လက္ဖက္
လက္ဖက္သီးႏံွကုိ တ႐ုတ္ျပည္တြင္ ေလးရာစုႏွစ္ မ်ားက ေဆးဝါးအျဖစ္ စတင္သုံးစဲြ ခဲ့ၾကသည္။ ခုႏွစ္ ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ လက္ဖက္သည္ အေဖ်ာ္ယမကာ အျဖစ္ ေသာက္သုံးမႈ မ်ားျပားလာသျဖင့္ အခြန္ စတင္ ေကာက္ခံ ခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ ဘီစီ ၂၇၀၀ ခုႏွစ္မွ ေအဒီ ၁၆၁၀ ခုႏွစ္အထိ လက္ဖက္ကုိ တ႐ုတ္ ျပည္တြင္ လက္ဖက္မ်ဳိးေစ့ကုိ ေပါက္ကံျပည့္ ရွင္ဘုရင္ အေလာင္းစည္သူ မင္းႀကီးက ငွက္တစ္ေကာင္၏ အစာအိမ္အတြင္းမွ ရရွိခဲ့ရာ ထုိမွတစ္ဆင့္ မ်ဳိးပြား၍ အဆင့္ဆင့္ စုိက္ပ်ဳိးႏုိင္ရန္ မ်ဳိးေစ့မ်ား ေပးအပ္ခဲ့ျခင္း ျဖင့္လက္ဖက္ပင္မ်ား ျမန္မာျပည္အႏွံ႔ စတင္ေပါက္ေရာက္ ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရသည္။ ထုိသုိ႔ ဘုရင္ေပးအပ္ခ်ီးျမႇင့္ရာ၌ ေရွးကေတာင္ ႐ုိးေတာင္ေပၚသားမ်ားက လက္တစ္ဖက္ျဖင့္ ခံယူသည္ ကုိအစဲြျပဳ၍ လက္တစ္ဖက္မွ လက္ဖက္ပင္ျဖစ္လာ ရသည္ဟု ေရွးအဆုိအရ သိရသည္။ (ပန္းပိ ေတာက္ေဆာင္းပါးမ်ား တကၠသုိလ္တင္လက်္ာ) လက္ဖက္ကုိ ပေလာင္စကားျဖင့္ “ျမန္း” ဟု ေခၚၾက သည္။ ရွမ္းဘာသာျဖင့္ “နိမ့္” ဟုေခၚသည္။ အဓိပၸာယ္မွာ ဇလုပ္ ဟုေခၚဆုိသည္။ အေလာင္းစည္သူ မင္းႀကီးက ငွက္ဇလုပ္အတြင္းမွ ရေသာ သစ္ေစ့ကုိေပးအပ္ ခ့ဲျခင္း ဟူေသာ အေၾကာင္းအရင္းမွ စတင္ခဲ့ သည္ဟု ေရွးမွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရသည္။
ေရွးပေလာင္ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ လက္ဖက္စုိက္ပ်ဳိးျခင္းကုိ ႐ုိးရာအလုပ္ တစ္ခုကဲ့သုိ႔ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ ေန ထုိင္ၾကသည့္ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးမေရြး လက္ဖက္သီးႏွံမွရေသာ လက္ဖက္ရည္ၾကမ္းကုိ ဝါးက်ည္ေတာက္ မ်ားတြင္ ထည့္၍ေသာက္ေလ့ရွိသည္။ မုိးမက်မီ၊ သႀကၤန္မတုိင္မီ ေပၚဦးေပၚဖ်ား လက္ဖက္ကုိ မုိးေရလြတ္ သည့္အတြက္ ေရႊဖီမုိး လြတ္လက္ဖက္ဟုေခၚေၾကာင္း ေရာင္းခ်သူမ်ားမွတစ္ဆင့္ သိရသည္။ စာေရးသူတုိ႔ ငယ္စဥ္က ေရႊဖီမုိးလြတ္လက္ဖက္ေျခာက္တံဆိပ္ျဖင့္ အထုပ္မ်ားေရာင္းခ် သည္ကုိ ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ ထုိလက္ဖက္မွာ ေတာ္သုံးလက္ဖက္ျဖစ္သည္ကုိ “နတ္ေဆာ္စီမံ၍ စားေတာ္ ရန္ေရႊနန္းဝင္ဇမၺဴရစ္ ေရႊေခတ္ တင္ ေရႊခ်ည္မွ်င္၊ ေငြခ်ည္မွ်င္၊ ေရမဝင္၊ မုိးမမီ ေရႊဖီလက္ဖက္ နတ္သစ္ ရြက္” ဟု ဦးပုညေမတၱာစာတြင္ စပ္ဆုိခဲ့သည္။ ႏွင္းအားကုိ အမွီျပဳ၍ထြက္ေသာ လက္ဖက္ရြက္က ေလးမ်ားကိုလည္း ျပာသုိ၊ တပုိ႔တဲြလမ်ား တြင္ ဆြတ္ခူးၾကသည္။ လက္ဖက္ကုိႏွင္းတက္ လက္ဖက္ဟု ေခၚသည္။ ေပၚဦးေပၚဖ်ား လက္ဖက္ျဖစ္၍ ေရွး အခါက ဘုရင္မင္းျမတ္မ်ား ဆက္သေဘာလက္ဖက္ျဖစ္ ရာ ဆူးခၽြန္အပ္ေခ်ာင္း ကေလးမ်ားကဲ့သုိ႔ရွိၿပီး အလြန္ႏူးညံ့သည္ဟု သိရသည္။ လက္ဖက္ရည္အုိးတစ္ လုံးကုိ လက္သည္းခၽြန္မွ်ခတ္႐ုံျဖင့္ အဖန္အရသာ တစ္ေရႏွစ္ေရ မပ်က္ေသာက္ႏုိင္သည္။ ေရႊဖီဦးႏွင္း တက္လက္ဖက္၊ ေရႊဖီမုိးလြတ္လက္ဖက္၊ ခါးကန္ လက္ဖက္၊ ခါးကြက္ (ခါးဝွက္) လက္ဖက္၊ ခါးႏုိင္လက္ ဖက္ဟူ၍ လက္ဖက္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။
လက္ဖက္ကုိ အမ်ားဆုံး တန္ခူး၊ ကဆုန္လမ်ားတြင္ ခူးၾကသည္။ ထုိခူးေသာ လက္ဖက္ေျခာက္မ်ားကုိ ေပါင္း တင္ကာ ေနေျခာက္လွန္းရသည္။ ေနေျခာက္မလွန္းႏုိင္၊ ေနပူရွိန္ေကာင္းစြာမရႏုိင္ေသာ လက္ ဖက္မ်ားမွာ လက္ဖက္ေျခာက္အျဖစ္သုိ႔မေရာက္ဘဲ အခ်ဳိေျခာက္ (သုိ႔မဟုတ္) လက္ဖက္စုိ၊ လက္ဖက္ စိမ္းဘဝ သို႔ ေရာက္သြားရပါသည္။ လက္ဖက္တြင္ အဖန္ေျခာက္၊ အခ်ဳိေျခာက္၊ လက္ဖက္စုိဟူ၍ သုံး မ်ဳိးခဲြထားသည္။ တန္ခူး၊ ကဆုန္ေနပူရွိန္ျမင့္ခ်ိန္တြင္ လက္ဖက္ရြက္မ်ားကုိခူးၿပီး ေပါင္းအုိးႀကီးမ်ားတြင္ သြင္း၍ ေပါင္းတင္ရ သည္။ ေပါင္းတင္ထားေသာ လက္ဖက္မ်ားကုိ နယ္သားက်ေအာင္ နယ္ေပးရ သည္။ လက္ဖက္မ်ား အနယ္ေကာင္းမွ လက္ဖက္ေကာင္း ထြက္သည္ဟုသိရသည္။ ထုိနယ္ၿပီးေသာ လက္ဖက္ကုိ ေနပူရွိန္တြင္ တစ္ေနကုန္လွန္းရသည္။ တစ္ေန႔ႏွင့္ အၿပီးလွန္းရသည္။ ေန႔မကူးရပါ။ တစ္ေန႔ႏွင့္အၿပီးလွန္း၍ လည္းေကာင္း၊ ေနပူမရဘဲ တစ္ေန႔ႏွင့္မေျခာက္လွ်င္လည္းေကာင္း၊ လက္ ဖက္မွာပြေယာင္း လုံးေထြးသြား တက္ကာ လက္ဖက္ေျခာက္အေကာင္းစားမျဖစ္ဘဲ ေစ်းက်သြားတတ္ ေၾကာင္း သိရသည္။
ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ား လက္ထက္က လက္ဖက္ကုိ မင္းခန္းမင္းနားပဲြ သဘင္ေတာ္မ်ားတြင္ ပုခက္တင္၊ ကင္ပြန္းတပ္၊ နားသ၊ နားသြင္း၊ လက္ထက္မဂၤလာပဲြမ်ား၊ ဘာသာေရး၊ နာေရးမက်န္ လက္ဖက္မပါ လွ်င္မၿပီး။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္တြင္ လက္ဖက္ရည္ေတာ္သား လက္ဖက္အုိးကုိင္ဟူ၍ နန္းတြင္းအမႈထမ္းမ်ားရွိခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္တြင္ ညီေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား ေပး အပ္ေတာ္မူေသာ အေဆာင္အေယာင္မ်ား၌ “လက္ဖက္အုိးတေကာင္း မိတ္ဖုံး တစ္ဆယ့္ႏွစ္ေျမႇာင့္ မွန္တပ္၊ အနားပတၱျမားသုံးရစ္စီ” ဟု ပါရွိသည္။ သကၠရာဇ္ ၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္ မင္းတရားေရႊထီးသည္ ယုိးဒ ယားသုိ႔ စတင္ခ်ီတက္ရာတြင္ ေအာင္ပဲြရစစ္သူႀကီး ဘုရင့္ေနာင္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာအား ပတၱျမားစီ ေသာ ဦးေပါင္းသင္းက်စ္ေလးမ်က္ႏွာ၊ ပတၱျမားသုံးရစ္ စီကြမ္းခြက္၊ ပတၱျမား လက္ဖက္အုိးမ်ားကုိ ေျမႇာက္စားေပး သနားေတာ္မူသည္။ ထုိစစ္ပဲြတြင္ ဘုရင့္ေနာင္၏ သားမွာ (၁၃) ႏွစ္သာရွိေသးသည္။ ေဇယ်သီဟကုိလည္း ဖခင္ကုိကူ၍ တုိက္ေပးေသာေၾကာင့္ “မင္းရဲေက်ာ္စြာ” ဟူေသာ ဘြဲ႕အမည္ႏွင့္ ေရႊကြမ္းခြက္၊ လက္ဖက္အုိး တေကာင္းဖုံး မုိးႀကိဳးေထြးခံမ်ား၊ ခ်ီးျမႇင့္ေပးသနားေတာ္ မူခဲ့၏။ ဤမွ် လက္ဖက္ကုိ ထီးစဥ္နန္းဆက္ အသုံး အေဆာင္ တစ္ခုအျဖစ္ ထင္ေပၚခဲ့သည္။ ထုိ႔ျပင္လက္ဖက္ကုိ ႐ုံးေတာ္ခုံေတာ္ေရွ႕ေမွာက္တြင္ တရားလုိ၊ တရားခံ ႏွစ္ေယာက္သည္ ခုံ႐ုံးေတာ္မ်ားက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ေပးၿပီးသည့္အခါ ႏွစ္ဦးလက္ဆုံးစားၾကရသည္။ ထုိသုိ႔ စားသည္ကုိ လက္ဖက္လက္လွမ္းစားသည္ဟု ဆုိသည္။ တရားလုိ၊ တရားခံ၊ မ်က္ႏွာစုံညီ သေဘာ တူေသာ အထိမ္းအမွတ္ပင္ျဖစ္သည္။ လက္ဖက္ ကမ္းလွမ္းစားၿပီးလွ်င္ တရားလည္းၿပီးဆုံးျခင္းကုိေရာက္ ကာ ေနာက္ေနာင္ အ႐ႈပ္အေထြး မရွိေစေရး အယူခံမဝင္ရေတာ့ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ထူမတတ္ေသာ္လည္း လက္ဖက္ထုပ္တတ္သည္” ဟူေသာ ျမန္ မာစကားပုံတစ္ခု ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ေႂကြးၿမီးမႈ၊ လင္မယားျပတ္စဲ ကြာရွင္းမႈ စသည္မ်ားတြင္လည္း လက္ဖက္ ကမ္းလွမ္းစားကာ လက္ဖက္စားျဖတ္စာမ်ားႏွင့္ တရား တေဘာင္ကုိ စီရင္ဆုံးျဖတ္ခဲ့သည္။
သာေရး၊ နာေရး၊ ကင္ပြန္းတပ္၊ နာမည္ေပး၊ နားသ၊ နားထြင္အလွဴမဂၤလာ အခမ္းအနား၊ ဘုရားကန္ ေတာ့ ပဲြ၊ နတ္ကန္ေတာ့ပဲြကစ ဧည့္ဝတ္ျပဳပါမက်န္ လက္ဖက္ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားလ်က္ရွိသည္။ ေရွး ယခင္က ယခုေခတ္လုိ ဖိတ္စာမ်ားမေပၚခင္က အလွဴမဂၤလာမ်ားတြင္ လက္ဖက္ထုပ္ပုိးျခင္း၊ ကမ္းျခင္း မ်ားရွိခဲ့ရာ ထုိကမ္းေသာ မဂၤလာအခမ္းအနားသုိ႔ မလာေရာက္ဘဲ မေနရ၊ မပ်က္မကြက္လာေရာက္ပါ မည္ဟု ကတိ ဝန္ခံခ်က္ေပးျခင္း သေဘာျဖစ္သည္။ မလာေရာက္ႏုိင္ပါက ထုိလက္ဖက္ထုပ္ကုိ လက္ မခံရ၊ မယူရေပ။ ဤမွ်စည္းကမ္းေစာင့္စည္းလွေသာ ေရွးျမန္မာတုိ႔၏ လက္ဖက္ယဥ္ေက်းမႈတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
လက္ဖက္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဓာတ္စာေရထုံးက်မ္းမ်ားတြင္ လက္ဖက္သည္ အေအးလြန္ကဲ၏။ ဖန္၏။ ေလကုိ ရႊင္ေစ၏။ ဆီးဝမ္းခ်ဳပ္လွ်င္ေသာ္လည္းေကာင္း လက္ဖက္စိမ္းေရႏွင့္ သနပ္ခါးရည္ကုိ တစ္ဝက္ စီမွ်ေအာင္ေရာ၍ တုိက္လွ်င္ေပ်ာက္ႏုိင္၏ ဟုပါရွိသည္။ တ႐ုတ္ေဆးက်မ္းမ်ားတြင္ လက္ဖက္သည္ အားေဆးအျဖစ္ ေဖာ္ျပထားသည္။ လက္ဖက္သည္ အစာကုိေၾကေစသည္။ အဖ်ားကုိေလ်ာ့ေစသည္။ ပုိးမႊားမ်ားကုိ သတ္ေစ၊ ေသေစသည္။ ေရငတ္ျခင္း ကုိေျပေစသည္။ ဦးေႏွာက္ၾကည္လင္၍ ထုိင္းမႈိင္း ျခင္း ကုိ ေပ်ာက္ကင္းေစႏုိင္သည္။ မ်က္ေစ့ အၾကည္ဓာတ္ကုိ အားေကာင္းေစသည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ တ႐ုတ္ပညာရွိႀကီး တစ္ဦးျဖစ္ေသာ “ေလာဆူ” ဆုိသူက လက္ဖက္သည္ ေသာကဗ်ာပါဒကုိ ၿငိမ္းေစသည္။ အႀကံသစ္၊ ဉာဏ္သစ္မ်ားကို ေပၚေစသည္။ အာ႐ုံငါးပါးတံခါးကုိ ပြင့္ေစသည္ဟု ဆုိခဲ့ သည္။ ဂ်ပန္ေဆးၾကမ္း မ်ားကလည္း လက္ဖက္သည္ ေဆးဖက္ဝင္သည္ဟု ဆုိသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ လက္ဖက္သီးႏွံကုိ စီးပြားျဖစ္အထိ ႏုိင္ငံေပါင္း ၄၅ ႏုိင္ငံအထိ စုိက္ပ်ဳိးလာၾကသည္။ ယေန႔ ျမန္ မာႏုိင္ငံတြင္လည္း ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၊ လား႐ႈိးခ႐ုိင္၊ မူဆယ္ခ႐ုိင္၊ ေက်ာက္မဲခ႐ုိင္၊ ကြမ္းလုံ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေလာက္ကုိင္ခ႐ုိင္မ်ားတြင္ စုိက္ပ်ဳိးၾကသည္။ ေတာင္ပုိင္းရွမ္းျပည္နယ္၊ ေတာင္ႀကီးခ႐ုိင္၊ လြယ္လင္ ခ႐ုိင္၊ လင္းေခးခ႐ုိင္၊ ကရင္ျပည္နယ္၊ သံေတာင္ေဒသမ်ား၊ ခ်င္းျပည္နယ္မ်ားတြင္လည္း အမ်ားအျပား စုိက္ပ်ဳိးၾကသည္။ အရည္အေသြးအရ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ဆင့္ ကဲြျပားလ်က္ရွိၾကသည္။
ယေန႔ကမ႓ာတြင္ လူတစ္ဦးလွ်င္ လက္ဖက္ေျခာက္ အနည္းဆုံး သုည ဒသမ ၅ ကီလုိဂရမ္မွ အမ်ားဆုံး ၃ ကီလုိဂရမ္အထိ ေသာက္သုံးလ်က္ ရွိေၾကာင္း ေလ့လာ သိရွိရသည္။ ယေန႔ေစ်းကြက္တြင္ တ႐ုတ္ ျပည္ အထုပ္ငယ္တစ္ထုပ္မွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၀၀ ရွိသည္။ အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားမွ ထုတ္လုပ္ေသာ အထုပ္ငယ္ တစ္ထုပ္လွ်င္ ေဒၚလာ ၄၀ မွ ေဒၚလာ ၅၀ ေက်ာ္အထိရွိသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လက္ဖက္ ေျခာက္တစ္ပိႆ ေဒသေပါက္ေစ်းႏႈန္းမွာ အရည္အေသြးအလုိက္ ၆၀၀၀ က်ပ္မွ ၁၂၀၀၀ က်ပ္ အထိ ေပါက္ေၾကာင္း သိရသည္။
ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ ထုံးတမ္း အစဥ္အလာအရ ၿမိဳ႕ရြာမ်ား အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ သြားေရာက္သည့္ အခါ လက္ဖက္ပြဲႏွင့္ လက္ဖက္ရည္ၾကမ္းဝုိင္း မပါလွ်င္ မၿပီးေပ။ တစ္ႏုိင္ငံလုံးတြင္ ထမင္းဆုိင္၊ လက္ ဖက္ရည္ ဆုိင္၊ ေကာ္ဖီဆုိင္၊ လမ္းေဘး အေၾကာ္ဆုိင္၊ မုန္႔ဟင္းခါးဆုိင္မ်ားတြင္ လက္ဖက္ရည္ အခါးအ ေျခာက္ခတ္ ထားေသာ ေရေႏြးၾကမ္းအုိးတစ္လုံး အခမဲ့ေသာက္သုံးႏုိင္သည့္ အေလ့အထျမန္မာႏုိင္ငံ တြင္ရွိသည္။ ျပည္ ပ ခရီးသြားမ်ား အေတြ႕အႀကံဳအရ လက္ဖက္ေျခာက္ခတ္ထားေသာ ေရေႏြးၾကမ္းအုိး တစ္လုံး ေသာက္ သုံးလုိပါက လက္ဖက္ေျခာက္အမ်ဳိးအစားအေပၚမူတည္ၿပီး က်သင့္ေငြေပးေခ်ဝယ္ယူ ေသာက္သုံးရသည္ဟု ဆုိသည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ေရွး႐ုိး စဥ္လာေကာင္းရွိေသာ ျမန္မာ့လက္ဖက္ စုိက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းအား ယခုထက္တုိင္ႏုိင္ငံ အတြင္း လက္ဖက္စုိက္ပ်ဳိးႏုိင္သည့္ ေဒသအလုိက္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား ဝင္ေငြတုိး လုပ္ငန္း တစ္ရပ္အ ျဖစ္ တုိးခ်ဲ႕စုိက္ပ်ဳိးသြားရန္ တုိက္တြန္း အႀကံျပဳအပ္ပါသည္။
ေၾကးမုံသတင္းစာ
ႏုိဝင္ဘာ (၁၀) ရက္၊ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+