ေဟတီႏွင့္ အီကို အိမ္သာ
စနစ္မက်စြာ အေပါ့အေလး စြန္႔ၾကျခင္း သည္ ေဟတီ ႏုိင္ငံတြင္ လူကိုးေထာင္နီးပါး ၀မ္းေရာဂါျဖင့္ ေသဆံုး ခဲ့ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေခတ္မီ နည္းပညာ အကူအညီျဖင့္ အနည္းငယ္ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲ ယူလိုက္ျခင္းျဖင့္ တစ္ခ်ိန္က အညစ္အေၾကး အျဖစ္ ၀မ္းေရာဂါ ျဖန္႔ခဲ့ေသာ လူ႔မစင္ အညစ္အေၾကး မ်ားသည္ အပင္မ်ား အတြက္ အာဟာရ ျပည့္၀ေသာ ဓာတ္ေျမၾသဇာ အျဖစ္ အသံုး ၀င္လာကာ ေဟတီသူ၊ ေဟတီသား အမ်ား ကိုယ့္ အိမ္မွာပင္ သန္႔ရွင္း လတ္ဆတ္ေသာ ၿခံထြက္ သီးႏွံမ်ားကို ခူးဆြတ္ စားသံုးႏုိင္ၾကၿပီ ျဖစ္သည္။
ေဟတီသည္ အေမရိက တိုက္တြင္ အဆင္းရဲဆံုး ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ ထိုအဆင္းရဲဆံုး ႏုိင္ငံ၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပို႔ေအာ္ပရင့္ရွိ အႀကီးဆံုးႏွင့္ အဆင္းရဲဆံုး က်ဴးေက်ာ္ ရပ္ကြက္ ဆိုက္ဆိုလီ၏ အလယ္တြင္ ဖရန္စစ္ဖရန္႔၏ ဥယ်ာဥ္ ပန္းၿခံေလးသည္ ကႏၲာရ အလယ္က အိုေအစစ္ေလး အလားရွိသည္။
လူေနအိမ္မ်ား အမိုးခ်င္း ဆက္ေနေအာင္ ႐ႈပ္ေထြးေနေသာ ထိုက်ဴးေက်ာ္ ရပ္ကြက္ႀကီးတြင္ သီးပင္စားပင္ ဟူ၍ ေယာင္လို႔ပင္ မျမင္ရႏုိင္။ ဖရန္စစ္၏ ၿခံ၀င္းေလး ထဲတြင္သာ စိမ္းစိမ္း စိုစိုျဖင့္ မုန္လာဥမ်ား၊ င႐ုတ္သီးမ်ား၊ ပန္းေဂၚဖီမ်ား စိုက္ထား ပ်ဳိးထားသည္။ သို႔ေသာ္ ဖရန္စစ္ စိုက္ခင္းက ထြက္ေသာ သီးႏွံမ်ားကို အိမ္နီးပါးခ်င္းမ်ား စားခ်င္လာေအာင္ စြဲေဆာင္မရခဲ့။ အေၾကာင္းမွာ လူ႔မစင္က ထြက္ေသာ ဓာတ္ေျမၾသဇာ မ်ားကို သံုးၿပီး စိုက္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
““အစပိုင္းမွာ အလကား ေပးတာေတာင္ ဘယ္သူမွ မယူၾကဘူး။ ေနာက္ပိုင္းက်မွ စိုက္ခင္းေလး ေအာင္ျမင္ လာတာ ျမင္ၿပီး လူေတြ သေဘာထား ေျပာင္းလာၿပီး သီးႏွံေတြ လာယူ စားေသာက္ၾကတယ္”” ဟု ဖရန္စစ္က ျပန္ေျပာင္း ေျပာျပသည္။
““လူ႔မစင္ကို ဓာတ္ေျမၾသဇာ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲၿပီး အသံုးျပဳတာဟာ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္နဲ႔ သီးႏွံေတြကို လံုး၀ မထိခိုက္ ေစသလို ညစ္ပတ္တာ မ်ဳိးလည္း မျဖစ္ဘူးဆိုတာ ျမင္လာ ၾကေတာ႔မွ စိုက္ပ်ဳိး သီးႏွံေတြကို ယူစားၾကသလို၊ ကိုယ္တိုင္လည္း အိမ္က ေျမကြက္ လြတ္မွာ ကၽြန္ေတာ့္ နည္းလမ္းယူၿပီး စိုက္ပ်ဳိးဖို႔ စိတ္အား ထက္သန္ လာၾကတယ္”” ဟု ဖရန္စစ္က ေျပာျပသည္။
ဖရန္စစ္သည္ ေဂဟ စနစ္ႏွင့္ သဟဇာတ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားေသာ အိမ္သာမ်ားမွ ရရွိသည့္ လူ႔မစင္ မ်ားကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲ ထားေသာ ဓာတ္ေျမ ၾသဇာမ်ားကို အသံုးျပဳသည္။ ထိုသို႔ေသာ အိမ္သာ စနစ္ကို ေဟတီတြင္ မိလႅာစနစ္ စနစ္ က်ေစေရး ႀကိဳးပမ္းေနေသာ အန္ဂ်ီအို တစ္ခု ျဖစ္သည့္ SOIL က ျပဳလုပ္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။
၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ SOIL ကို စတင္ ထူေထာင္ခ်ိန္က ေဟတီ ေက်းလက္ ေဒသတြင္ အိမ္သာ သံုးသူ ေလးရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိသည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပို႔ေအာ္ပရင့္မွာပင္ အိမ္သာသံုးသူ ေျခာက္ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိေသးေၾကာင္း SOIL ထူေထာင္သူ ေဘာ္ဒဲလီယာ မက္လိုရီက ေျပာသည္။ ထိုသို႔ နည္းပါးလွေသာ အိမ္သာမ်ားထဲက အမ်ားစု သည္လည္း လူ႔မစင္မ်ားကို ျပန္လည္ သန္႔စင္ျခင္း မရွိဘဲ ျမစ္ေခ်ာင္း မ်ားထဲသို႔ပါ တိုက္႐ိုက္ စြန္႔ပစ္လိုက္ တတ္ၾကသည္။
၂၀၁၀ ငလ်င္ႀကီးေၾကာင့္ ေဟတီတြင္ လူႏွစ္သိန္း ခြဲေက်ာ္ ေသဆံုးၿပီး (၁ ဒသမ ၅) သန္း နီးပါး အိုးအိမ္မဲ႔ ျဖစ္ခဲ့ရာ မိလႅာစနစ္မ်ား ပ်က္စီး သြားျခင္းသည္ က်န္းမာေရး အဓိက စိန္ေခၚမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၂၀၁၀ ႏွစ္ ကုန္ပိုင္းမွာတင္ ၀မ္းေရာဂါဆိုးႀကီး ျဖစ္ပြားခဲ့ကာ လူေပါင္း (၉၀၀၀) ေက်ာ္ ေသဆံုး ခဲ့ရသည္။ မသန္႔ေသာေရ ေသာက္မိျခင္း ႏွင့္ လဟာျပင္မွာ အေပါ့အေလး စြန္႔ျခင္းသည္ ၀မ္းေရာဂါ ျပန္႔ရျခင္း အဓိက လက္သည္ ျဖစ္သည္။
ထိုအခ်ိန္တြင္ ေဂဟစနစ္နဲ႔ သဟဇာတ ရွိေသာ အီကို-အိမ္သာမ်ားကို က်ယ္ျပန္႔စြာ မိတ္ဆက္ ႏုိင္ခဲ့သည္။ အီကို-အိမ္သာမ်ား၏ ကန္မ်ားထဲတြင္ ဆီးႏွင့္ ၀မ္းကို သပ္သပ္စီ ခြဲသည့္ ကန္ႏွစ္ကန္ ပါ၀င္သည္။ တစ္ခါ သြားၿပီးတိုင္း လႊစာမႈန္႔ႏွင့္ ဆင္တူေသာ ႀကံဖတ္ႏွင့္ ေျမပဲခြံဖတ္မ်ားကို ကန္မ်ားထဲ ခ်ေပးကာ တစ္လႊာ အုပ္လိုက္ျခင္းျဖင့္ အနံ႔ဆိုး ထြက္တာလည္း တားလိုက္ႏုိင္သလို ကူးစက္ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ျပန္႔ပြား မွာကိုလည္း ထိန္းလိုက္ၿပီးသား ျဖစ္သြားသည္။
ေဟတီ ျပည္သူမ်ားသည္ အိမ္တြင္ အိမ္သာ ထားကာ သံုးရမည္ကို မလိုလားၾက။ ထိုသို႔ သံုးရျခင္္းသည္ အညစ္အေၾကး မ်ားကို အိမ္တြင္ စုထားရျခင္း ႏွင့္ ဆင္တူၿပီး က်န္းမာေရး အတြက္ ပိုဆိုး ေစမည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ SOIL အဖြဲ႕သည္ ထိုအစြဲကို ဖ်က္ႏိုင္ရန္ အေတာ္ ႀကိဳးစားခဲ့ရသည္။ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသ အလိုက္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို SOIL အဖြဲ႕၏ အီကို-အိမ္သာမ်ား နမူနာ တပ္ဆင္ထားရာ ေနရာမ်ားသို႔ စုေ၀းေခၚယူၿပီး အိမ္သာမ်ား အလုပ္လုပ္ပံုကို ရွင္းလင္း ျပသ ပညာေပး ခဲ့ရသည္။ လူဦးေရ (၁၀) သန္း ရွိေသာ ေဟတီ ႏုိင္ငံတြင္ လက္ရွိ၌ပင္ အီကို အိမ္သာမ်ားကို အသံုးျပဳသည့္ အိမ္ေထာင္စုက ရွစ္ေထာင္ ေလာက္သာ ရွိေသးသည္။ ပညာေပးမႈမ်ား တိုးျမႇင့္ ျပဳလုပ္ေနရဆဲ ျဖစ္သည္။
ေဟတီတြင္ အီကိုအိမ္သာ အသံုးျပဳသူ အမ်ားစုမွာ ယခင္က အမ်ားသံုး အိမ္သာမ်ားသာ သံုးဖူးၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အမ်ားသံုး အိမ္သာမ်ားသည္ မသန္႔ရွင္းျခင္း၊ နံေစာ္ျခင္း မ်ားေၾကာင့္ တတ္ႏုိင္သမွ် ေရွာင္ၾကဥ္ ၾကၿပီး လဟာျပင္ မ်ားတြင္သာ အေပါ့အေလး စြန္႔ေလ့ ရွိၾကသည္။
အီကို အိမ္သာမ်ားကို အိမ္တြင္ ထားကာ အသံုးျပဳျခင္းေၾကာင့္ မိသားစု၏ ဂုဏ္သိကၡာ တက္လာသည္ဟု ခံယူတတ္ သူမ်ားပင္ ရွိလာေနၿပီ ျဖစ္သည္။ ပို႔ေအာ္ပရင့္ၿမိဳ႕ ဂါရတ္ ဘာတာလီ ရပ္ကြက္တြင္ ေနထိုင္သူ မီဒီအိုင္ဒီမြန္သည္ အီကို အိမ္သာေၾကာင့္ သူ႔မိသားစု စိတ္ေအး ခ်မ္းသာရေၾကာင္း ဆိုသည္။
““ အရင္ကဆို အမ်ားသံုး အိမ္သာေတြ သြားရတယ္။ ညစ္လည္းပတ္ အနံ႔လည္း မေကာင္းဘူး။ ခုဆိုရင္ေတာ႔ အားလံုး အဆင္ ေျပသြားၿပီ။ ညႀကီးမိုးခ်ဳပ္ ႏုိးလာၿပီး အိမ္သာ သြားခ်င္ရင္လည္း ကိုယ္႔အိမ္ တံခါးဖြင့္ၿပီး ကိုယ့္အိမ္သာ ကိုယ္သြား႐ံုပဲ။ ကိုယ့္ဖာသာ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ႏုိင္တဲ႔ အတြက္လည္း သန္႔သန္႔ ရွင္းရွင္း ရွိၿပီး စိတ္သန္႔တယ္”” ဟု အိုင္ဒီမြန္က ေျပာသည္။
အီကို အိမ္သာမ်ားတြင္ စုစည္း ထားေသာ လူ႔မစင္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို SOIL အဖြဲ႕သည္ တစ္လ လွ်င္ ေလးႀကိမ္ လွည့္လည္ကာ စုေဆာင္း သိမ္းဆည္းသည့္ စနစ္ထူ ေထာင္ထားသည္။ ထိုမစင္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို သတ္မွတ္ ကြင္းျပင္ ေနရာတြင္ ရွစ္လမွ (၁၂) လထိ ေနေရာင္ ေအာက္ ထားရွိၿပီး ေနေရာင္ျဖင့္ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို သတ္ျဖတ္သည္။ SOIL အေနျဖင့္ လူ႔မစင္မ်ား လွည့္လည္ စုေဆာင္းရသည့္ လုပ္သားခသာ ကုန္က်သည္။ ဘတ္တီးရီးယားမ်ားကို သဘာ၀ စြမ္းအင္ ျဖစ္ေသာ ေနေရာင္ သံုးကာ သတ္ျဖတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ (၁၂) လ ခန္႔ေနလွ်င္ လံုး၀ ေျခာက္ေသြ႕ သြားၿပီ ျဖစ္ၿပီး စိုက္ပ်ဳိးခင္းမ်ားတြင္ လက္ေတြ႕ထည့္ သံုးႏုိင္ေသာ ဓာတ္ေျမၾသဇာမ်ား ရရွိၿပီျဖစ္သည္။
ကမၻာ့ စားနပ္ရိကၡာႏွင့္ စိုက္ပ်ဳိးေရး အဖြဲ႕ႀကီး၏ စာရင္းအရလည္း ကမၻာ့ စားနပ္ရိကၡာ သံုးပံု တစ္ပံုနီးပါး မစားလိုက္ရဘဲ အလဟသ ပ်က္စီး ေနရေၾကာင္း သိရရာ စားနပ္ရိကၡာ အခက္အခဲ ရွိသူမ်ား အေနျဖင့္ ကိုယ္တိုင္ စိုက္ပ်ဳိးႏုိင္ေအာင္ ကူညီေပးျခင္းျဖင့္ စားနပ္ရိကၡာ မေလာက္ငွမႈကို ေျဖရွင္း ႏုိင္မည္ဟု SOIL အဖြဲ႕က ဆိုသည္။ ထို႔အတြက္ လူ႔မစင္ကိုပင္ ျပန္သန္႔စင္ကာ ဓာတ္ေျမၾသဇာ အျဖစ္ အသံုးခ် ႏုိင္ျခင္းျဖင့္ တစ္ဖက္က က်န္းမာေရး ထိခိုက္မႈ ျပႆနာ ကိုလည္း ေျဖရွင္းၿပီးရာ ေရာက္သလို၊ ကုန္က်စရိတ္ အနည္းဆံုးျဖင့္ စိုက္ပ်ဳိး ထုတ္လုပ္ ႏုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးမႈ ေလွ်ာ႔ခ်ေရး အတြက္ပါ အက်ဳိး ျပဳႏုိင္မည္ဟု SOIL က ခံယူလုပ္ေဆာင္ လ်က္ရွိသည္။
Ref: From toilet to tableç overcoming the ‘yuk’ factor By Lorena Arroyo
The Messenger
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+