကို ၁၉၀၁ ခုႏွစ္ ကတည္းက အပ္ႏွင္း ခဲ့တာ ျဖစ္ျပီး စီးပြား ဆိုင္ရာဆု ကိုေတာ့ ဆြိဒစ္႐ွ္ ဗဟို ဘဏ္ (Sveriges Riksbank) ႏွစ္ သုံးရာျပည့္ အထိမ္းအမွတ္ အျဖစ္ ရံပံုေငြ မတည္ကာ Alfred Nobel ကို အမွတ္ရ တဲ့အေနနဲ႔ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္မွာ ထည့္သြင္း အပ္ႏွင္း ခဲ့တာပါ။ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂ အထိ ဆုေပါင္း ၅၅၅ ခုကို လူပုဂၢိဳလ္နဲ႔ အဖြဲ႔ အစည္းေပါင္း ၈၆၃ ခုကို အပ္ႏွင္း ခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆြီဒင္ဟာ ကမ႓ာ စစ္ပြဲ ေတြမွာ ၾကားေန ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေပမယ့္ ပထမ ကမ႓ာစစ္ အတြင္း (၁၉၁၄ - ၁၉၁၈) နဲ႔ ဒုတိယ ကမ႓ာစစ္ အတြင္း (၁၉၃၉ - ၁၉၄၅) ေတြမွာ ေဒသတြင္း ႏိုင္ငံေရး မတည္ ျငိမ္မႈ ေတြေၾကာင့္ ႏိုဗယ္လ္ ဆုေပးပြဲေတြ မက်င္းပ ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။
ဒိုင္းနမိုက္ အပါအဝင္ ေပါက္ကြဲ ေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို တီထြင္ခဲ့တဲ့ ဆြီဒင္ ႏိုင္ငံသား Alfred Nobel ဟာေနမဝင္ စက္မႈ အင္ပါယာၾကီးကို ပိုင္ဆိုင္ထား သူတစ္ဦး ျဖစ္႐ံုမက စာေပ၊ ကဗ်ာ စတာ ေတြကို ဝါသနာ ထံုသူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဇီဝကမၼ ေဗဒနဲ႔ ေဆးသုေတသန ေတြ ကိုလည္း တစိုက္ မတ္မတ္ အားေပး ခ်ီးေျမႇာက္ ခဲ့ပါ ေသးတယ္။ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္ရဲ႕ ေန႔တစ္ ေန႔မွာ သူ႔အစ္ကို Ludvig Nobel ရဲ႕ နာေရးေၾကာ္ ၿငာမွာ "ေသမင္းကုန္သည္၏ စ်ာပန" ဆိုတဲ့ စာသားကို ေတြ႔ရွိျပီး သူေသ သြားရင္လည္း လူေတြက သူ႕ကို ဒီလိုပဲ ျမင္ၾကေတာ့ မွာပဲလို႔ ေတြး ေၾကာက္သြား ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Alfred Nobel ဟာ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္မွာ ေနာက္ဆုံး ေသတမ္းစာကို ျပင္ဆင္ ေရးသား ခဲ့ျပီး သူခ်န္ခဲ့တဲ့ အေမြ ေတြကို ေဖာ္ျပပါ ဆုေတြ အျဖစ္ ႏွစ္စဥ္ ခြဲေဝ ေပးဖို႔ ၿပ႒ာန္း ေဖာ္ျပထား ရာကေန သူ႔ကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့ အေနနဲ႔ ႏုိဗယ္လ္ဆု ရယ္လို႔ ေပၚေပါက္ လာရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Alfred Nobel ဟာ အသက္ ၆၃ ႏွစ္ အရြယ္မွာ ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာေပါက္ ေလျဖတ္ေရာဂါနဲ႔ အီတလီ ႏိုင္ငံ San Remo ရွိ သူ႔အိမ္ေဂ ဟာၾကီးမွာပဲ ဆုံးပါး သြားခဲ့ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ရံပံုေငြကို ႏိုဗယ္လ္ ေဖာင္ေဒးရွင္းမွ စီမံ ခန္႔ခြဲျပီး ေတာ္ဝင္ ဆြိဒစ္႐ွ္ သိပၸံ အကယ္ဒမီ (Royal Swedish Academy of Sciences) က ႐ူပေဗဒ၊ ဓာတုေဗဒနဲ႕ စီးပြားေရး ဆိုင္ရာ ဆုေတြကို ႏွစ္စဥ္ ေရြးခ်ယ္ ပါတယ္။ Karolinska Institutet ကေတာ့ ဇီဝကမၼေဗဒနဲ႕ ေဆးပညာ ဆုကို ေရြးခ်ယ္ျပီး The Swedish Academy ကေတာ့ စာေပ ဆုကို တာဝန္ယူ ရပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ ေနာ္ေဝး ႏိုဗယ္လ္ဆု ေကာ္မတီမွ ေရြးခ်ယ္ အပ္ႏွင္း ပါတယ္။ ဆုေရြး ခ်ယ္ေရး ေကာ္ မတီ ေတြက တစ္ႏွစ္ခန္႔ ၾကိဳတင္ကာ သက္ဆိုင္ရာ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီး သီးမွ ပညာရွင္ ေပါင္း ၃၀၀၀ ေက်ာ္ကို ဆုရသင့္ သူတို႔ရဲ႕ နာမည္ စာရင္းကို တင္သြင္း ေစျပီး ေကာ္မတီက စည္းေဝး ေရြးခ်ယ္ ၾကတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ နာမည္ စာရင္းပါ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို အသိ မေပး ထားဘဲ အစည္းအေဝး ဆုံးျဖတ္ ခ်က္သာ အတည္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆုတစ္ ဆုကို လူသုံးဦး ဒါမွမဟုတ္ ေတြ႔ရွိ တီထြင္မႈ ႏွစ္မ်ိဳး အထိေပး ႏိုင္ပါတယ္။ ခုႏွစ္ပိုင္း ေတြမွာ ေတြ႔ရွိမႈ၊ တီထြင္မႈ အသစ္ေတြဟာ တစ္ခါ တရံ သုံးဦး ထက္မနည္း ေလ့လာ စမ္းသပ္ျပီးမွ ရလာ တာေတြ ရွိလာ တာမို႕႔ ဒီသတ္မွတ္ ခ်က္ပာာ စိန္ေခၚျခင္း ခံေနရ ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကိုပါ ေပးႏိုင္ေအာင္ စည္းကမ္း သတ္မွတ္ခ်က္ ထားရွိ ပါတယ္။ ေနာက္စည္းကမ္း ခ်က္တစ္ခု ကေတာ့ ေသဆုံး သူေတြကို ဆုမ အပ္ႏွင္း တာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ စီးပြားေရး ပညာရွင္ William Vickrey လိုမ်ိဳး ဆုေၾကၿငာျပီး ဆုမ အပ္ႏွင္းမီ ဆုံးပါး သြားသူေတြ ရွိခဲ့ဖူး ပါတယ္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ရဲ႕ ေဆးပညာဆု ရရွိခဲ့တဲ့ သုံးဦး အနက္မွ Ralph M. Steinman ဟာ ဆုမ ေၾကျငာမီ သုံးရက္ အလိုကမွ ေသဆုံး သြားခဲ့ျပီး ႏိုဗယ္လ္ဆု ေကာ္မတီက မသိရွိ ခဲ့တာေၾကာင့္ ဆုေၾကၿငာ ခဲ့ပါတယ္။ သူေသဆုံး သြားျပီး ေပမယ့္ လူသားတို႔ ေကာင္းက်ိဳး အတြက္ ေပးအပ္ ခဲ့တာမို႕ ဆုကို ျပန္မရုတ္ သိမ္းခဲ့ပါဘူး။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ေပးအပ္ပြဲကို Alfred Nobel ေသဆုံးတဲ့ ေန႔ျဖစ္တဲ့ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ စေတာ့ဟုမ္းျမိဳ႕မွာ က်င္းပ ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ တစ္ခ်ိန္ တည္းမွာပဲ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံမွာ အပ္ႏွင္း ပါတယ္။ ဆုရွင္ ေတြဟာ ႏိုဗယ္လ္ဆု လက္မွတ္တစ္ခု၊ ႏိုဗယ္လ္ဆု တံ ဆိပ္ျပား တစ္ခုနဲ႕ ဆုေၾကးေငြ တို႔ကို ရရွိ ပါတယ္။ ဆုလက္မွတ္ တစ္ခ်ပ္စီဟာ ဆြီဒင္နဲ႔ ေနာ္ေဝး ႏိုင္ငံတို႕မွ စာလုံး အႏုပညာရွင္ အေက်ာ္ အေမာ္ တို႔ရဲ႕ ႏွစ္ခု မရွိတဲ့ သူမတူတဲ့ အႏုပညာ လက္ရာ ေတြပါ။ ဆုျပား မွာေတာ့ Alfred Nobel ရဲ႕ ပံုတူနဲ႔ သူေမြးဖြား ေသဆုံးတဲ့ ခုႏွစ္ေတြ ကို ႐ိုက္ႏွိပ္ ထားျပီး အျခား တစ္ဖက္ မွာေတာ့ ဆုခ်ီး ျမႇင့္တဲ့ ဌာနေပၚ မူတည္ျပီး ဒီဇိုင္း ကြဲျပား ပါတယ္။ ဆုေၾကး ေငြကို ႏိုဗယ္လ္ ေကာ္ မတီက ႏွစ္စဥ္ သတ္မွတ္ ေပးျပီး ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ အတြက္ ဆုတစ္ မ်ိဳးစီကို ဆြိဒစ္႐ွ္ ေငြသား ရွစ္မီလ်ံ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္ ေန႔မွာ အဆုံး သတ္တဲ့ ႏိုဗယ္လ္ ရက္သတၱ ပတ္မွာေတာ့ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အသီးသီးက ဆုရွင္ေတြဟာ သူတို႔ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ ရတာ ေတြကို ေဟာေျပာ ေပးရတဲ့ အစဥ္အလာ ရွိပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္မွာေတာ့ ညစာ စားပြဲၾကီး က်င္းပျပီး ႏိုဗယ္လ္ ဆုခ်ီးျမႇင့္ပြဲကို အဆုံးသတ္ ပါတယ္။ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ မွာေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္ မာသာ ထရီဇာရဲ႕ ပန္ၾကား ခ်က္အရ ဒီညစာ စားပြဲအတြက္ ကုန္က် စရိတ္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၇၀၀၀ ခန္႔ကို အိမ္ေျခ ရာမဲ့ ႏွစ္ေထာင္ ခန္႔ကို ခရစ္ စမတ္ ေန႔မွာ ညစာ ေကြၽးဖို႔ သုံးစြဲခဲ့ ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ဆု ဟာလည္း ဒြိဟ ျဖစ္ဖြယ္ေတြ မ်ားစြာနဲ႔ ဒြန္တြဲေန ပါေသးတယ္။ ေဝဖန္ အခံရဆုံး ႏိုဗယ္လ္ဆု ကေတာ့ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ တုန္းက အ ေမရိကန္ အတြင္းဝန္ Henry Kissinger နဲ႔ဗီယက္နမ္ ေခါင္းေဆာင္ Le Duc Tho တို႔ကို ပူးတြဲ ေပးအပ္ ခဲ့တဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုပါပဲ။ Kissinger ဟာၿငိမ္းခ်မ္းေရး လိုလားသူ မဟုတ္တာ ႏိုင္ငံ တကာက သိရွိ ေနျပီး ဗီယက္နမ္ ေခါင္းေဆာင္ ကေတာ့ သူ႔ႏိုင္ငံ ျငိမ္းခ်မ္းေသး တာမဟုတ္လို႔ ဆုကို ျငင္းပယ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဆုေရြးခ်ယ္ ေရးအဖြဲ႔ ႏွစ္ဦးလည္း အဲဒီႏွစ္မွာပဲ ႏႈတ္ထြက္ သြားခဲ့ ပါတယ္။ Yasser Arafat, Shimon Peres နဲ႔ Yitzhak Rabin တို႔ကို ပူးတြဲ ေပးအပ္ ခဲ့တဲ့ ၁၉၉၄ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကို ေၾကျငာ အျပီး မွာေတာ့ ေကာ္မတီ ဝင္တစ္ဦးက Arafat ဟာ စစ္ေသြး ၾကြ ေသာင္းက်န္းသူလို႔ ေၾကျငာျပီး အဖြဲ႕မွ ႏႈတ္ထြက္ ခဲ့ပါေသးတယ္။ ၂၀၀၉ မွာလည္း အေမရိကန္ သမၼတ Barack Obama ကိုယ္တိုင္က သူပာာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုနဲ႕ မထိုက္တန္ ေသးေၾကာင္း ကိုယ္တိုင္ ဝန္ခံ ေျပာၾကား သြားခဲ့ ပါတယ္။ သိပၸံ နယ္ပယ္ မွာလည္း ၁၉၄၉ ခုႏွစ္က ေပၚတူဂီမွ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာ႐ံုေၾကာ ပါရဂူ Antonio Egas Moniz ေဆးပညာဆု ရရွိ အျပီးမွာ ဒီဆုရဲ႕ အရွိန္ အဝါရယ္ နာမည္ေက်ာ္ The New England Journal of Medicine ေဆးပညာ ဂ်ာနယ္ တို႕ရဲ႕ ေထာက္ခံ အားေပးမႈ ေတြေၾကာင့္ လူ႔က်င့္ဝတ္ ပိုင္းဆိုင္ရာ ဒြိဟ ေတြနဲ႔ ျငိစြန္း ေနတဲ့ စိတ္ေရာဂါ ေဝဒနာ ရွင္ေတြကို ကုသတဲ့ ဦးေႏွာက္ ေရွ႕ပိုင္း ထုတ္တဲ့ ခြဲစိတ္မႈေတြ တဟုန္ထိုး ေခတ္စား လာတာဟာ ႏိုဗယ္လ္ဆုရဲ႕ မေကာင္းတဲ့ ႐ိုက္ခတ္မႈ ေတြပါပဲ။
ႏိုဗယ္လ္ဆုကို ရသင့္လ်က္နဲ႔ မရခဲ့ သူေတြလည္း သမိုင္းမွာ အေျမာက္အမ်ား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အထင္ရွားဆုံး ကေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဂု႐ုၾကီး မဟ တၱမဂႏၶီပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အၾကိမ္ၾကိမ္ နာမည္ စာရင္း တင္သြင္း ျခင္းခံခဲ့ ရျပီး ေနာက္ဆုံး အၾကိမ္ နာမည္ စာရင္း တင္သြင္းျခင္း မခံရမီ သုံးရက္ အလိုမွာ လုပ္ၾကံခံ ခဲ့ရတာပါ။ အဲဒီ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ မွာေတာ့ ဂႏၶီကို အမွတ္ရ တဲ့အေနနဲ႔ သက္ရွိ ထင္ရွား ရွိသူေတြ ထဲက ျငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဗယ္လ္ ဆုကို ေပးအပ္ဖို႔ သင့္ေလ်ာ္သူ မရွိေၾကာင္း ေၾကျငာျပီး ျငိမ္းခ်မ္း ေရးဆုကို မခ်ီးျမႇင့္ ခဲ့ၾကပါဘူး။ စာေပ နယ္ပယ္ မွာလည္း လီယိုေတာ္ စတြိဳင္းနဲ႕ မာ့ခ္တြိန္း တို႕လို စာေပ ပညာရွင္ ၾကီးေတြ ခ်ီးေျမႇာက္ျခင္း မခံခဲ့ ၾကရပါဘူး။
ႏိုဗယ္လ္ဆု သမိုင္းမွာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ စာေပ ဆုရွင္ Jean-Paul Sartre နဲ႕ ၁၉၇၃ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္ Le Duc Tho တို႔ဟာ မိမိတို႔ ဆႏၵအရ ဆုကို ျငင္းပယ္ ခဲ့ၾကျပီး ဆုရွင္ ေလးဦးဟာ ဆုကို လက္မခံဖို႔ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရ ေတြရဲ႕ ဖိအားေပး ၿခိမ္းေျခာက္ ျခင္းကို ခံခဲ့ ၾကရပါတယ္။ ဟစ္ တလာ လက္ထက္က Richard Kuhn, Adolf Butenandt နဲ႔ Gerhard Domagk တို႔ျဖစ္ ၾကျပီး ေနာက္တစ္ဦး ကေတာ့ ႐ုရွ စာေပပညာ ရွင္ Boris Pasternak တို႔ၿဖစ္ၾက ပါတယ္။ ဂ်ာမန္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး လႈပ္ရွားသူ Carl von Ossietzky၊ ျမန္မာ့ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ တရုတ္ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူ Liu Xiaobo တို႔ဟာ ႏိုဗယ္လ္ ဆုေပး အပ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ အခ်ဳပ္ အေႏွာင္ ခံထား ရသူေတြ ျဖစ္ၾက ပါတယ္။
ႏိုဗယ္လ္ ဆုရွင္ေတြ ထဲမွာ အမ်ိဳးသမီး ၄၅ ဦး ပါဝင္ျပီး မာရီ က်ဴရီဟာ ဓာတုေဗဒနဲ႔ ႐ူပေဗဒဆု ေတြကို ႏွစ္ၾကိမ္ တိုင္တိုင္ ဆြတ္ခူး ခဲ့ပါတယ္။ သူမလိုပဲ ဆုတစ္ၾကိမ္ ထက္မက ဆြတ္ခူးခဲ့ ၾကတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ ေတြကေတာ့ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ John Bardeen၊ ဓာတု ေဗဒနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆု ေတြကို ရရွိ ခဲ့တဲ့ Linus Pauling၊ မ်ိဳးဗီဇကို ဖတ္တဲ့ နည္းလမ္း (DNA sequencing) ကို ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိ ခဲ့တဲ့ Frederick Sanger တို႔ျဖစ္ျပီး အဖြဲ႔ အစည္း ထဲမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ၾကက္ေျခနီ အဖြဲ႔နဲ႔ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္ မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းၾကီးရုံး (UNHCR) တို႔ပဲ ျဖစ္ၾက ပါတယ္။ မိသား စုလိုက္ ႏိုဗယ္လ္ ဆုကို ရရွိခဲ့တဲ့ သူေတြ ထဲမွာ ပီယဲ၊ မာရီ တို႔နဲ႔ အတူ သမီး အိုင္ရင္းနဲ႔ သားမက္ ဖရက္ဒရစ္ခ္ တို႔ပါ ဆုလက္ခံ ရရွိခဲ့တဲ့ က်ဴရီ မိသားစုက အထင္ရွား ဆုံးပါ။ ႏိုဗယ္လ္ဆု လက္ခံ ရရွိခဲ့ သူေတြထဲမွာ အသက္ အငယ္ဆုံးက ၁၉၁၅ ခုႏွစ္မွာ ေမာ္လီက်ဴး ေတြရဲ႕ အ ေသးစိတ္ ဖြဲ႕စည္းပံုကို ေလ့လာ ႏိုင္တဲ့ Law of X-ray Diffraction ဥပေဒသကို ေတြ႔ရိွခဲ့ျပီး ႐ူပေဗဒ ဆုကို ရရွိ ခဲ့တဲ့ Lawrence Bragg ျဖစ္ျပီး ဆုေၾက ျငာခ်ိန္မွာ အသက္ ၂၅ ႏွစ္ပဲ ရွိပါ ေသးတယ္။ အသက္ အၾကီးဆုံး ကေတာ့ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စီးပြားေရး ဆုကို ရရွိခဲ့တဲ့ Leonid Hurwicz ျဖစ္ျပီး အသက္ ၉၀ အရြယ္မွာ ဆုရရွိ ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ယခုႏွစ္ မွာေတာ့ ႐ူပေဗဒ ဆုကို အက္တမ္ထက္ ေသးငယ္တဲ့ အမႈန္ငယ္ ေတြရဲ႕ ျဒပ္ထုကို ေလ့လာတဲ့ နည္းပညာကို ေတြ႔ရွိခဲ့ၾကတဲ့ Francois Englert နဲ႔ Peter W. Higgs၊ ဓာတုေဗဒ ဆုကို ရွုပ္ေထြးတဲ့ ဓာတု စနစ္ကို ႐ႈေထာင့္ ေပါင္းစံုကေန ေလ့လာ ခဲ့တဲ့ Martin Karplus, Michael Levitt နဲ႔ Arieh Warshel၊ ေဆးပညာ ဆုကို ဆဲလ္အတြင္း ပိုင္းက ေမာ္လီက်ဴးေတြ ေရြ႕လ်ား ပို႔ေဆာင္ေရးကို ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္တဲ့ စနစ္ကို ေလ့ လာ ေတြ႔ရွိခဲ့တဲ့ James Rothman, Randy W. Schekman နဲ႔ Thomas C. Sudhof၊ စာေပဆုကို ေခတ္ဆန္း ဝတၳဳတို ေတြရဲ႕ အရွင္သခင္မ လို႔ေခၚၾကတဲ့ Alice Munro၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုကိုေတာ့ ဓာတု လက္နက္ေတြ ဖယ္ရွား ေရးမွာ စြမ္းစြမ္းတမံ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ Organization for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) တို႔ကို ေပးအပ္ဖို႔ ေၾကျငာခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ဆိုင္ရာ ႏိုဗယ္လ္ဆု ကိုေတာ့ အေမရိကန္က Professors ၃ေယာက္ ၿဖစ္တဲ့ Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen နဲ႔ Robert J. Shiller တို႔က movements of asset prices နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သီအိုရီေတြ ထုတ္ေဖာ္ ေပးခဲ့ တာေၾကာင့္ ရရွိသြား ပါတယ္။
"ႏိုဗယ္လ္ဆုရ အမ်ိဳးသမီးမ်ား" စာအုပ္ကို ေရးသား ခဲ့တဲ့ Sharon McGrayne ကေတာ့ "ပညာရွင္ေတြ ႏိုဗယ္လ္ဆု အတြက္ ယွဥ္ျပိဳင္ ေနၾကပါ တယ္။ တကၠသိုလ္ ေတြက ႏိုဗယ္လ္ဆု ရဖို႔ အလားအလာ ရွိတဲ့ ပညာရွင္ ေတြကို ရယူဖို႔ ၾကိဳးပမ္း လာၾကပါတယ္။ ဒါဟာ မာရီက်ဴရီ တို႔ေခတ္ က ေက်ာ္ေဇာမႈ၊ တန္ဖိုးထား ေလးစား ခံရမႈ ေတြနဲ႔ လုံးဝ ျခားနား သြားခဲ့ပါျပီ။ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ မာရီက်ဴရီ နယူးေယာက္ကို သေဘၤာနဲ႔ ေရာက္ လာစဥ္က ေသာင္းေသာင္း ဖ်ဖ် ၾကိဳဆို ၾကျပီး သူ႔ဌာန အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Radium ကို အိမ္ရွင္မေတြ စုေပါင္း ထည့္ဝင္ျပီး တစ္တပ္ တအား ပါဝင္ ကူညီ ၾကသလိုမ်ိဳး မရွိႏိုင္ ေတာ့ပါဘူး။ ခုေခတ္ ႏိုဗယ္လ္ဆု ရရွိသူ ေတြရဲ႕ နာမည္ ေတြကိုေတာင္ ေသခ်ာ သိၾက ပါေသးရဲ႕လား။" လို႔ ေမးခြန္း ထုတ္ ေျပာၾကား သြားပါတယ္။ ဘာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ "လူသား မ်ိဳးႏြယ္ကို လက္ေတြ႔ ေကာင္းက်ိဳး ျပဳမယ့္ အေရး ပါတဲ့ ေတြ႔ရွိမႈ၊ တီထြင္မႈ၊ လုပ္ ေဆာင္မႈ ေတြအတြက္" ရယ္လို႔ Alfred Nobel ရည္ရြယ္ ခဲ့တဲ့ ႏိုဗယ္လ္ဆုဟာ ယခုႏွစ္ဆို ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၂ ႏွစ္ သက္တမ္း ရွိခဲ့ျပီး သက္တမ္း အရွည္ဆုံးနဲ႔ ပညာရပ္ နယ္ပယ္ အမ်ားဆုံး ခ်ီးျမႇင့္ ေနတဲ့ ဂုဏ္သိကၡာ ၾကီးမား လွတဲ့ ဆုၾကီး အျဖစ္ လူသား မ်ိဳးႏြယ္ကို ဆက္လက္ ေပးဆပ္ ႏိုင္ပါေစေၾကာင္း ဆႏၵျပဳ လိုက္ပါရေစ။
Images from ecx.images-amazon, static.guim, .cam.ac.uk, i.huffpost, i.telegra,theurbantwist, dagelijksestandaard, pictures.zimbio, rugusavay, biography. Source: nobelprize.org, en.wikipedia.org, news.nationalgeographic.com.
Author Tornado
MYMC