Leading causes of death ေသရျခင္းအဓိက အေၾကာင္းတရားမ်ား
၂ဝ၁၂ တံုးက တကမာၻလံုးမွာ လူေပါင္း ၅၆ သန္းေသဆံုး ခဲ့တယ္လို႔ WHO က အနီးစပ္ဆံုး ခန္႔မွန္း ထားပါတယ္။
Ischaemic heart disease ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ Stroke ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ Lower respiratory infections အသက္ရွဴလမ္းေအာက္ပိုင္းပိုးဝင္တာနဲ႔ Chronic obstructive lung disease နာတာရွည္ အသက္ရွဴ လမ္းပိတ္ ေရာဂါေတြဟာ ျပီးခဲ့တဲ့ဆယ္စုႏွစ္အတြင္းတံုးက လူေတြေသဆံုးၾကရတဲ့ အဓိကအေၾကာင္း ရင္းေတြျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
• HIV ေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူဟာ ၂ဝဝ ခုႏွစ္တံုးက 1.7 million (3.2%) ရွိေနခဲ့ရာကေန 1.5 million (2.7%) ကို က်ဆင္းလာတယ္။ ဒါေပမဲ့ ထိပ္ဆံုး ၁ဝ ထဲမွာ ဆက္ပါေနဆဲျဖစ္တယ္။
• Diarrhoea ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးရတာကေတာ့ ထိပ္ဆံုး ၅ ေနရာထဲမွာမပါေတာ့ပါ။ ဒါေပမဲ့ ၂ဝ၁၂ တံုးက လူေပါင္း 1.5 million သန္းေသဆံုးထဲတာမို႔ ထိပ္ဆံုး ၁ဝ ထဲမွာပါေနဆဲပါ။
• နာတာရွည္ေရာဂါေတြက ေသဆံုးရတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြက တိုးလာေနတယ္။
• Lung cancers အဆုပ္ကင္ဆာေၾကာင့္ ၂ဝဝဝ တံုးက 1.2 million (2.2%) သာရွိခဲ့ရာကေန ၂ဝ၁၂ မွ 1.6 million (2.9%) အထိ တိုးေသခဲ့တယ္။
• Diabetes ဆီးခ်ိဳကလဲ ၂ဝဝဝ တံုးက 1.0 million (2.0%) သာေသခဲ့ေပမဲ့ ၂ဝ၁၂ မွာ 1.5 million (2.7%) ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။
Non-communicable diseases မကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြေၾကာင့္ေသရတာဟာ ၂ဝဝဝ တံုးက 60% (31 million) ရွိခဲ့ရာကေန ၂ဝ၁၂ မွာ 68% (38 million) ျဖစ္လာတယ္။ Cardiovascular diseases ေၾကာင့္ 2.6 million ပိုျပီး ေသဆံုးတာျဖစ္တယ္။ အဲလိုေရာဂါေတြဆိုတာ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါေတြ၊ ကင္ဆာေတြ၊ ဆီးခ်ိဳေတြနဲ႔ နာတာရွည္အဆုပ္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ Communicable ကူးစက္ေရာဂါေတြ + Maternal ေမြးဖြါးျခင္းနဲ႔ဆိုင္တာေတြ + Neonatal ေမြးကင္းစ + Nutrition အာဟာရေၾကာင့္ေသဆံုးရသူ စုစုေပါင္းဟာ ၂၃% ရွိပါတယ္။ Injuries ထိခိုက္ဒဏ္ရာေၾကာင့္ ၉% ေသဆံုးပါတယ္။
Cardiovascular diseases ႏွလံုး-ေသြးေၾကာေရာဂါေတြဟာ ေသဆံုးရတဲ့ နံပါတ္ (၁) အေၾကာင္းခံျဖစ္ပါ တယ္။ ေသဆံုးသူ ၁ဝ ေယာက္မွ ၃ ေယာက္။ ၂ဝ၁၂ တံုးက 17.5 million ေသဆံုးခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ Ischaemic heart disease ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါေၾကာင့္ 7.4 million နဲ႔ Stroke ေၾကာင့္ 6. 7 million ပါဝင္တယ္။
Tobacco ေဆးလိပ္ဟာ ေသဆံုးရတဲ့တရားခံထဲမွာ ထိပ္ကရွိတယ္။ ေဆးလိပ္ေၾကာင့္ Cardiovascular disease, chronic obstructive lung disease and lung cancer ေတြကိုျဖစ္ေစလို႔ပါ။ ေသဆံုးသူ ၁ဝ ေယာက္မွ ၁ ေယာက္က ေဆးလိပ္နဲ႔ ဆိုင္တယ္။ High-income countries ဝင္ေငြမ်ားတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြ မွာ ၁ဝ ေယာက္ေသရင္ ၇ ေယာက္က အသ္က ၇ဝ ေက်ာ္ေတြျဖစ္တယ္။
Cardiovascular diseases ႏွလံုး-ေသြးေၾကာေရာဂါေတြ၊ Cancers ကင္ဆာေတြ၊ Dementia မွတ္ဥာဏ္ နည္းေရာဂါ၊ Chronic obstructive lung disease နာတာရွည္ အသက္ရွဴလမ္းပိတ္ေရာဂါနဲ႔ Diabetes ဆီးခ်ိဳေရာဂါေရာဂါေတြနဲ႔ ေသဆံုးေနၾကတယ္။ Lower respiratory infections အသက္ရွဴလမ္းေအာက္ပိုင္း ကူးစက္ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသရတာဟာ အသက္ ၁၅ ႏွစ္ေအာက္ ေသဆံုးသူ ၁ဝဝ ထဲမွာ ၁ ေယာက္ေသ တယ္။
Low-income countries ဝင္ေငြနည္းတိုင္းျပည္ေတြမွာ ၁ဝ ေယာက္ေသရင္ ၄ ေယာက္ဟာ အသက္ ၁၅ ႏွစ္ေအာက္ ျဖစ္တယ္။ ၇ဝ ေက်ာ္ေတြေသတာက ၁ဝ ေယာက္မွာ ၂ ေယာက္။ ၃ ပံု ၁ ပံုဟာ Lower respiratory infections အသက္ရွဴလမ္းေအာက္ပိုင္းကူးစက္ေရာဂါေတြ HIV/AIDS အျပင္ Diarrhoeal diseases ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါေတြ၊ Malaria ငွက္ဖ်ားနဲ႔ Tuberculosis တီဘီေရာဂါေတြနဲ႔ေသဆံုးခဲ့ၾကတယ္။ ကေလးေမြးတာနဲ႔ဆက္ျပီး prematurity လမေစ့ပဲေမြးတာ၊ Birth asphyxia and birth trauma ေမြးကာစ အသက္ရွဴမဝတာနဲ႔ ထိခိုက္မႈေတြေၾကာင့္ ေသတာကလဲ အဓိကေသေစတဲ့စာရင္းထဲမွာပါေနတယ္။
Tuberculosis တီဘီဟာ ထိပ္ဆံုး ၁ဝ ထဲကေနက်လာတယ္။ ၁၅ ထဲမွာဆက္ပါေနေသးတယ္။ ၂ဝ၁၂ တံုးက လူေပါင္း ၉ သိန္းေသဆံုးခဲ့တယ္။
မီးဖြါးျခင္းနဲ႔ဆက္ျပီး ေသဆံုးရတာဟာ ၂ဝဝဝ တံုးက ၄၂၇ဝဝဝ ရွိခဲ့ျပီး ၂ဝ၁၃ မွာ ၂၈၉ဝဝဝ သာ ရွိေပမဲ့ ေကာင္းတဲ့ အေျခအေနလို႔ ေျပာမရပါ။ ကေလးေမြတးနဲ႔ဆက္ျပီး ေန႔တိုင္း အမ်ိဳးသမီး ၈ဝဝ ေသေနၾကရတယ္။
ႏွစ္စဥ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာေၾကာင့္ လူေပါင္း ၅ သန္းေသေစတယ္။ ၂ဝ၁၂ တံုးက ယာဥ္မေတာ္တဆေၾကာင့္ လူေပါင္း ၃၅ဝဝ ေသေစခဲ့တယ္။ ၂ဝဝဝ တံုးကထက္ ၆ဝဝ ပိုလာတယ္။
၂ဝ၁၂ တံုးက ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေပါင္း 6.6 million ေသဆံုးခဲ့တယ္။ ၉၉% ဟာ ဆင္းရဲတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြကျဖစ္တယ္။ Prematurity လမေစ့ပဲေမြးတာ၊ Pneumonia ႏူမိုးနီးယား၊ Birth asphyxia and birth trauma ေမြးဖြါးခ်ိန္ အသက္ရွဴမဝတာနဲ႔ ဒဏ္ရာရတာေတြ နဲ႔ Diarrhoeal diseases ဝမ္းေရာဂါေတြေၾကာင့္ေသရတာျဖစ္တယ္။ Malaria ငွက္ဖ်ားဟာ ဆာဟာရ ေအာက္ပိုင္းေဒသေတြမွာ ၅ ႏွစ္ေအာက္သေရတာရဲ႕ ၁၅% ရွိေနတယ္။
ကမာၻ႔လူဦးေရ ၁ဝဝ ထဲမွာ
• ဝင္ေငြနည္းတိုင္းျပည္ကလူ = ၁၃႕၃ ေယာက္၊
• အလယ္အလတ္တန္းတိုင္းျပည္ကလူ =၃၅႕၆ ေယာက္၊
• အလယ္အထက္တန္းစားတိုင္းျပည္ကလူ = ၃ဝ႕၂ ေယာက္၊
• ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြကလူ = ၂ဝ႕၉ ေယာက္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁-၁၂-၂ဝ၁၄
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+