BPPV အရက္မေသာက္ဘဲ မူးတဲ့ေရာဂါ
2. အမ်ိဳးသား ဒီေန႔ ဆရာဝန္သြားၿပတာ Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV) ၿဖစ္တာ လို႔ ေၿပာတယ္။ ဆရာဝန္ေပးတဲ့ စာရြတ္ေတြကို ပို႔ေပးလိုက္ပါတယ္။ သူေၿပာတာ မရွင္း လို႔ ေက်းဇူးၿပဳၿပီး ေရာဂါအေၾကာင္းနဲ႔ ဘယ္လို ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ရမလဲဆိုတာကို ရွင္းၿပေပးပါ။
Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV) ဆိုတာ နားအတြင္းပိုင္း ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ လူ (ေခါင္း) အေနထား ေျပာင္းတဲ့အခါ မူးတတ္တယ္။ Vertigo ေခါင္းမူးေရာဂါ လာျပသူေပါင္း ၆ သန္းထဲမွာ (BPPV) ျဖစ္သူ ၁၇-၄၂% ပါတယ္။ Motion sickness ကားမူးေရာဂါက သပ္သပ္ျဖစ္တယ္။ အရက္ မေသာက္ဘဲ မူးတာ အလဲလို အနည္းဆံုး ၃ မ်ိဳး ရွိတယ္။
လူၾကီးေတြကိုတြက္ရင္ တဝက္ရွိတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြဆိုရင္ နားအလည္ပိုင္းက Degeneration အိုနာလို ျဖစ္လို႔ပါ။ ငယ္သူေတြက ေခါင္းခိုက္မိလို႔က မ်ားတယ္။ Migraine (မိုင္ဂရင္း) အမူး-အကိုက္ေရာဂါ နဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ Vestibular neuritis ရလို႔လဲ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ ့မွာ ဘာလို႔ ျဖစ္လဲ မသိပါ။
• ေရာဂါလကၡဏာအစစ္ဆိုတာ Spinning dizziness ပတ္ျခာလည္ျပီး မူးမယ္၊
• ေခါင္းကို လည္သလိုလုပ္မွ ျဖစ္တယ္။
• Short duration ခဏသာ ၾကာမယ္။ ေဆးစာမယ္ Paroxysmal လို႔သံုးတာ အဲဒါေၾကာင့္ပါ။ Benign ဆိုတာ အသက္ကို အႏၲရာယ္မေပးႏိုင္တာ။
• Positional in onset အေနအထား ေျပာင္းတာေန စတယ္။
• Nausea ပ်ိဳ႕တာက မ်ားတယ္၊ အန္တဲ့အထိျဖစ္တာ ရွားတယ္။
• Visual disturbance ျဖစ္လာရင္ အျမင္အၾကည့္ ခက္လာမယ္။
• ေခါင္းထဲမွာ ေပါ့ေနမယ္၊
• ကိုယ္ကို မထိန္းႏိုင္ျဖစ္မယ္၊
• မ်က္စိဟာ ျဖစ္တဲ့နားဘက္ဆီ လည္မယ္။ ဆတ္ကနဲ ဆတ္ကနဲ စကၠန္႔ ၃ဝ ေလာက္ၾကာမယ္၊
• ထံုတာ၊ အားယုတ္တာလို တျခား အာရံုေၾကာေရာဂါ လကၡဏာေတြ မရွိပါ။
လူတိုင္းရဲ႕ Inner ear အတြင္းနားထဲမွာ Otoconia ေခၚတဲ့ Calcium crystals (ကယ္လ္စီယမ္) ပံုေဆာင္ခဲေလးေတြ ရွိတယ္။ BPPV ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာ ဒါေတြက Utricle မွာ ပိတ္ေနသလို ျဖစ္ေန တယ္။ ေနာက္ျပီး Semicircular canals စက္ဝိုင္းထက္ျခမ္းပံု ျပြန္ေလးေတြထဲ ေရာက္သြားတတ္ တယ္။ ေခါင္းက အေနအထား ေျပာင္းတဲ့အခါ၊ ကမာၻ႔ဆြဲအားကို လိုက္ျပင္ရရင္ အဲဒီ အစိုင္အခဲေလးေတြက အရည္အေျပာင္းအလဲကို ဒုကၡေပးလို႔ မူးလာေစတယ္။ တခါတေလ ပံုေဆာင္ခဲ ေလးေတြက သြားကပ္ေန ၾကတယ္။
မူးတာကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေနအထား သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိတယ္။ လူနာကိုယ္တိုင္သိတယ္။ မမူးခင္ ၅-၁ဝ စကၠန္႔ ၾကာေသးတယ္။ မူးတာက ၅-၁၂ဝ စကၠန္႔ ၾကာတယ္။ မိုးရြာခါနီး၊ ႏွင္းက်ခါနီး အိပ္ေရးပ်က္ရင္၊ စိတ္ရႈတ္စရာရွိရင္၊ ပိုဆိုးတယ္။ Tilting the head ေခါင္းကို ဟိုဘက္ဒီဘက္ လွည့္တာ၊ Rolling over in bed ေခါင္းအံုးေပၚမွာ ေခါင္းလွည့္တာ၊ Looking up or under ေခါင္း ေမာ့တာ ငံု႔တာ၊ Sudden head motion ရုတ္တရက္ ေခါင္းအေနအထား ျပင္တာ၊ Post head injury ေခါင္းခိုက္မိထားဘူးတာ၊ မ်က္စိကို စူးစိုက္လို႔မရ ျဖစ္လာမယ္။
Dix Hallpike Test စမ္းသပ္နည္းနဲ႔ ေရာဂါေသျခာေအာင္ လုပ္ရတယ္။ ျဖစ္ေနတဲ့သူကို ထိုင္ေနရာကေန ပက္လက္လွဲ၊ ေခါင္းကို ၄၅ ဒီဂရီ တဖက္ကိုေစာင္း၊ ၂ဝ ဒီဂရီ ေနာက္ျပန္ခိုင္းတဲ့အခါ Nystagmus ေခၚတဲ့ Jumping of the eyes မ်က္လံုးေတြ ခုန္လာတာ ေတြ႔ရရင္ ဒီေရာဂါရွိတာ ေသျခာတယ္။ မ်က္လံုးက အထက္ကို ခုန္ျပီး လည္ေနမယ္။ မ်က္လံုးရဲ႕ အထက္ပိုင္းဟာ ေအာက္စိုက္တဲ့ဘက္မယ္ ရွိမယ္။ Electronystagmography စမ္းသပ္နည္းလဲ ရွိတယ္။
ကုသနည္း ၂ မ်ိဳးမက ရွိတယ္။
၁။ Canalith repositioning procedure (CRP) or Epley maneuver နဲ႔
၂။ Liberatory or Semont maneuver ျဖစ္တယ္။
ကမၻာ့ဆြဲအားကို သံုးျပီး အနယ္အမံွဳေတြ ေအာက္က်ေအာင္လုပ္နည္း CRP ကို ဆရာဝန္ကေန သင္ေပး တာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္နည္းကေတာ့ လူနာကိုယ္တိုင္ လုပ္လို႔ရတယ္။ ဘယ္ဟာ ပိုေကာင္းသလဲ ေျပာလို႔ မရေသးပါ။ ေဆးေပး ကုနည္းကို ရုတ္ရက္ျဖစ္သူေတြနဲ႔ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးျဖစ္သူေတြကိုသာ ေပးတယ္။ Anti-histamine ေဆးနဲ႔ Anti-cholinergic ေဆးေတြ ျဖစ္တဲ့ Meclozine Meclozine (Bonine, Bonamine, Antivert, Postafen, Sea Legs, Dramamine) နဲ႔ Scopolamine (Levo-duboisine, Hyoscine) ေတြ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေအာင္ လုပ္တာသာ ျဖစ္တယ္။
BPPV ေရာဂါဟာ တခ်ိဳ႕မွာ သူ႔ဖါသူ သက္သာလာတတ္တယ္။ ေခါင္းအံုးျမင့္ျမင့္ သံုးပါ။ မူးတတ္သလိုမ်ိဳး မအိပ္ပါနဲ႔။ မနက္ ထရင္ ခပ္ေျဖးေျဖးထပါ။ မထခင္ ကုတင္စြန္းမွာ ၁ မိနစ္ထိုင္ ေစာင့္ေနပါ။ ေခါင္းငံု႔ျပီး တခုခုေကာက္ဘို႔ မလုပ္ပါနဲ႔။ တဖက္ဖက္ ေစာင္းတာလဲ ဂရုစိုက္ပါ။ အလွျပင္ဆိုင္၊ သြားေဆးခန္းမွာ အထူးသတိရွိပါ။ Motion sickness medications Dimenhydrinate (Dramamine, Driminate, Gravol, Gravamin, Vomex, Vertirosan) ကားမူးေပ်ာက္ေဆးတြ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ၂ လနဲ႔ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။
Epley Maneuver နည္းကို တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ဆရာဝန္ကေန လုပ္ေပးတယ္။ ၈ဝ% ေပ်ာက္တယ္။ ၂ နည္းရွိ တယ္။ မျပန္ခင္ ေဆးခန္းမွာ ၁ဝ မိနစ္ေစာင့္ရေသးတယ္။ ကားေမာင္းမျပန္ပါနဲ႔။ ေခါင္းကို Semi-recumbent ၄၅ ဒီဂရီေစာင္းအိပ္ပါ။ ေန႔ခင္းမွာလဲ ေခါင္းကို မတ္မတ္ထားပါ။ ေခါင္းလႈတ္ရမဲ့ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း မလုပ္ပါနဲ႔။ မ်က္ႏွာသစ္တာ၊ အေမႊး ရိတ္တာ၊ ေခါင္းေလွ်ာ္တာ၊ မ်က္စဥ္းခပ္တာ လဲ ေခါင္းမငံု႔ရေအာင္ လုပ္ပါ။ ၁ ပါတ္ၾကာရင္ အရင္ကမူးတတ္တဲ့ အေနအထားကို သတိနဲ႔ စမ္းလုပ္ရမယ္။
ဒီနည္းနဲ႔ မရေသးတဲ့ ၂ဝ% ေတြကို Epley exercises လုပ္ခိုင္းမယ္။ အထူးလုပ္တဲ့ Rotational chair ကုလားထိုင္၊ DizzyFIX ေတြ သံုးႏိုင္တယ္။
ခြဲစိတ္ကုသနည္းက ခက္ပါတယ္။ Canal plugging နည္းကတခု ျဖစ္တယ္။ ခြဲစိတ္ကုသနည္း Semi-circular canal occlusion ကို အျမဲမလုပ္ပါ၊ လုပ္ရတာ ခက္တယ္။ အာရံုေၾကာထိမွာ သတိၾကီး ရတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+