ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ေအာက္ ေရာက္ရွိေနသူ ၃၆ သန္းခန္ ့ရွိေန
ေအဗရာ ဟင္လင္ကြန္းရဲ ့ၾကိဳးပမ္း မႈေၾကာင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ကၽြန္စနစ္ ေပ်ာက္ ကြယ္ သြားခဲ့ တဲ့ ေနာက္ပိုင္း ဒီကမၻာၾကီးေပၚ မွာ ေငြ၀ယ္ ကၽြန္စနစ္၊ သားစဥ္ေျမးဆက္ ကၽြန္စနစ္ ဆိုတာ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားခဲ့ေပမယ့္ မ်က္ေစ့ေရွ ့ တင္ေပ်ာက္ေနတဲ့ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ေအာက္မွာ လူေပါင္း ၃၆ သန္းေလာက္ ေရာက္ရွိေန ပါတယ္။
Walk Free Foundation ရဲ ့ဒုတိယ အၾကိမ္ေျမာက္ႏွစ္ပတ္လည္ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ျပပါရွိတဲ့ ကမၻာ့ တ၀န္း ကၽြန္ျပဳခံရသူဦးေရျပ ညႊန္းကိန္းအရ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၆၇ ႏိုင္ငံမွာ ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ ရွိေန ဆဲျဖစ္ပါတယ္။ အိႏၵိယ၊ တရုတ္၊ ပါကစၥတန္၊ ဥဇဘက္ကစၥတန္နဲ ့ ရုရွားႏိုင္ငံ (၅)ႏိုင္ငံတို ့မွာ အေျခအေန ဆိုး၀ါးေနျပီး (၅)ႏိုင္ငံ ေပါင္းလိုက္ရင္ ကၽြန္ျပဳခံရသူဦးေရ ၂၂ သန္း ရွိေနပါတယ္။ အိႏၵိယကေတာ့ အဆိုးဆံုး ပါပဲ။ လူေပါင္း ၁၄ ဒသမ ၂၉ သန္းဟာ ကၽြန္ျပဳခံေနရဆဲပါ။
ဒါျဖစ္ရင္ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ဆိုတာ ဘာကိုေခၚတာပါလိ္မ့္။ လူကုန္ကူးမႈ၊ အဓမၼအလုပ္လုပ္ကိုင္ေစမႈ၊ အေၾကြး ျပန္မဆပ္ႏိုင္သျဖင့္ အလုပ္ျဖင့္ျပန္လည္ေပးဆပ္ရမႈ၊ အဓမၼလက္ထပ္ေစမႈ၊ လိင္ေျဖာ္ေျဖေရး လုပ္ေစမႈ တို ့ကို ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္လို ့ ေခၚတာပါ။
ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္က်ယ္ျပန္ ့လာျခင္း။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ ့ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္မွာ ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ဟာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္း တိုးလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာ လူကုန္ကူးမႈပိုမ်ားလာျပီး က်ား၊မ မေရြး လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အတင္းအၾကပ္ သြပ္သြင္း ခံရပါတယ္။ သတို ့သမီး အျဖစ္ ေရာင္းစား ခံရသူေတြ ရွိေနသလို ကေလးလုပ္သားကိစၥ၊ လုပ္အားခမရွင္းေပးတဲ့ ကိစၥ၊ ေငြျပန္ မဆပ္ႏိုင္လို ့ အလုပ္လုပ္ျပီးျပန္ဆပ္ရတဲ့ ကိစၥ ေတြဟာ မ်ားသည္ထက္ မ်ားလာပါတယ္။
ဒီကမၻာေပၚမွာ ကၽြန္စနစ္ဆိုတာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားျပီလို ့ လူေတြကထင္ေနၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ ့ကလည္း စစ္မက္ ျဖစ္ပြားျပီး တိုင္းျပည္စီးပြားေရး က်ဆင္းေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာပဲ မိန္းကေလးေတြက လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းထဲကို ေရာက္ကုန္တယ္လို ့ထင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေျမျပင္တိုင္းထြာခ်က္အရ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၆၇ ႏိုင္ငံလံုးမွာ ဆိုး၀ါးလွတဲ့ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ၾကီးဟာ ပိုပိုျပီးထြန္းကား လာေနပါတယ္။ လူလူျခင္း အျမတ္ထုတ္တဲ့ ကိစၥကို အျမစ္ျပတ္သုတ္သင္ႏိုင္ဖို ့ အစိုးရအဖြဲ ့ေတြ၊ ကုမၸဏီေတြနဲ ့ ျပည္သူတစ္ရပ္လံုးက ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွပဲ ဒီေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ၾကီးကို ဟန္ ့တားႏိုင္မွာပါ။
ႏိုင္ငံတကာတြင္ ကၽြန္ျပဳခံရသူ ဦးေရတိုးလာျခင္း။ လူဦးေရ ထူထပ္တဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ ပိုျပီး ထြန္းကားပါတယ္။ ကၽြန္ျပဳခံရသူေတြကို ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားေတြ ့ရမွာပါ။ တိုင္းတပါး ကေန ေရာက္လာျပီး ကၽြန္ျပဳခံရသူေတြနဲ ့ မိမိေနထိုင္ရာႏိုင္ငံထဲတင္ ကၽြန္ျပဳခံေနရသူေတြပါ။ အေနာက္ အာဖရိကႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ေမာ္ရီတားနီးယားမွာ ႏိုင္ငံ့လူဦးေရရဲ ့ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းက စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြရဲ ့ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ ေအာက္မွာ ကၽြန္ျပဳခံေနရျပီး ဥဇဘက္ကစၥတန္မွာ ၃ ဒသမ ၉၇ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ေဟတီမွာ ၂ ဒသမ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ကာတာမွာ ၁ ဒသမ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီး ကၽြန္ျပဳခံေနရပါတယ္။
၂၀၂၂ ကမၻာ့ဖလားကို အိမ္ရွင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ က်င္းပမယ့္ ကာတာႏိုင္ငံဟာ သူ ့အလုပ္သမား ဥပေဒနဲ ့ပါတ္ သက္ျပီး ေမးခြန္းေတြ အမ်ားၾကီး အထုတ္ခံေနရပါတယ္။ ကာတာမွာ ႏိုင္ငံျခား အလုပ္သမားေတြကို လြတ္လပ္စြာအလုပ္ ေျပာင္းေရြ ့ခြင့္ မေပးပါဘူး။ ဒီေတာ့ တိုင္းတစ္ပါးကေန ကာတာမွာ အလုပ္လာ လုပ္မိသူေတြဟာ ကိုယ္စ၀င္လိုက္တဲ့ အလုပ္မွာပဲ ေျခခ်ဳပ္မိသြားျပီး ဒီထက္ တိုးတက္ေစႏိုင္မယ့္ အလုပ္မ်ိဳး ကို ေျပာင္းခြင့္ မရၾကတဲ့အတြက္ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ေအာက္မွာ အက်ံဳး၀င္သြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကာတာႏိုင္ငံဟာ ကမၻာေပၚမွာ ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ အထြန္းကား ဆံုးႏိုင္ငံေတြထဲမွာ အဆင့္(၄)ေနရာမွာ ရွိေနတာပါ။ ၂၀၂၂ ကမၻာ့ဖလားကို ဘယ္လိုမဆို က်င္းပခ်င္တဲ့ ကာတာႏိုင္ငံကေတာ့ ႏိုင္ငံျခား အလုပ္ သမားေတြရဲ ့ ေရႊ ့ေျပာင္းခြင့္ကို ကန္ ့သတ္တဲ့ဥပေဒကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ အေစာ ပိုင္းမွာ ေျဖေလ်ာ့ေပးမယ္လို ့ ကတိက၀တ္ျပဳ ထားပါတယ္။
ဒုကၡသည္မ်ား ကၽြန္ျပဳခံရျခင္းမွ အကာအကြယ္ ကင္းမဲ့ေန။ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကၽြန္ျပဳခံရသူေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အားမတန္လို ့ မာန္ေလ်ာ့ၾကရတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီထဲမွာ စစ္ေဘး ဒုကၡသည္ေတြဟာ အကာအကြယ္ အကင္းမဲ့ဆံုး သူေတြျဖစ္ပါတယ္။
အိုးအိမ္စြန္ ့ခြာ ထြက္ေျပး လာရျပီးတဲ့ေနာက္ ျပန္စရာအိမ္မရွိ၊ အားကိုးစရာ ေဆြမရွိ၊မ်ိဳးမရွိ ျဖစ္ေနသူေတြ ဟာ မတရားမွန္း သိသိၾကီးနဲ ့ ေခါင္းငံု ့ခံေနၾကရတာ မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆီးရီးယားလို ျပည္တြင္း စစ္ မီးေၾကာင့္ စီးပြားေရး၊လူမႈေရးနဲ ့ပတ္၀န္းက်င္ အေရးေတြမွာ ျပႆနာမ်ိဳးစံုျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အရြယ္မေရြး ကၽြန္ျပဳခံေန ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုလူလူျခင္းေခါင္းပံုျဖတ္ အျမတ္ထုတ္တဲ့ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ရဲ ့အရွင္သခင္ေတြရဲ ့၀င္ေငြကေတာ့ မနည္းလွ ပါဘူး။ ဥပေဒျပင္ပစီးပြားရွာရာမွာ တရားမ၀င္ မူးယစ္ေဆး၀ါး ေရာင္း၀ယ္ေဖာက္ ကားေရးျပီး ရင္ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္က ၀င္ေငြအမ်ားဆံုး ရွာေပးတယ္လို ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမားအဖြဲ ့ (ILO) က ခန္ ့မွန္း ထားပါတယ္။
အေမွာင္ထုနဲေနေသးေသာႏိုင္ငံမ်ား။ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၆၇ ႏိုင္ငံမွာ ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ရဲ ့အေမွာင္ထု လႊမ္းမိုးမႈ အနည္း ဆံုးႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အိုက္စလန္နဲ ့ လူဇင္ဘတ္ တို ့ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ကၽြန္ျပဳခံရသူဦးေရဟာ ၁၀၀ ေအာက္ပဲ ရွိပါတယ္။
ေခတ္သစ္ကၽြန္စနစ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ တိုက္ဖ်က္ေနတဲ့ နယ္သာလန္၊ ဆီြဒင္၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ၾသစေၾတးလ် လိုႏိုင္ငံေတြရွိေပမယ့္ သိသိနဲ ့မျမင္ခ်င္၊ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးေတြ ရွိပါတယ္။
အဲဒီထဲမွာ ေဟာင္ေကာင္၊ စကၤာပူ၊ ဘရူႏိုင္း၊ ကာတာ နဲ ့ ကူ၀ိတ္ႏိုင္ငံတို ့ကို Walk Free Foundation က အၾကီးအက်ယ္ အျပစ္တင္ ထားပါတယ္။
ကမၻာ့လူ ့အခြင့္အေရး အဖြဲ ့ၾကီးျဖစ္တဲ့ Walk Free Foundation ကို ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ ထားသူမ်ားအဖြဲ ့ကေန တည္ေထာင္ ထားတာျဖစ္ျပီး ေနာက္မ်ိဳးဆက္ေတြမွာ ေခတ္သစ္ ကၽြန္စနစ္ဆိုတာ ပါမသြား ေအာင္ တစ္ခါတည္းအျမစ္ျပတ္ သုတ္သင္ ရွင္းလင္းဖို ့ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ ရြက္ေနတဲ့ အဖြဲ ့ၾကီးျဖစ္ပါတယ္။
ကမၻာ့ျမိဳ ့ၾကီးျပၾကီးေတြရဲ ့ ေရာင္စံုမီးေရာင္ေတြ ေအာက္မွာ အစေတးခံေနရတဲ့ ဘ၀ေပါင္း ဘီလီယံနဲ ့ ခ်ီရွိေနေသး တယ္ဆိုတာကို ေလ့လာေရးသား တင္ျပလိုက္ ရပါတယ္။
Lashio News Diary
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+